Bamayo bampapile ninshi bali ne myaka 17 mu 1960. Batata babutwike bamayo ninshi nshilafyalwa. Ine na bamayo twaleikala na bamama na bashikulu mu Burg, umusumba uunono uwaba mu ncende baleita kale ukuti German Democratic Republic nelyo East Germany. Abantu abengi muli uyu musumba basumiine ukuti Lesa takwaba, kabili ifi fine e fyo na balupwa wandi nabo basumiinemo. Kanshi tatwaishibe nangu cimo pali Lesa.

Ilyo nalekula naletemwa ukuba pamo na bashikulu pantu balimbikileko amano. Twalebomba nabo imilimo iingi, pamo nga ukutema imisambo ya ku miti. Apo nali umwaice, naletemwa sana ukucita ifya musango uyu. Nshakwete amasakamika kabili nali ne nsansa.

Ilyo nali ne myaka 7, kwali icabipa icancitikiile, ninshi e lyo nafika fye mu mwaka wa bubili pa sukulu. Bushiku bumo ninshi ndefuma ku sukulu, naninine umulongoti wa ntambo sha malaiti (electricity pylon). Ilyo naninine ukufika apalepele amamita 8, naliketwe na malaiti no kupona pa nshi ica kuti nashele fye impondo. Nailebuukila ku cipatala, kabili ilyo nabuukile, ku maboko kwalitalele. Amaboko yandi yalipiile sana, kabili ifilonda fyalibipishe ica kuti balimputwile amaboko pa kuti utushiishi twiingila mu mulopa. Bamayo, bamama na bashikulu balyumfwile sana ubulanda. Apo nali umwaice, nshaishibe ukuti ifintu fyali no kulankosela pantu nshakwete amaboko.

Pa numa ya kufuma mu cipatala, nalibweleele ku sukulu. Abana be sukulu balentumfya, balensuka, kabili balendasa ifintu pantu nshakwete amaboko kabili nalefilwa ukuipokolola. Naleumfwa sana ububi pa fyo balencusha. Lyena bantwele kwi sukulu lya balemana ilyo baleita ukuti Birkenwerder School for the Disabled. Abana be sukulu bamo baleikala palya pene pa sukulu. Apo ku mwesu kwali kutali sana na ukwali isukulu, aba pa ng’anda balefilwa ukulaisa mu kumpepula lyonse, kanshi nalebamona fye nga twaisala isukulu. Pa myaka 10 iyakonkelepo, nshaikelepo na bamayo, bamama nangu fye ni bashikulu.

Nalisambilile ukucita ifintu ifingi ukubomfya amakasa. Bushe kuti mwaelenganya ifyo ciba ukwikatila supuni ku tukondo ilyo ulelya? Tacayangwike, lelo nalisambilile ukubomfya amakasa.  Nalisambilile ne fya kusukusa mu kanwa no kusakula umushishi ukubomfya amakasa. Nalitampile no kulabomfya amakasa nga ndelanda na bantu. Amakasa e yali iminwe yandi.

Ilyo nali umulumendo, nalitemenwe ukubelenga amalyashi ya pa fya kupangapanga. Inshita shimo naleelenganya ukuti nalikwata amaboko ya kupanga fye aya kulangafwa ukulacita ifintu fyonse. Ilyo nali ne myaka 14, nalitendeke ukupeepa fwaka. Nalemona kwati nga napeepa, nshakulaisuula kabili nalemona kwati nali fye nga bantu bambi abakwete amaboko. Caleba fye kwati ndetila: ‘Na ine wine kuti napeepa. Abapeepa bakalamba te mulandu balikwata amaboko nelyo iyo.’

Nalecita ifintu ifingi kabili nalingiile na mu mabumba ya fyangalo. Naingile mu kalibumba ka bacaice ako ubuteko bwaleyafwilisha ako baleita ukuti Free German Youth. Bampeele icifulo ca bukalemba, icifulo ico abantu balemona ukuti calicindeme sana. Nalingiile na mu kalibumba ka bakemba, nalelandako imishikakulo, kabili naleteyako ne fyangalo fya balemana. Ilyo nafumine muli aka akabungwe, natendeke ukulabomba mu kampani iyali mu ncende twaleikalamo. Ilyo nalekula, nalitemenwe ukufwala yalya amaboko bapanga fye pa kuti na ine ndemoneka nga bantu bambi.

Bushiku bumo ilyo nalelolela ishitima pa kuya ku ncito, kwali umwaume uwaishile apo nali no kunjipusha nga ca kutila Lesa akalenga nkakwate amaboko yandi na kabili. Nalipapile pa fyo anjipwishe. Ca cine nalefwaisha ukukwata amaboko, lelo nalemona kwati ifyo alandile teti ficitike. Apo nshasumiine muli Lesa, nalishininkishe ukuti Lesa takwaba. Ukufuma apo, nga namona ulya mwaume nalemusengauka.

Ilyo papitile inshita, uo nalebomba nankwe alinjitile ku ng’anda ku mwabo. Ilyo twalenwa kofi, abafyashi bakwe batampile ukulanda pali Yehova Lesa. Bulya e bwali ubushiku bwa kubalilapo ukumfwa ishina lya kwa Lesa. (Amalumbo 83:18) Na lyo line, mu mutima nshasumiine, natile: ‘Nangu ca kuti baleti ili lishina lya kwa Lesa, Lesa takwaba. Ndi no kubalanga ukuti Lesa takwaba.’ Apo nalishininkishe ukuti ifyo naishibe e fyali ifya cine, nalisumiine ukulalanshanya nabo Baibolo. Nomba icampapwishe ca kuti nalifililwe ukubapeela ifishinka ifilanga ukuti Lesa takwaba.

