1. Unsang matanga sa panaw ang hapit nang sugdan ni Jonas, ug unsay iyang pagbati sa iyang destinasyon?

SI Jonas dakog panahon sa pagpamalandong. Hapit na niyang sugdan ang usa ka panaw nga kapig 800 kilometros, nga dangtag mga usa ka bulan, o kaha mas dugay pa. Apan sa dili pa, kinahanglan una siyang mopili kon manglaktod ba siya o moagi sa usa ka taas apan luwas nga ruta agi sa kawalogan ug kabukiran. Kinahanglan niyang tadlason ang halapad nga Desyerto sa Sirya, nga motabok sa mga suba sama sa dakong Euprates, ug mangitag kasak-an sa magabii diha sa langyawng mga lungsod ug baryo sa Sirya, Mesopotamia, ug Asirya. Paglabay sa mga adlaw, siya naghunahuna sa iyang gikahadlokang destinasyon, ug siya nagkaduol na sa maong siyudad—ang Nineve.

2. Sa unsang paagi nakakat-on si Jonas nga dili na siya makaatras sa iyang buluhaton?

² Usa ka butang ang tinong nahibaloan ni Jonas: Dili na siya makaatras sa maong buluhaton. Iya na kanang gisulayan kaniadto. Ingon sa gipakita sa nag-unang kapitulo, si Jehova mapailobong nagtudlo kaniya pinaagig kusog nga bagyo sa dagat ug milagrosong nagluwas kaniya pinaagig dakong isda. Tulo ka adlaw sa ulahi, si Jonas gisuka sa isda diha sa baybayon. Kay nahingangha sa nahitabo, si Jonas nahimong mas masinugtanon ug mapainubsanon.—Jonas, kap. 1, 2.

3. Unsang hiyas ang gipakita ni Jehova kang Jonas, apan unsang pangutana ang motungha?

³ Sa dihang gisugo ni Jehova si Jonas sa pag-adto sa Nineve sa ikaduhang higayon, ang manalagna mituman dayon ug gisugdan  ang usa ka taas nga panaw pasidlakan. (Basaha ang Jonas 3:1-3.) Apan, bug-os ba siyang nabag-o sa pagdisiplina ni Jehova kaniya? Pananglitan, si Jehova nagpakita kaniyag kaluoy, nga nagluwas kaniya gikan sa pagkalumos, wala magsilot kaniya, ug naghatag niyag laing kahigayonan sa paghimo sa iyang buluhaton. Human niining tanan, nakakat-on ba si Jonas sa pagpakitag kaluoy? Ang pagkamaluluy-on sagad lisod makat-onan sa mga tawong dili hingpit. Atong tan-awon kon unsay atong makat-onan sa kasinatian ni Jonas.

4, 5. Nganong gitawag ni Jehova ang Nineve ug “dakong siyudad,” ug unsay gitudlo niana bahin kaniya?

⁴ Ang panglantaw ni Jonas sa Nineve dili sama sa iya ni Jehova. Atong mabasa: “Karon ang Nineve maoy usa ka siyudad nga dako sa Diyos.” (Jon. 3:3) Tulo ka higayon diha sa basahon ni Jonas nga si Jehova naghisgot sa “Nineve nga dakong siyudad.” (Jon. 1:2; 3:2; 4:11) Nganong kining siyudara dako, o bililhon, kang Jehova?

 ⁵ Ang Nineve maoy usa ka karaang dapit, nga lakip sa unang mga siyudad nga gitukod ni Nimrod human sa Lunop. Kini maoy usa ka dakong siyudad, nga lagmit gilangkobag daghang siyudad, nga dangtag tulo ka adlaw kon baktason gikan sa usa ka tumoy ngadto sa pikas tumoy. (Gen. 10:11; Jon. 3:3) Dayag nga ang Nineve dunay dagko ug nindot nga mga templo, lig-ong mga paril, ug mga bilding. Apan dili kini ang gipabilhan ni Jehova nga Diyos sa maong siyudad. Ang mga tawo didto ang hinungdanon kaniya. Niadtong panahona, daghan ang molupyo sa Nineve. Bisan sa pagkadaotan sa mga tawo, si Jehova nahangawa kanila. Iyang gipabilhan ang kinabuhi sa matag usa ug naglaom siya nga sila maghinulsol ug maghimog matarong.

