Familianakataki

Chacha warmi sum jakasiñataki amtanak phuqaña

María: “Niya jaypachaw mä jan walin utjatap amuyasta. * Miguel chachajas nayat jayarstʼkaspa ukham amuyasta, wawanakarus janiw munasiñampi uñjxiti. Utan Internet uchayasipxta ukhat aksarux mayjakiw sarnaqxi, pornografía siskis uka qʼañu luräwinaksa uñchʼukkaspa ukham amuyta. Mä arumax wawanakan ikirxapxañapkamaw suyta ukat kunas kamachi sasin jupar jisktʼta. Ukat jupax Ineternetar mantasaw walja chiqanakan qʼañu luraskirinak uñjta sasin yatiyitu. Wali muspharataw qhiparta. Janiw chiqäpachaw sañjamäkänti. Janiw jupar atinisxayäti. Ukatxa, uka pachpa urunakarakiw mä irnaqir masix nayampi mistsuñ munäna”.

Miguel: “Niya jichhakiw warmijax computadoran imat mä foto katjatayna ukat kunatsa uk imta sasaw jisktʼitu. Ukat qʼañu luraskirinak Internetan uñjta sista ukhaxa wal colertʼasi. Sinti jan walipuniw uñjasta, jan phinqʼaniw uñjasta. Ukat akham amuytʼasta: ‘Jaqichäwijax akharukit tukusxpachäni’ sasa”.

UKA chacha warmixa, ¿kunatsa ukham jan walin uñjasipxpacha? Inas chachaw Internetan qʼañu luraskirinak uñjatayna, ukat ukham jan walin uñjasipxi sischisma. Ukampis yaqha jan waliw utjäna, kunjamtï Miguelax qhipat amuyasixa, chacha warmi sum jakasiñataki arsutanakap jan ukax amtanakapwa jan sum phuqxänti. * Jïsa, Miguelampi Mariampix chacha warmi sum jakasiñatakiw jaqichasipxatayna. Ukampis qalltan arsupkäna ukanak phuqañxa jukʼat jukʼatwa armxapxatayna, purapat jayarstʼayasipxatayna. Chiqansa, walja chacha warminakaw jichhürunakanxa ukar puripxi.

¿Jumax sapa maratjamsa chachamampi jan ukax warmimampi jayarstʼayasipkasma ukhamti amuyasirakta? Ukhamächi ukhaxa, ¿kun lurañas wakisispa? Uk amuytʼañatakixa, nayraqat aka kimsa jisktʼanakar qhanañchañäni: ¿Kunsa chacha warmix sum jakasiñatakix phuqapxañapa? ¿Kunas uka amtanakapar jan walin uñjasiyaspa? Ukat chacha warmi sum jakasiñatakixa, ¿kunas yanaptʼistaspa?

¿Kunsa chacha warmix purapat phuqapxañapa?

Kuna amtanakatï chacha warm jan jaljtasa sum sarnaqañ yanaptʼkistu ukanak phuqañaw  askïspa sasaw walja chacha warminakax sapxaspa. Kunanakäspasa uka amtanakax uk jichhax amuytʼañäni, inas mä chacha warmix wawanakar panpachani uñjañ layku jan jaljtañ munapkchispati; jan ukax jaqichäwi uñstayir Jehová Dios nayraqatan arsutanakap phuqañ layku panpachani qhiparañataki chʼamachasipxchispa (Génesis 2:22-24). Chiqansa uka amtanakax wali askiwa, ukanakaw mä chacha warmirux jan walinakar atipañsa yanaptʼarakispa. Ukampis khitinakatix purapat chiqpachapuni wali kusisit jakasiñ munapki ukanakaxa, janiw ukham amtaniki sarnaqapxañapäkiti.

