Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

16 YATICHÄWI

Yatiñampi jan ajjsartʼasa ukat mayninakan askip thaqhasaw sarnaqäna

Yatiñampi jan ajjsartʼasa ukat mayninakan askip thaqhasaw sarnaqäna

1-3. 1) ¿Chachapan tronopar jakʼachasisajj kunjamakis Esterajj jikjjataspachäna? 2) Janis reyejj Esterar suykchïnjja, ¿jup uñjasajj kamsänsa?

ESTER warmejj reyin tronoparuw wali ajjsartʼayasis jakʼachasiskäna. Akatjamatwa Susa markan palacio manqhäjjan taqe kunas chʼujtjjäna. Janiw kunas istʼasjjänti, Ester warmin sartatapa ukat kʼachattʼat isipan onjjtatapakiw istʼasjjäna. Uka manqhanjja, jachʼa suma lurat machonanaka ukat jaya markat apanit cedro maderat lurat tumbadonakaw utjäna, ukampis janiw Esterajj ukanak uñchʼukkänti. Jan ukasti tronon qontʼatäkäna uka chachar uñtasaw kʼachitat jakʼachasiskäna, jiwañapasa jakañapasa uka reyin amparapankänwa.

2 Esterar uñkattʼasaw reyejj qori thujrup aytäna. Ukhamatwa jiwañat qhespiyäna, mä arunjja, perdonänwa. Janiw khitis jan jawsatajj reyin ukar mantañapäkänti. Esterajj jakʼachasisinjja, uka qori thujrup llamktʼasaw wal yuspäratap uñachtʼayäna (Est. 5:1, 2).

Esterajj altʼat chuymampiw reyin khuyapayasiñap yuspäräna

3 Asuerojj wali munañäni, qamiri ukat chʼamani reyïnwa. Uka tiemponjja, Persia marka apnaqer reyinakajj jila alani isinakampiw isisipjjerïna, ukajj millón millón dolaranakäspawa sasaw uka toqet yatjjatatanakajj sapjje. Ukhamäkchïnsa, uka reyejj wal Esterar munasïna, uk Esterajj amuypachänwa. Reyejj akham sasaw jisktʼäna: “¿Kunas kamachtam reina Ester? ¿Kunsa munta? ¡Apnaqkta uka oraqtï chikatpacha mayitäta uksa nayajj churaskakïmawa!” sasa (Est. 5:3).

4. ¿Kuna chʼama luräwsa Esterajj phoqhañapäna?

4 Esterajj iyawsirïtapsa, jan ajjsarirïtapsa qhanwa uñachtʼayäna. Jan ajjsartʼasaw markapar arjjatañ laykojj reyin ukar mantäna. Ukhakamajj taqe kunas walikïskänwa, ukampis jukʼamp chʼama luräwiw utjaskäna. “Amán sat ewjjtʼirimajj jan wali jaqewa ukat kʼarimpiw markajar tukjasiñapatak mä kamachi apsuytamjja” sasaw Asueror yatiyañapäna. ¿Kunjamsa Esterajj uk amuytʼaypachani ukat kunsa iyawsäwipat yateqsna?

‘Parlañ horasjja’ amuytʼasaw ajllïna

5, 6. 1) ¿Kunjamsa Esterajj Eclesiastés 3:1, 7 qellqatarjam sarnaqatap uñachtʼayäna? 2) ¿Kunjamsa Esterajj chachapamp parlkasajj chʼikhi warmïtap uñachtʼayäna?

5 Kuna jan waltʼäwinakatï utjkäna ukanakjja, janiw Esterajj yaqha jaqenak nayraqatan reyir yatiykasapänti. Ukham lurasapäna ukhajja, reyirojj jiskʼachasapänwa ukat ukhamapunïpachat janicha sasaw reyejj jisktʼasisapäna. Ukhamajj ¿kunsa lurpachäna? Nayra maranakanjja, Salomón reyejj akham sänwa: “Aka oraqenjja taqe kunas horasanikiwa [...]. Amuktʼañ horasa, parlañ horasa” sasa (Ecl. 3:1, 7). Ukat taqe chuyma yupaychiri Mardoqueo uywiripas uka toqenakat Esterarojj jiskʼitatpachwa yatichpachäna. Ukhamajj kunapachas ‘parlañ horasäspa’ uk Esterajj sum amuyäna.