6. (a) Nganong lagmit nahadlok si Jonas sa Nineve? (Tan-awa usab ang footnote.) (b) Unsay atong makat-onan kang Jonas maylabot sa iyang buluhatong pagsangyaw?

⁶ Pag-abot ni Jonas sa Nineve, lagmit misamot pa ang iyang kahadlok tungod sa kadaghan sa mga tawo didto, nga kapig 120,000. * Usa ka adlaw siyang mipanaw hangtod nakaabot siya sa sentro sa siyudad, tingali aron mangitag haom nga dapit sa pagpahayag sa iyang mensahe. Giunsa kaha niya pagpakig-estorya niining mga tawhana? Makamao ba siya sa pinulongan sa mga Asiryano? O milagroso ba siyang gihatagan ni Jehova ug katakos sa pagsulti niana? Wala kita mahibalo. Posible usab nga gipahayag ni Jonas ang maong mensahe sa iyang pinulongang Hebreohanon ug naggamit siyag maghuhubad sa pagpahayag niana ngadto sa mga taga-Nineve. Bisan unsa pa man, ang iyang mensahe prangka ug dili makapahimuot sa mga tawo: “Kap-atan ka adlaw na lamang, ug ang Nineve pagalaglagon.” (Jon. 3:4) Siya nagsulti nga maisogon ug makanunayon. Sa pagbuhat sa ingon, siya nagpakitag talagsaong kaisog ug pagtuo, mga hiyas nga gikinahanglan sa mga Kristohanon ilabina karon.

7, 8. (a) Unsay sanong sa mga tawo sa Nineve sa mensahe ni Jonas? (b) Unsay gibuhat sa hari sa Nineve agig sanong sa gipahayag ni Jonas?

⁷ Napukaw ang interes sa mga taga-Nineve sa mensahe ni Jonas. Lagmit nagdahom siya nga sila masuko ug dagmalan siya.  Apan, lahi gayod ang nahitabo. Ang mga tawo nagpatalinghog kaniya! Mikaylap dayon ang iyang mensahe. Wala madugay, nabaniog na sa tibuok siyudad ang mensahe sa kalaglagan nga gitagna ni Jonas. (Basaha ang Jonas 3:5.) Ang tanan naghinulsol, adunahan ug kabos, lig-on ug maluyahon, batan-on ug tigulang. Sila nagpuasa. Wala madugay nahibaloan sa hari nga ang mga tawo naghinulsol.

⁸ Ang hari usab naghinulsol. Kay nahadlok sa Diyos, siya mitindog gikan sa iyang trono, naghukas sa iyang harianong besti, nagsul-ob ug sakong panapton nga sama sa gisul-ob sa iyang katawhan, ug gani siya usab “milingkod sa abo.” Uban sa iyang “mga kadagkoan,” o mga hamili, siya naghatag ug sugo nga ang pagpuasa nga gihimo sa mga tawo maoy usa na ka opisyal nga sugo. Iyang gimando nga ang tanan magsul-ob ug sakong panapton, lakip na ang mga binuhing hayop. * Siya mapainubsanong miangkon nga ang iyang katawhan daotan ug mapintason. Ang hari nagpahayag sa iyang paglaom nga ang matuod nga Diyos maluoy kanila, nga nag-ingon: “Basin pag mausab ang laraw sa Dios ug dili na siya masuko kanato ug dili kita mangamatay.”—Jon. 3:6-9, Ang Bag-ong Maayong Balita Biblia.