Kunapachatï Jehová Diosax nayrïr chacha warmir jaqichkäna ukhaxa, chuymas phuqtʼata ukham wali kʼuchiki jakasipxaspa ukwa munäna. Chachax warmipampi ‘wali kusisit jakasispa’ ukat wal munarakispa ukwa Diosax muni. Ukat warmis ukhamaraki chachapar uñjaspa uka amtampiw jaqichatayna (Proverbios 5:18; Efesios 5:28). Ukat mä chacha warmix ukham sum sarnaqasiñatakix purapatwa atinisipxañapa, wali sum apasiñatakis chʼamachasipxañaparakiwa. Ukhamatwa amtanakapsa jan ukax arsutanakapsa wali sum phuqapxaspa. Ukat kunjamtï Bibliax siskixa, “panipasti mayakïxarakiniwa” (Mateo 19:5).

Chacha warmi sum jakasiñataki amtanak jan ukax arsutanak phuqañxa uta pirqa lurañ mezclamp sasiwa, ukaw ladrillonakxa sum katthapi. Uka mezclax chʼallampi, cementompi ukat umampi suma wakichatäñapawa. Ukat chacha warmi sum sarnaqañatakix niya ukham mezclarakiw munasi. Mä arunxa, chacha warmix purapatwa amtanakapsa arsutanakapsa phuqañataki chʼamachasipxañapa, ukat sum atinisipxañapa ukhamarak wali sum apasipxañapa. Ukampis ¿kuna jan wali amuyunakas aynachtʼayaspa?

Aynachtʼayir jan wali amuyunaka

Awisax aru phuqañax chʼamäspawa, inas kun aptʼasiñas wakischispa. Inas maynin askip thaqasin jiwaspachat armasiñächispa. Ukampis jichhürunakanxa mä qhawqhanikiw jan kun suyasa mayninakataki kuna asksa lurapxi. Ukham jaqïñax janis walïkaspa ukham yaqhipax amuyapxi. Ukatwa akham sañ yatipxi: “¿Nayax kuns katuqäxa?” sasa. Ukampis amuytʼañäni: ¿ukham jupatakiki taqi kun munirinakatxa qhawqhanis chacha warmix sum jakasipxi? Maynikis ukham jaqïkasax sum jakasipxaspa ukhaxa walïspawa. Khititix jupatakiki kuns munaski ukaxa, chachaparus jan ukax warmiparus jan walinakanxa janiw yanapkiti, ukat kuna jiskʼanak lurasas jankʼakiw askinak katuqañ munapxi, ukat jan ukhamäxi ukhaxa, jaljtxapxakiwa. Inas qalltanxa wal munasipxchïna, ukampis sum sarnaqañataki amtanakap jan ukax arsutanakap jan phuqapkani ukhaxa jankʼakiw uka munasiñax chhaqtawayxani.

Ukhamasti, Bibliax chiq parlaski, casaratanakatakix chʼamaw sarnaqañaxa. “Maynitix casadochi ukax taqi kunatwa llakisi ukhamarak warmiparu sum serviñatsa. [...] chachapar sum serviñata[kisa]” sasaw qhanañchi (1 Corintios 7:33, 34). Ukat inas maynix chachap laykus jan ukax warmip laykus kuna askinaksa armtʼaschispa, ukampis maynin amuyunakapxa janiw sum amuykaspati, janirakiw luratanakapatsa sum uñjkarakiti, ukax wali llakkañawa. Jïsa, chacha warmix purapat jan munasiñ uñachtʼayasipkani ukhaxa, ‘jukʼamp llakitaw sarnaqapxani’ (1 Corintios 7:28).

Ukat jan walinakar atipañatakisa, jan ukax sumakïsipki ukhax jukʼampi sum apasiñatakisa, purapatwa wiñayataki jaqichatäpkaspas ukham amuyapxañapa. ¿Ukham chuymanïñatakix kun lurañas wakisispa, ukat kunjamsa ukham chuymanïñxa chachamarus jan ukax warmimarus yanaptʼasma?

Kun lurañas yanaptʼistaspa

Kuntï Diosan Arupax siski ukarjam sarnaqañasawa, ukat altʼat chuymanïñasarakiwa. Ukhamatwa chacha warmix askinak jikxatsna (Isaías 48:17). Uka tuqit pä iwxanak uñjañäni.