6 Jupajj akham sänwa: “Juma jachʼa reyitaki walikïchi ukajja, achiktʼassmawa jichhüru jutañamataki kawkïr manqʼäwtejj nayajj wakichkta jumaru jachʼañchañataki ukaru, jumampi chiksti irpanirakim Amán chacharu” sasa (Est. 5:4). Reyejj “ya” sasaw säna ukat Amanaruw jawsayarakïna. Esterajj wali chʼikhi warmïnwa. Chachaparojj wali respetompiw uñjäna ukat kunapachas llakinakap yatiyaspa uksa amuytʼarakïnwa (Proverbios 10:19 liytʼasiñapawa).

7, 8. Nayrïr manqʼäw Esterajj wakichkäna ukajja, ¿kunjamakïnsa, ukat kunatsa llakip reyir jan awiskäna?

7 Esterajj mä suma manqʼäw wakichäna ukat kunatï chachapar gustkäna ukpunwa waktʼayäna. Suma vinos utjarakïnwa (Sal. 104:15). Asuerotakejj taqe ukanakajj wali sumapunïnwa, ukatwa “¿kunas llakimajja?” sasin Esterar wasitamp jisktʼäna. ¿Ukhat Esterajj llakinakap yatiypachäna?

8 Janiwa. Ester tawaqojj wasitampiw qhepürutaki mä suma manqʼäw wakicharakïna (Est. 5:7, 8). ¿Kunatsa llakinakap jan jankʼak yatiykpachäna? Amanajj Esteran markapar tukjañatakiw mä kamachi apsuyäna. Ukhamajj kunapachas reyir yatiyañajj walïspa uk sumwa Esterajj amuytʼasiñapäna. Ukatwa mayampi mä suma manqʼäw wakichäna, ukhamat qawqsa chachapar munasïna uk uñachtʼayañataki.

9. ¿Paciencianïñajj kunja wakiskirisa, ukat kunjamsa Esterat yateqassna?

9 Paciencianïñajj wali wakiskiriwa, ukampis jukʼanikiw paciencianïpjje. Esterajj llakitäkchïnsa, parlañ walsa munkchïnjja, kunapachas parlañ wakisispa ukwa suyäna. Jupat yateqasiñasawa. Kuna jan waltʼäw utji ukhajja, askichasiñapwa wal muntanjja, ukampis jilïrinakan uk askichapjjañap munstan ukhajja, Esterat yateqasisaw pacienciamp suytʼañasa. Proverbios 25:15 tʼaqajj akham siwa: “Llampʼu chuymanïñajja coleratarojj sumaptayiwa; suma arunakasti colerat arsüwinakarojj pʼakintiwa” sasa. Esterjama pacienciampi suytʼañäni ukhajja, chʼakhar uñtat jachʼa jan waltʼäwinaksa ‘pʼakjañäniwa’. Paciencianïtapata ukat chʼikhi amuyunïtapat ¿Jehová Diosajj Esterar bendispachänti?

Paciencianïñajj wali askiwa

10, 11. ¿Kunatsa Amanajj manqʼäwit mistunisajj wal colerasïna, ukat warmipasa amigonakapasa kuns amtayapjjäna?

10 Kunayman pasañapatakiw Esteran pacienciapajj yanaptʼäna. Amanajj reyimpi ukat reinampi nayrïr manqʼäwir invittʼapjjatapatjja wali ‘kusisitaw’ sarjjäna. Ukampis palacio punku pasasajj Mardoqueo sat judío chacharuw uñjäna, jupajj janipuniw Amanatak altʼaskänti. Ukham luratapatjja, ¿jan respetasir jaqënwa sissnati? Janiwa, kunjamtï pasïr yatichäwin yateqawaytanjja, Jehová Diosampiw jupajj sum apasiñ munäna ukat qʼoma chuymanïñwa munarakïna, ukatwa Amanatak jan altʼaskänti. Amanajj uk uñjasaw “wali colerasïna” sasaw Bibliajj qhanañchi (Est. 5:9).