9. Unsay gikuwestiyon sa mga kritiko bahin sa mga taga-Nineve, apan nganong nasayod kita nga sayop sila?

⁹ Ang ubang kritiko nagkuwestiyon kay dali ra kaayo kunong nausab ang kasingkasing sa mga taga-Nineve. Apan, ang mga eskolar sa Bibliya nag-ingon nga ang maong mga buhat dili imposible sanglit mao kanay kostumbre sa mga tawo kaniadto nga ingon nianag kultura. Dugang pa, nahibalo kita nga sayop ang maong mga kritiko, kay si Jesu-Kristo mismo naghisgot sa paghinulsol sa mga taga-Nineve. (Basaha ang Mateo 12:41.) Nahibalo siya niana kay siya naglungtad sa langit ug nakita niya ang maong panghitabo. (Juan 8:57, 58) Ang tinuod mao, dili gayod kita angayng maghunahuna nga imposibleng maghinulsol ang mga tawo—bisag unsa pa sila ka daotan. Si Jehova lamang ang makabasa sa kasingkasing sa tawo.

10, 11. (a) Unsay sanong ni Jehova sa paghinulsol sa mga taga-Nineve? (b) Nganong makaseguro kita nga wala masayop si Jehova sa iyang gipahayag nga paghukom?

¹⁰ Unsay sanong ni Jehova sa paghinulsol sa mga taga-Nineve? Sa ulahi si Jonas misulat: “Nakita sa matuod nga Diyos ang ilang mga buhat, nga sila mitalikod sa ilang daotang dalan; ug mao nga ang matuod nga Diyos nagbasol sa katalagman nga iyang giingon nga ipahinabo kanila; ug kini wala niya ipahinabo.”—Jon. 3:10.

¹¹ Nagpasabot ba kini nga nasayop si Jehova sa iyang gipahayag nga paghukom sa mga taga-Nineve? Wala gayod! Ang Bibliya nag-ingon nga hingpit ang hustisya ni Jehova. (Basaha ang Deuteronomio 32:4.) Nawala ang kasuko ni Jehova sa mga taga-Nineve. Iyang nakita nga nag-usab ang maong mga tawo ug nga dili na sila angayng silotan pa. Ang Diyos nagpakitag kaluoy kanila.

12, 13. (a) Sa unsang paagi gipakita ni Jehova nga siya makataronganon, mapailin-ilinon, ug maluluy-on? (b) Nganong dili bakak ang mensahe ni Jonas?

¹² Si Jehova dili estrikto, walay kaluoy, o mabangis nga Diyos, nga maoy sagad nga paghulagway kaniya sa mga lider sa relihiyon. Sa kasukwahi, siya makataronganon, mapailin-ilinon, ug maluluy-on. Sa dili pa siya mosilot sa mga daotan, iya unang gamiton ang iyang mga alagad sa paghatag ug mga pasidaan, kay gusto niyang sila maghinulsol ug magbag-o, sama sa mga taga-Nineve. (Ezeq. 33:11) Gisultihan ni Jehova ang iyang manalagna nga si Jeremias: “Sa bisan unsang gutlo nga ako mosulti batok sa usa ka nasod ug batok sa usa ka gingharian aron sa pagluka niini ug sa pagtumpag niini ug sa paglaglag niini, ug kanang nasora mobiya gayod sa iyang pagkadaotan nga batok niana ako misulti, akong pagabasolan usab ang katalagman nga akong gihunahunang ipahamtang niana.”—Jer. 18:7, 8.

¹³ Bakak ba ang mensahe nga giwali ni Jonas? Dili; nagtuman kini sa katuyoan sa Diyos nga mao ang pagpasidaan sa mga tawo. Gipahayag ang maong pasidaan tungod sa daotang binuhatan sa mga taga-Nineve, apan sila nagbag-o. Kon ang mga taga-Nineve mobalik sa ilang daotang binuhatan, laglagon gayod sila sa Diyos. Mao nay nahitabo sa ulahi.—Sof. 2:13-15.

14. Unsay reaksiyon ni Jonas sa kaluoy nga gipakita ni Jehova sa Nineve?

¹⁴ Unsay reaksiyon ni Jonas dihang wala laglaga sa Diyos ang Nineve sa takna nga iyang gidahom? Atong mabasa: “Apan, alang kang Jonas kadto dili gayod makapahimuot, ug siya nanginit sa kasuko.” (Jon. 4:1) Gani, daw gitul-id pa niya ang Diyos diha sa iyang pag-ampo! Siya miingon nga mas maayo pang nagpabilin na lang siya sa iyang pinuy-anan, kay nahibalo na siyang daan nga dili laglagon ni Jehova ang Nineve. Gihimo pa gani niya kining rason kon nganong  mikalagiw siya ngadto sa Tarsis. Dayon siya miingon nga mas maayo pang mamatay na lang siya.—Basaha ang Jonas 4:2, 3.