1. Chacha warmi sum jakasiñaw nayrankañapa. Apóstol Pablox akham sänwa: “Askïkis ukpin [ajllipxam]” sasa (Filipenses 1:10). Kunjamsa chacha warmix purapat uñjasipxi ukaxa Diosatakix wali askiwa. Kawkïr chachatï warmipar sum uñjki ukaxa Diosan jachʼar aptatäniwa,  ukat chachapar istʼir warmixa “Dios nayraqatansti [...] wali askiwa” sasaw Bibliax qhanañchi (1 Pedro 3:1-4, 7).

¿Jumax kunjamsa jaqichäwimar uñjta? Kunapachatï kunas wali munatäki ukhaxa wal qʼayachtanxa. Ukhamasti chacha warmi sarnaqañ tuqitxa akham jisktʼasiñasawa: “¿Pasïr phaxsix qhawqha tiempsa chachajatakis jan ukax warmijatakis tiempo apstʼastxa? ¿Jupar wal munasitajxa kunanak lurasas uñachtʼaytxa?” sasa. Ukampis jumax jupataki mä jukʼa tiempoki apstʼassta jan ukax jan tiemponi sarnaqsta ukhaxa, janis chiqapuni munkasma ukhamwa jupax amuyaspa.

Chiqapuni chacha warmi sum jakasiñ munsta ukhaxa, ¿chachamas jan ukax warmimas uk amuyiti? ¿Kunjamatsa uk yatxatasma?

AK LURAÑAW WAKISISPA: Kunas chachamatakix jan ukax warmimatakix nayranki ukwa mä papelar qillqtʼasma. Ukarux akanakwa uchasma: qullqi, chacha warmi sum sarnaqaña, irnaqäwi, kusistʼäwinaka ukat munat masinaka. Ukatxa amuyumarjamax kunatï jupatakix nayrankki ukarjamaw chimptʼasma. Ukatxa juma tuqit kunsa jupax amuyi uk yatiñatakix ukhamwa jupax lurarakispa. Ukatsti luratamxa juparuw churañama, ukat luratapxa mayiñamarakiwa. Ukhamatwa purapat sum amuytʼasipxasma. Ukat chachamatï jan ukax warmimatï jukʼa tiempoksa jupataki apsuskasma ukham uñachtʼayätam ukhaxa, chacha warmi sum jakasiñatakix kunanak lurañas wakisispa uk sum amuytʼañamawa. Ukat akham jisktʼasiñamarakiwa: “¿Kuntï jupax wal munki ukanakxa kunjamsa nayax nayrar uchiristxa?” sasa.

2. Janipuniw yaqhanakampix sarnaqañamäkiti. Jesusax akham sänwa: “Khititix mä warmirux munapayañataki uñtixa, niyaw chuymapanxa jupampi wachuqa juchxa lurxi” sasa (Mateo 5:28). Kunapachatï maynix yaqhampi ikintasi ukhaxa, jan walirupuniw jaqichäwipxa aptʼi. Ukax sinti jan walipuniwa, ukatwa divorcior puriñax utjaspa sasaw Bibliax qhanañchi (Mateo 5:32). Ukampis kunjamtï Jesusax siskänxa, maynix janïr uka juchar purkasaw chuymapan jan walinak amtaspa. Ukhamasti, kunapachatï maynix ukanakaki lupʼiskaspa ukhaxa, niyas yaqhampi sarnaqxaspa ukhamawa.

Ukat chacha warmi sum jakasiñ munasaxa janipuniw qʼañu luraskirinaka, mä arunxa pornografía siski ukxa uñchʼukiñasäkiti. Inas yaqhipax walikïkaspas ukham amuyapxchispa, ukampis ukanak uñchʼukisax jan walirupuniw chacha warmix pursna. Uk amuytʼañatakix mä warmit parltʼañäni, akham sänwa: “Chachajax  jukʼamp sum munasiñatakiw ukanak uñchʼukta sasaw situ. Ukampis nayax inamayäkiristsa, janis kunatakïkirist ukham amuyasta. Uka jan walinak uñchʼukiski ukhaxa paqaraw jachtxa” sasa. ¿Uka jaqix ukhamatwa chacha warmi sarnaqañataki chʼamachasi sasmati? ¿Jan ukax antisaw tukjaski sasmacha? ¿Warmiparux chacha warmi sum jakasiñatakiti chʼamachaskpacha? ¿Warmiparux wal munasi sasmati?