Ilyo nalesambilila pa masesemo ya mu Baibolo, nalitendeke ukwaluka mu fyo naletontonkanya ukuti Lesa takwaba. Amasesemo ayengi yalifikilishiwa, nangu ca kuti yalembelwe kale sana. Bushiku bumo ilyo twalesambilila Baibolo, twalitendeke ukupalanya ifilecitika mu calo ku masesemo yaba muli Mateo icipandwa 24, Luka icipandwa 21 na 2 Timote icipandwa 3. Nga filya fine dokota eshiba ubulwele umuntu alwele nga amona ifishibilo fya bulwele, na ine ilyo namwene aya amasesemo nalimwene ukuti tuleikala mu nshiku isho Baibolo ita ukuti “inshiku sha kulekelesha.” * Nalipapile sana ukusanga ukuti aya amasesemo yalefikilishiwa mu menso yandi.

 Nalishininkishe ukutila ifyo nalesambilila fya cine. Nalitendeke ukupepa kuli Yehova Lesa kabili nangu ca kuti nalipeepele sana fwaka pa myaka iingi, nalilekele. Nalitwalilile ukusambilila Baibolo pa mwaka umo, lyena pa 27 April, mu 1986, nalibatishiwe mu bumfisolo mu ca kusambilamo, pantu pali ilya nshita ba Nte balibabindile mu East Germany.

Apo balitubindile ukupepa, twalekumana fye mu mabumba ayanono mu mayanda kabili nshaishibe aba bwananyina abengi. Nalipapile ilyo ubuteko bwansuminishe ukuya ku West Germany, uko bashabindile ba Nte. Uyu e wali umuku wa kubalilapo ukusangwa ku kulongana ukukalamba no kumona aba bwananyina abengi. Ala nalitemenwe sana!

Ilyo ifibumba baleita ukuti Berlin Wall fyabongolweke, ubuteko bwalifumishepo icibindo pali ba Nte. Twalitemenwe ilyo batupeele insambu sha kupepa. Nalefwaya ukulashimikila pa maawala ayengi. Na lyo line, naletiina ukulanda na bantu abo nshaishiba. Naleumfwa insoni pantu nalilemene kabili nakuliile mu ng’anda basungila abalemana. Lelo mu 1992, nalyeseshe ukushimikila imbila nsuma pa maawala 60 mu mweshi umo. Nalibombele bwino kabili nalitemenwe sana. E ico nalitendeke ukulashimikila amaawala 60 cila mweshi, kabili nalicitile ifi pa myaka itatu.

Ndebukisha amashiwi ya mu Baibolo ayatila: “Umwina Kristu umo nga aleumfwa ukunaka, na ine ndomfwa ukunaka.” (2 Abena Korinti 11:29) Apo maboko fye nshakwata, ndatontonkanya fye bwino no kulanda fye bwino, kabili ndesha na maka ukwafwako bambi. Ifi nshakwata amaboko, ndomfwila sana uluse abalemana pantu nalishiba ifyo cumfwika ukufilwa ukulacita ifintu ifyo ulefwaisha ukucita. Kanshi ndakoselesha abomfwa kwati te kuti bacite ifintu fimo. Ukwafwa bambi kulalenga naba sana ne nsansa.

Nshakaane ukuti inshita shimo ndomfwa ububi. Ndafwaya ukuba nga bantu bambi. Kuti nabomba imilimo iingi iyo abantu bambi babomba, lelo ine cilamposela inshita ikalalamba, kabili ndanaka sana ukucila abantu bambi. Amashiwi natemwa ukulanda lyonse ya kuti: “Muli fyonse ndi na maka pantu kuli uulenkosha.” (Abena Filipi 4:13) Cila bushiku Yehova alampeela amaka ya kubomba bwino imilimo. Nalishiba ukuti Yehova alansakamana. E mulandu wine mfwaila ukulamubombela lyonse.

Yehova alimpaala pa kumpeela ulupwa ulo nalefwaisha ilyo nali umwaice. Nalikwata umwina mwandi umusuma, Elke, uwantemwa kabili uunangulukilako. Ne cacilapo ukuwama nalikwata aba bwananyina mwi sonde lyonse ababa ngo lupwa lwandi.

Nalitemwa sana ubulayo bwa kwa Lesa ubwa Paradaise umo akalenga “ifintu fyonse ukuba ifipya” ukubikako fye na maboko yandi. (Ukusokolola 21:5) Nshitwishika ukuti ubu ubulayo bwa cine nga natontonkanya pa fyo Yesu acitile ilyo ali pano isonde. Alyundepe umwaume uwalemana e lyo no mwaume uo baputwile ukutwi. (Mateo 12:13; Luka 22:50, 51) Amalayo ya kwa Yehova ne fipesha amano Yesu alecita, fyalilenga nshininkishe ukuti nomba line fye na ine nkaba fye nga bantu bambi abashalemana.

Ipaalo ilikalamba ilyo nakwata, kwishiba Yehova Lesa. Ni tata kabili ni cibusa wandi, kabili e unkoselesha no kumpeela amaka. Ng’umfwa nga filya Imfumu Davidi yalembele ukuti: “Yehova e maka yandi . . . kabili nalyafwiwa, ica kuti umutima wandi ulaanga.” (Amalumbo 28:7) Nangu ca kuti nshakwata amaboko ne minwe, ndafwaisha ukwikatilila ici icine.