15. (a) Unsa tingaliy nakapaguol ug nakapasuko kang Jonas? (b) Sa unsang paagi nakiglabot si Jehova sa iyang nagmagul-anong manalagna?

¹⁵ Unsay nakapasuko kang Jonas? Wala kita masayod kon unsay naa sa iyang hunahuna, apan nahibalo kita nga siya nagpahayag ug kalaglagan sa tanang tawo sa Nineve. Sila mituo kaniya. Ug karon, walay nahitabong kalaglagan. Nahadlok ba siyang biaybiayon, nga tawgon ug bakakong manalagna? Bisan unsa pa man, siya wala gayod malipay sa paghinulsol sa mga tawo o sa kaluoy nga gipakita ni Jehova. Hinuon, siya naglagot, naluoy sa kaugalingon, ug natandog ang iyang garbo. Apan, dayag nga may nakita gihapong maayo ang maluluy-ong Diyos sa nagmagul-anong si Jonas. Imbes silotan si Jonas tungod sa kawalay-pagtahod, si Jehova malulotong nangutana kaniya: “Angay ka ba nga manginit sa kasuko?” (Jon. 4:4) Mitubag ba si Jonas? Ang Bibliya walay gisulti bahin niini.

16. Sa unsang mga kahimtang nga ang pipila tingali lahig panglantaw sa Diyos, ug unsang leksiyon ang atong makat-onan sa kasinatian ni Jonas?

¹⁶ Sayon rang hukman si Jonas tungod sa iyang panggawi, apan angay natong hinumdoman nga ang dili-hingpit nga mga tawo sagad lahig panglantaw sa Diyos. Ang pipila maghunahuna tingali nga angay untang pugngan ni Jehova ang usa ka trahedya o patyon dayon ang daotan, o kaha sa una pa niya gilaglag kining sistemaha sa mga butang. Ang kasinatian ni Jonas magpahinumdom nato nga kon ang atong panglantaw lahi sa iya ni Jehova, ang atong panglantaw ang angayng bag-ohon—dili ang Iyaha.

17, 18. (a) Unsay gibuhat ni Jonas human mobiya sa Nineve? (b) Unsay epekto kang Jonas sa mga milagro ni Jehova maylabot sa tabayag?

¹⁷ Ang magul-anong propeta mibiya sa Nineve, apan wala siya mouli sa iyang pinuy-anan. Hinunoa, siya mibiyahe pasidlakan, diin may mga bukid nga nag-umbaw sa Nineve. Siya naghimog balongbalong ug mipahulay didto samtang nagtan-aw ug nagpaabot sa mahitabo sa Nineve. Lagmit naglaom pa gihapon siya nga makita ang kalaglagan sa maong siyudad. Giunsa pagtul-id ni Jehova kining dili-mapinasayloong tawo?

¹⁸ Pagkagabii niana, si Jehova nagpatubo ug tabayag. Pagmata ni Jonas iyang nakita kining labong nga tanom, nga may dagkong dahon nga nakahatag ug mas dakong landong kay sa iyang balongbalong. Nalipay kaayo siya. “Si Jonas nagmaya sa hilabihan” tungod sa maong tanom, nga lagmit naghunahuna nga ang milagrosong pagtungha niini maoy ilhanan sa panalangin ug pag-uyon sa Diyos. Apan, dili lang ang paghatag ug landong o paghupay sa kasuko ni Jonas ang gusto ni Jehova nga mahitabo. Gusto niyang maabot ang  kasingkasing ni Jonas. Busa ang Diyos naghimog dugang mga milagro. Iyang gigamit ang usa ka ulod aron kutkoton ang tanom ug malaya kini. Dayon, siya nagpadalag “mainit nga hangin sa sidlakan,” mao nga si Jonas “naluya pag-ayo” tungod sa kainit. Siya naguol na usab pag-ayo ug mituaw sa Diyos nga mas maayo pang mamatay na lang siya.—Jon. 4:6-8.