11 Amanajj jankʼakiw warmiparu, amigonakaparu kunjamsa Mardoqueojj mä phenqʼa uñjasiyäna uk yatiyäna ukat jupanakajja, mä jachʼa lawa lurayam 22 metro jilani ukat ukar warkkatañataki reyit permiso mayim sasaw sapjjäna. Uka amuytʼajj Amanatakejj wali askipunïnwa, ukhamajj ukspachaw jupanakan aruparjam lurayäna (Est. 5:12-14).

12. ¿Kunatsa reyejj markan qellqatanakap liytʼayäna, ukat uk liytʼayasajj kamsänsa?

12 Uka arumajj Asuero “reyejj janiw ikthapkänti” sasaw Bibliajj qhanañchi, ukhamajj kuna qellqatanakatï utjkäna uk liytʼasiñapatakiw mayïna. Uka qellqatanjja, kunjamsa reyir jiwayañatak amtapjjatayna ukaw jikjjatasïna. Ukat kunjamsa jupa contra saytʼirinakarojj jiwasina ukwa reyejj amtäna. Mardoqueow taqe ukanak yatiyäna, ukampis ¿kunsa katoqpachäna? Reyejj akham sänwa: “¿Kuna churäwsa, jan ukajj kuna jachʼañchäwsa Mardoqueojj aka luräwitjja katoqejja?” sasa. “Janiw kunsa katoqkiti” sasaw servirinakapajj sapjjäna (Ester 6:1-3 liytʼasiñapawa).

13, 14. 1) ¿Kunjamanakansa Amanajj mä akatjamat uñjasïna? 2) ¿Warmipasa ukat amigonakapasa Amanarojj kamsapjjänsa?

13 Wali llaktʼataw Asuerojj “¿khitikis ak askichañ yanaptʼitaspa?” sasaw jisktʼasïna. Ukhapuniw Amanajj anqankaskäna. Amuyatatjja, Mardoqueor jiwayañataki permiso mayiriw wali alwat sarpachäna. Ukampis janïr uka toqet parlkipanwa reyejj akham jisktʼäna: “¿Kuna lurañäspasa kawkïr chacharutejj reyejj jachʼañchañ munki ukarojja?” sasa. Amanajj jupats parlkaspa ukham amuyasajja, akham sänwa: ‘Apanipjjañapawa kawkïr suma isinaktejj reyejj uchaski uka, ukatjja kawkïr chachatï mayninakat jilïrïki ukaw caballjjata Susa mark muytayañapa, “jachʼanchatarakïpan”’ sasa. Ukat reyejj jumaw Mardoqueor taqe ukanak luräta sasaw Amanarojj säna. Uka istʼasajj ¿kunjamakis jikjjataspachäna? (Est. 6:4-10.)

14 Amanajj mun jan munaw wali colerat reyin arsutap phoqhäna. Ukat jankʼakiw utapar wali llaktʼata, ajanups imantasisa ukham kuttʼawayjjäna. Ukanjja, warmipasa amigonakapasa “janjamakiw akajj walïkiti, Mardoqueo chachaw aynachtʼayätam” sasaw sapjjäna (Est. 6:12, 13).

15. 1) Esteran wali pacienciamp suytʼatapatjja, ¿kunas pasäna? 2) ¿Kunatsa ‘Jehová Diosar suytʼañasäspa’?

15 Esterajj wali pacienciampiw reyimp parlañatak mä urumpi suyäna, ukhamïpanwa Amanajj jan yatisa jupa pachpa aynachtʼañar purïna. Amuyatatjja, Jehová Diosaw reyirojj jan ikthapiykpachäna (Pro. 21:1). Ukatwa Bibliajj ‘Jehová Diosar suytʼañasatak’ ewjjtʼistu (Miqueas 7:7 liytʼasiñapawa). Diosan amparaparu llakinakas jayttan ukhajja, Jupaw jiwasat sipans jukʼamp sum askichaspa.

