Maselna ni miñañ mi Nôel mi mi nyiba ngandak, Bibel i ngwélél bé bini bibuk le “bayimam baa” tole “bikiñe baa” inyu pôdôl bôt ba bi ke i tehe Yésu i mbus ligwéé jé. (Matéô 2:1) Ndi ntila kaat wada mu bikaat bi mpôdôl niñ i Yésu le Matéô, a ngwélél buk ni hop Grikia le magoi inyu pôdôl i bôt ba. I nene le i buk i, i ngwéélana inyu pôdôl bôt ba nwan tjôdôt inyu bo ngambi ni inyu boñ makañ.” a Ngandak ngobol Bibel i nsébél bo le “bayitjôdôt.” b

•  “Bayitjôdôt” ba bé bañen?

•  Baa “bayitjôdôt” ba bé bikiñe?

•  Lelaa ba bé sébél “bayitjôdôt”?

•  Imbe ngéda “bayitjôdôt” ba bi ke i tehe Yésu?

•  Baa Nyambe nyen a bi gwélél “hiôdôt” inyu éga “bayitjôdôt” letee ni i Bétléhém?

 “Bayitjôdôt” ba bé bañen?

 Bibel i nti bé nsoñgi wap, nsoñgi wap u nhéñha inoñnaga ni miñañ mi pes mbok. Inoñnaga ni kaat Ndoñi bibuk yada le Encyclopedia Britannica, “miñañ mi pes mbok Asia mi ñunda le nsoñgi u bayitjôdôt u bé 12, ndi miñañ mi pes mbok Érôpa ni Amérika mi ñunda le bayitjôdôt ba bé baa, bebek inyule Bibel i nkal le ba bi ti mañge makébla maa: ‘Gôl, binunumba, ni mire.’” (Matéô 2:11)

 Baa “bayitjôdôt” ba bé bikiñe?

 To ibale hala nyen miñañ mi Nôel mi mbéna unda, Bibel i nkal bé homa to wada le i bôt ba, ba yé bikiñe. Inoñnaga ni kaat Ndoñi bibuk yada le Encyclopedia Britannica, i ngédi i, i bi kôndba ngandak tjai i mbus ngéda inyu “lémés i ñañ u.”

 Lelaa ba bé sébél “bayitjôdôt”?

 Bibel i nsima bé môl ma bayitjôdôt. Inoñnaga ni Kaat Ndoñi bibuk yada le The International Standard Bible Encyclopedia,“i môl ba bi ti bo kiki bo Gaspar, Melchior, ni Baltasar ma nlôl i dingaana.”

 Imbe ngéda “bayitjôdôt” ba bi ke i tehe Yésu?

 Bayitjôdôt ba bi lama ke i tehe Yésu ngandak sôñ i mbus ligwéé jé. Di nyi hala inyule Kiñe Hérôdé a bé yéñ nol Yésu, a ti oda le ba nol boñge bôlôm bobasôna ba bééna i ngandak yosôna nwii ima. A bi gwélél i mam bayitjôdôt ba bi kal nye inyu téé nwii mi boñge ba ba bé lama nôla.​—Matéô 2:16.

 Bayitjôdôt ba bi ke bé i tehe Yésu i u a bi gwééne. Bibel i nkal le: “I ngéda ba bi jôp ikété ndap, ba tehe hisiina mañge bo nyañ le Maria.” (Matéô 2:11) Hala a ñunda le lihaa li bé li yiine i ndap yada, ni le Yésu a bé ha bé nkéñéé man u u bé u niñi i jéhne bilém.​— Lukas 2:16.

 Baa Nyambe nyen a bi gwélél “hiôdôt” inyu éga “bayitjôdôt” letee ni i Bétléhém?

 Ngim bôt i nhoñol le Nyambe nyen a bi gwélél, kiki kal yap, “hiôdôt” hi Bétléhém inyu éga bayitjôdôt yak Yésu. Di tehe inyuki hala a ta bé maliga.

•   I yom i bé nene wengoñle hiôdôt i bi kena ndugi “bayitjôdôt” i Yérusalem. Bibel i nkal le “Bayitjôdôt ba bi lôl i pes likôl, ba pam i Yérusalem, ba bat le: ‘Nu a ngwéé kiñe Lôk Yuda a yé hee? Inyule di ntehe hiôdôt hié i ngéda di bak i likôl, jon di nlo le di ti nye lipém.’”​—Matéô 2:1, 2.

•   Kiñe Hérôdé nyen a bi bôk ndugi a éga “bayitjôdôt” i Bétléhém, he “hiôdôt bé.” I ngéda Hérôdé a bi nok ba mpôdôl “kiñe i Lôk Yuda” yada i i bé le i kadal tel yé, a bat le ba yéñ yi hee nu a bé lama ba Kristô a ga gwééne. (Matéô 2:3-6) I ngéda a bi nok le a bé lama gwééne i Bétléhém, a kal bayitjôdôt le ba kee nyoo, ba yéñ mañge; i mbus, ba loo ba kal nye hee a yéne.

   Ndik i ngéda ba bi mal pôdôs Hérôdé nyen bayitjôdôt ba bi ke i Bétléhém. Bibel i nkal le: “I ngéda ba bi mal emble kiñe, ba yoñ njel, ndi nuna-ki, i hiôdôt ba bi tehe i ngéda ba bé i likôl, hi bôk bo i bisu letee hi ke hi telep i ngii homa hisiina mañge hi bé.”​—Matéô 2:9.

•   Mapam ma “hiôdôt” ma bi lona ngandak mam i i bé lé i kena Yésu i nyemb, ma bi boñ ki le ngandak boñge i wo yañga. I ngéda bayitjôdôt ba bi nyodi i Bétléhém, Nyambe a béhe bo le ba témb ha bañ yak Hérôdé.​—Matéô 2:12.

 Kii Hérôdé a bi boñ? Bibel i nkal le: “I ngéda Hérôdé a bi tehe le bayitjôdôt ba nlôk nye, a jôp ikété hiun hikeñi, a ep bôt le ba nol bon bôlôm bobasôna ba Bétléhém ni pes mbok yé yosôna, ibôdôl i nwii ima i sôhôk isi, inoñnaga ni ngéda bayitjôdôt ba yigye nye le ba bi tehe hiôdôt.” (Matéô 2:16) Nyambe a bé bé le a neebe le i nya béba jam i, i bôña.​—Hiôb 34:10.