Bibliax qillqaskäna uka tiempon jakasir Job tatat parltʼañäni, jupax chacha warmi sum jakasiñatakix wal chʼamachasïna ukatwa akham säna: “Nayax maya amtasta, ukasti akawa: Janipuni soltera tawaqunakarusa munapayañaxa” sasa (Job 31:1). ¿Kunjamsa jupat yatiqassna?

Ukampis janiw qʼañu luräwinakataki amuyasiñasäkiti, jan ukasti chachanakax janiw yaqha warmimpi yatthaptañasäkiti, ni warminakas yaqha chachampi yatthaptapxañapäkarakiti. Inas yaqhipatakix yaqhanakar uñchʼukiskañax walikïskchispa, ukampis Diosan Arupax akham siwa: “Jaqin chuymapjama [sallqax] janiw utjkiti. ¿Khitisa jaqin chuymapxa sum uñjaspa?” sasa (Jeremías 17:9). Ukat inas chuymasax jiwasar sallqjarakchistu, uk amuytʼasiñatakix akham jisktʼasiñasawa: “¿Chachajat jan ukax warmijat sipansa yaqharukit sum istʼtxa? Kuna askinak yatxatasasa, ¿khitirus nayraqat yatiytxa? Warmijas jan ukax chachajas jan jupar sinti jakʼachasimti sitaspa ukhaxa, ¿kamachiristsa? ¿Colerasiristti jan ukax walikiw siristcha?” sasa.

AK LURAÑAW WAKISISPA: Jumatix sapa kuti maynir jakʼachasiñ munsta ukhaxa, kunatix wakiski uka tuqinakat parltʼañakiw wakisispa. Janiw chachamat jan ukax warmimat sipansa jukʼamp khusäkaspas ukham amuyañamäkiti. Jan ukasti kuna askinaksa jumankirix lurañ yati ukanak lupʼiñamawa (Proverbios 31:29). Uñtʼasipkayäta ukhax kunatsa juparux wal munasiyäta ukanak amtañamawa, ukat akham jisktʼasiñamarakiwa: “¿Jupax janit nayrjamäxi, jan ukax nayakich ukham amuyxtxa?” sasa.

Jumaw qalltañama

Qalltan parlkayätan uka Mariampi Miguelampixa uka jan waltʼawipa askichañatakiw yanapa thaqtapxatayna. Chiqansa yanaptʼayasiñax qalltakïnwa, ukampis ukhamatwa chacha warmi sum jakasiñatakix arsutanakapsa jan ukax amtanakapsa purapat phuqañataki chʼamachasipxäna, ukaw jupanakatakix nayrankäna.

Amtañamapuniwa, walinsa jan walinsa chachamax jan ukax warmimax jupampi jaqichat sum sarnaqañ wal munatamwa yatiñapa. Ukhamasti, chacha warmi sum sarnaqasiñataki arunakam jan ukax amtanakam phuqañataki wal chʼamachasitam jupar uñachtʼayañamawa, inas ukatakix kun lurañas wakischispa, ukhamax jankʼakiy uk luramxa.

[Qhanañchäwinaka]

AMUYTʼASIÑATAKI

▪ ¿Chachajatakis jan ukax warmijatakis kawkitsa tiempo apstʼasiristxa?

▪ ¿Jupampi wiñayataki sum jakasiñ munatajxa kunjamatsa uñachtʼayiristxa?

[29 janan fotopa]

Jupatakix tiempo apstʼasiñamawa

[30 janan fotopa]

Qʼañu luräwinakax chuyman qallti