Jan ajjsartʼasaw parläna

16, 17. 1) ¿Kunapachas ‘parlañ horasajj’ Esteratak purïna? 2) ¿Kunatsa Esterajj janiw Vasti sat reinjamäkänti sasin sissna?

16 Esterajj janiw chachapan jukʼampi suyañap munjjänti, ukatwa qhepa manqʼäwin yatiyañatak chʼamachasïna, ¿kunjamsa yatiypachäna? Rey pachpaw ‘kuns munta uk mayiskakita’ sasin säna (Est. 7:2). Ukhaw ‘parlañ horasajj’ purinïna.

17 Ukatsti, ‘jumatejj jachʼa rey, munaschista, ukhamarak jumataki walikïchïni ukajja, nayajj muntwa, jachʼa rey, mayiraksmawa, jakañaj-jja munakimaya ukhamarak markajan jakañapsa’ sasin reyir parlañatakejj Diosaruw chuymapan nayraqat maytʼaspachäna (Est. 7:3). Uka arunakampejja, “kuntï siskäta ukarojj respetawa” sañwa Esterajj munäna. Janiw Vasti reinjamajj chachapar amanut jiskʼachkänti (Est. 1:10-12). Maysa toqetjja, Amanar jan amuytʼasis confiyatapatjja janiw Esterajj chachapar jiskʼachkänti. Antisas jakäwip qhespiyañapatakiw reyir achiktʼasïna.

18. Jan waltʼäw utjkäna ukjja, ¿kunjamsa Esterajj reyir yatiyäna?

18 Uka mayitapajj reyin chuymaparuw purtʼäna, ukat muspharayarakïnwa. ¿Khitis reinaru jiwayañ amtpachäna? Esterajj akham sänwa: “Nayampi, markajjampisti aljantatapjjtwa taqe jiwarayasina tukjatäñataki. Ukampis nanakatejj esclavoñatakiki aljatäpjjerista ukajja janiw kuns siskiristti, uñisirejj janiw sinti jan wali lurkaspänti juman jachʼa apnaqäwimanjja” sasa (Est. 7:4). Esterajj kunatï llakisiykäna ukanakwa chachapar qhan yatiyäna. Ukjjarusti, ‘markajarusa nayarusa esclavjam aljapjjetasapäna ukhajja, janiw kamskirisamänsa’ sasaw sarakïna. Kuna jan waltʼäwtï lurañ amtapkäna ukajja, janiw ni reyitakis akchʼas askïkänti, ukhamajj yatiyañapapunïnwa.

19. Mä jan waltʼäwit maynir yatiyañ waktʼistani ukhajja, ¿kunsa Esterat yateqassna?

19 Sum amuytʼasisa ukat suma arunakampiw Esterajj jan waltʼäwit reyir yatiyäna. Ukhamajj mä jan waltʼäwit munat familiasaru, jan ukajj mä jilïr autoridadar yatiyañ munañäni ukhajja, Esterjam paciencianïña, respetonïña ukat qhana arump parltʼañaw yanaptʼistani (Pro. 16:21, 23).

20, 21. 1) ¿Kunjamsa Esterajj Amanan juchap qhanstayäna, ukat uk istʼasajj reyejj kamachänsa? 2) Kʼari jaqëtap qhanstjjäna ukhajja, ¿Amanajj kamachänsa?

20 Esteran arunakap istʼasajj akham sasaw Asuerojj jisktʼäna: “¿Khitisa ukajja, kawkinkisa uka jan wali amtirejja?” sasa. Esterajj amparamp uñachtʼayasaw “¡uka jan wali uñisiristi aka uñisir Amán chachawa!” sasin säna. Mä rat amuktʼapjjänwa. Amanajj wal sustjasïna. Uka chachajj kʼarimpiw mä kamachi reyir apsuyäna. Ukarjamajja, reyin munat warmipas jiwañaparakïnwa, uk yatisajj Asuerojj wal colertʼasïna, ajanupas mayjtʼawayänwa. Ukatwa anqar mistuwayjjäna (Est. 7:5-7).