19, 20. Unsay gipatin-aw ni Jehova kang Jonas bahin sa tabayag?

¹⁹ Sa makausa pa, si Jehova nangutana na usab kang Jonas kon angay ba siyang masuko, niining tungora tungod sa kamatayon sa tabayag. Inay maghinulsol, gipakamatarong ni Jonas ang iyang kaugalingon, sa pag-ingon: “Angay nga ako manginit sa kasuko, bisan hangtod sa kamatayon.” Niining tungora si Jehova tin-awng nagtudlo kang Jonas ug usa ka leksiyon.—Jon. 4:9.

²⁰ Ang Diyos nagpatin-aw kang Jonas, nga nag-ingong ang manalagna naguol sa pagkamatay sa usa lamang ka tanom nga mitubo lang sa usa ka gabii, nga dili gani si Jonas ang nagtanom o nagpatubo. Dayon ang Diyos miingon: “Sa akong bahin, dili ba diay ako masubo alang sa Nineve nga dakong siyudad, diin adunay kapin sa usa ka gatos ug kawhaan ka libo ka tawo nga wala mahibalo sa  kalainan tali sa ilang tuong kamot ug sa ilang wala, gawas pa sa daghang binuhing hayop?”—Jon. 4:10, 11. *

21. (a) Unsang leksiyon ang gitudlo ni Jehova kang Jonas? (b) Sa unsang paagi ang asoy ni Jonas makatabang nato sa pagsusi pag-ayo sa atong kaugalingon?

²¹ Nasabtan ba nimo ang leksiyon? Si Jonas wala magbudlay sa pag-atiman sa maong tanom. Sa laing bahin, si Jehova mao ang Tuboran sa kinabuhi sa mga taga-Nineve ug ang nagtagana sa ilang panginahanglan, sama sa iyang pagtagana sa uban niyang mga linalang dinhi sa yuta. Nganong mas gipalabi man ni Jonas ang kinabuhi sa usa ka tanom kay sa kinabuhi sa 120,000 ka tawo, ug sa ilang binuhing mga hayop? Dili ba kaha kay ang iyang kaugalingon lang ang iyang gihunahuna? Naguol siya sa pagkamatay sa tanom kay nakahatag kini kaniyag kaayohan. Dili kaha ang iyang garbo, o ang tinguha nga mapamatud-ang husto ang iyang mensahe, mao ang hinungdan sa iyang kasuko maylabot sa Nineve? Ang asoy ni Jonas makatabang nato sa pagsusi pag-ayo sa atong kaugalingon. Kitang tanan may tendensiya nga maghunahuna lang sa kaugalingon. Mapasalamaton gayod kita nga si Jehova mapailobong nagtudlo kanato nga mahimong mas mahunahunaon, mas mabination, ug mas maluluy-on sa uban—sama kaniya!

22. (a) Nganong makaingon kita nga si Jonas nakakat-on gayod sa maalamong pagtudlo ni Jehova bahin sa kaluoy? (b) Unsang leksiyon ang angay natong makat-onan?

²² Ang pangutana mao, Nakakat-on bag leksiyon si Jonas sa iyang kasinatian? Ang iyang basahon natapos pinaagi sa usa ka pangutana ni Jehova, nga wala matubag. Ang pipila ka kritiko nag-ingon nga wala gayod kana tubaga ni Jonas. Apan, sa pagkatinuod, ang iya mismong basahon nagsilbing tubag. Gipakita sa ebidensiya nga si Jonas maoy nagsulat niana. Handurawa ang maong manalagna nga anaa sa iyang pinuy-anan samtang nagsulat niini nga asoy. Ato tingali siyang makita nga mas edaran, maalamon, ug mas mapainubsanon nga nagpanglingo samtang nagsulat sa iyang mga sayop, pagkamasinupakon, ug pagkadili-maluluy-on. Tin-awng si Jonas nakakat-on gayod sa maalamong pagtudlo ni Jehova. Siya nakakat-on nga magmaluluy-on. Kita ba usab?—Basaha ang Mateo 5:7.