Esterajj jan ajjsarasaw Amanan juchap qhanstayäna

21 Kʼarip qhanstjjepansti, Amanajj “khuyaptʼayasita” sasaw Esterar killtʼasis mayisïna. Reyejj kuttʼanjjäna ukhajja, reinan samartʼañatak utjkän ukawjanwa Amanar killtʼat uñjäna, ukat jukʼamp colertʼasisaw “jumajj palaciojanwa reinamp munkir jan munkir ikintasiñ munta” sasin juchañchäna. Amanajj janiw kunjamatsa qhespkasapänti. Ajanup tapantasaw apjjapjjäna. Ukat reyin mä yanapiripajja, “Amanajj Mardoqueor warkkatañatakiw mä jachʼa lawa lurayi” sasin reyir yatiyäna. Ukhamajj ukar warkkatanipjjam sasaw reyejj säna (Est. 7:8-10).

22. Iyawsäwinïskakiñataki ukat Diosar suytʼaskakiñatakejja, ¿kunjamsa Esteran sarnaqäwipajj yanaptʼistaspa?

22 Akapachanjja janiw khitis cheqapar kuns lurkaniti sasin amuyañjamawa. ¿Jumajj ukham amuyarakirïtati? Esterajj pacienciampiw suyäna ukat janirakiw llakimp aynachtʼkänti. Parlañ horasajj purinïna ukhaw jan ajjsartʼasa kunatï cheqäki uk yatiyäna ukat Jehová Diosaruw jaytäna. Jiwasajj ukhamarakiw lurañasa. Diosajj pachpakïskiwa. Kunjamtï Amanar lurkäna ukhamarakwa jan wali jaqenakarojj lurani (Salmo 7:11-16 liytʼasiñapawa).

Mayninakan askip thaqhasaw Diosan markapar arjjatäna

23. 1) ¿Kunsa reyejj Esteraru ukat Mardoqueor churäna? 2) Jacob chachaw Benjaminat parliri mä profecía qellqäna, ¿kunjamsa ukajj phoqhasïna? (“ Mä profeciaw phoqhasiraki” sat recuadro uñjjattʼäta.)

23 Mardoqueojj janiw mä suma servirikïkänti, jan ukasti reyin jakäwipsa qhespiyänwa ukat Esteran uywiriparakïnwa, taqe ukanakwa reyejj yatjjäna. Ukatwa Amán lantejj mä jilïri yanapiripjam uttʼayäna. Ukat Esterarojj kunanakatï Amanan utjkäna taqe ukanakwa churäna, utapamp kuna. Esterajj Mardoqueoruw taqe ukanak apnaqañapatak uttʼayäna (Est. 8:1, 2).

24, 25. 1) Amanan juchap qhanstayasajja, ¿kunatsa Esterajj llakisiskakïna? 2) ¿Kunjamatsa Esterajj jakäwip mayamp niya aptʼasïna?

24 Mardoqueos Esteras qhespitäjjapjjänwa, ukhamajj ¿Esterajj janit llakisjjpachäna? Jupan askipak thaqherïsapäna ukhajja, ukhamäsapänwa. Ukampis kuna kamachtï Amanajj judionakar jiwayañatak apskäna ukajja, taqe cheqaruw purjjäna. Kuna urus judionakar jiwayañ walïspa uk yatiñatakejj Amanajj suertenak wartäna sasaw Bibliajj qhanañchi. Uka tiemponjja, Pur sasaw uka suerte wartañar sapjjäna (Est. 9:24-26). Uka uru puriniñapatakejj walja phajjsinakas faltkchïnjja, ratukiw jakʼachasïna. ¿Uka jan waltʼäwit qhespippachänti?

25 Esterajj mayninakan askip thaqhasaw reyin ukar jan jawsatäsajj mayamp saräna. Jachtʼasisaw markap contra kamachejj utjkäna uk chhaqtayañapatak reyir wal rogtʼasïna. Ukampis Persia markankir reyinakan sutipjjaru ley apsutanakajj phoqhasiñapapunïnwa (Dan. 6:12, 15). Ukatwa reyejj Esterampiru Mardoqueompirojj yaqha kamach apsupjjam sasin säna. Ukarjamajja, judionakajj jan jiwapjjañapatakiw saytʼasipjjasapäna. Carta apirinakajj jankʼakiw markpacharu uka suma yatiyäwinak yatiyapjjäna. Uk yatisaw judionakajj wal kusisipjjäna (Est. 8:3-16). Persia markpachänwa nuwasiñatak wal wakichtʼasisipkpachäna. Uka machaq kamachitï jan utjkasapänjja, janiw kunjamatsa jarkʼaqasipkasapänti. Ukampis ¿“taqe chʼaman” Jehová Diosajj yanaptʼpachänti? (1 Sam. 17:45.)

Esterampi Mardoqueompejj Persia markankir taqe judionakaruw leyinak apayapjjäna

26, 27. 1) ¿Kunjamsa Diosajj markapar atipayäna? 2) Amanan wawanakapar jiwarayapjjäna ukhajja, ¿kuna profecias phoqhasïna?

26 Nuwasiñ urojj purinjjäna ukhajja, Diosan markapajj wakichtʼatäpjjänwa. Ukat Persia markankir jilïrinakas judionakar yanaptʼañatakiw wakichtʼasipjjarakïna. Mardoqueojj Asueron mä jachʼa jilïr yanapiripaw sasajj taqe markpachaw yatjjäna. ¡Jehová Diosajj markapar yanaptʼapuniwa! Jan jupanak contra wasitat saytʼasipjjañapatakejja, uñisirinakaparuw qʼal aynachtʼayi, ukhamatwa markapar arjjati (Est. 9:1-6). *

27 Amanan tunka wawanakapajj jiwayatäpjjarakïnwa, ukhamajj jan kun ajjsarasaw Mardoqueojj Amanan utapsa yänakapsa apnaqjjäna (Est. 9:7-10). Taqe amalecitanakaw tukjatäpjjani sasaw Jehová Diosajj mä profecian säna, ukajj phoqhasipunïnwa. Uka markankirinakajj Diosan markaparuw wal uñisipjjäna (Deu. 25:17-19). Amuyatatjja, Amanan wawanakapaw qhep qhepa amalecitanakäpjjäna. Uka markajj chhaqtjjañapapunïnwa.

28, 29. 1) ¿Kunatsa Diosajj Esteran urunakapan servirinakapar nuwasiyäna? 2) ¿Kunatsa Esterat yatjjatañajj wali askejja?

28 Ester tawaqojj wali chʼama luräwinakwa phoqhañapäna. Kamachinakwa apsuñapäna, ukarjamajj chʼajjwañanaka ukat jaqe jiwayañanakaw utjañapäna. Ukanak phoqhañajj wali chʼamäpachänwa. Ukampis Jehová Diosajj janiw markapan tukjatäñap munkänti, Mesiasaw Israel markat mistuñapäna, jupa toqekiw taqe markanakajj bendicitäpjjañapäna (Gén. 22:18). Jesusajj aka Oraqer jutkäna ukhajja, janiw nuwasjjapjjañamäkiti sasaw arkirinakapar säna, uk yatiñajj wali askipuniwa (Mat. 26:52).

29 Ukampis cristianonakajj ajay toqen nuwasïwinktanwa, jiwasar uñisiri Supayajj janipuniw iyawsäwinïñas munkiti (2 Corintios 10:3, 4 liytʼasiñapawa). ¡Ester reinat yatjjatañajj wali askipuniwa! Jupjamarakiw wali iyawsäwinïsajj amuyumpi, pacienciampi, jan ajjsartʼasa ukat mayninakan askip thaqhasa Diosan markapar arjjatañäni.

^ tʼaqa 26 Enemigonakapar tukjapjjañapatakejja, mä urumpiw judionakajj nuwasipjjaspa sasaw reyejj säna (Est. 9:12-14). Jichhürunakansa, judionakajj nuwasiñan atipjapkän uka urjja sapa maraw Adar phajjsin amtasipkaki. Uka phajjsejj febrero tukuya ukat marzo qallta urunakäspawa. Ukajj fiesta de purim satawa, ¿kunatsa? Amanaw judionakar tukjañatak suerte, jan ukajj Pur wartäna.