Be ka se isịnede

Anie Edi Jehovah?

Anie Edi Jehovah?

Se Bible ọdọhọde

 Bible ọdọhọ ke Jehovah edi ata Abasi, ke enye okobot kpukpru n̄kpọ. (Ediyarade 4:11) Enye edi Abasi Abraham, Moses, ye Jesus. (Genesis 24:27; Exodus 15:1, 2; John 20:17) Enye edi Abasi ke “ofụri isọn̄,” idịghe ke obio kiet kpọt.—Psalm 47:2.

 Bible ọdọhọ n̄ko ke ata Abasi ikpọn̄ ekere Jehovah. (Exodus 3:​15; Psalm 83:18) Enyịn̄ emi edi ikọ Hebrew emi ọwọrọde “akabade edi.” Ndusụk mbon emi ẹkpepde n̄kpọ ẹban̄a Bible ẹdọhọ ke enyịn̄ esie emi ọwọrọ, “Enye Anam Akabade Edi.” Se mmọ ẹtịn̄de emi odot ye Jehovah ke ntak kpukpru se enye anamde. Jehovah okobot kpukpru n̄kpọ, enye esinyụn̄ anam kpukpru se enye aduakde. (Isaiah 55:10, 11) Bible anam idiọn̄o n̄ko utọ Abasi emi Jehovah edide. Enye enen̄ede etịn̄ nte Jehovah enyenede ima.—Exodus 34:5-7; Luke 6:35; 1 John 4:8.

 Mbon Hebrew ẹsiwet enyịn̄ Abasi ntem, יהוה (YHWH). Ẹkot abisi inan̄ emi Tetragrammaton. Abisi inan̄ emi ke ẹkabade ke Ikọmbakara nte Jehovah. Owo idiọn̄ọke nte mbon Hebrew ke ata eset ẹkesikotde enyịn̄ Abasi. Edi enen̄ede ebịghi mbakara ẹkekabade enyịn̄ Abasi nte Jehovah. Akpa Bible emi ẹkụtde Jehovah edi enye emi William Tyndale akakabarede ke 1530. a

Ntak emi owo mîdiọn̄ọke nte mbon Hebrew eset ẹkesikotde enyịn̄ Abasi?

 Ẹkesida mme anana-uyo abisi ẹwet usem Hebrew eset. Nditọ Hebrew ini oro ẹma ẹsidiọn̄ọ mme enyene-uyo abisi emi ẹkpedọn̄de ke ikọ kiet kiet. Edi ke ẹma ẹkewet N̄wed Abasi Usem Hebrew (emi ẹsikotde Akani Testament) ẹma, ndusụk mbon Jew ẹma ẹtọn̄ọ ndikere ke edi ata idiọkn̄kpọ ndikot enyịn̄ Abasi. Ke ini mmọ ẹkotde n̄wed Abasi ẹkesịm ebiet emi ẹsịnde enyịn̄ Abasi, mmọ ẹyedọhọ “Ọbọn̄,” m̀mê “Abasi,” utu ke ndikot ata enyịn̄ Abasi emi ẹwetde do. N̄kpọ emi ama ọtọn̄ọ sụn̄sụn̄ atara tutu mme owo idiọn̄ọke aba ata enyịn̄ Abasi. b

 Ndusụk owo ẹkere ke ẹkesikot Abasi “Yahweh,” mbon eken ẹnyụn̄ ẹtịn̄ eke mmọ isio. Ẹwet enyịn̄ Abasi ntem, Iao, ke Ikpan̄wed Inyan̄ Inụn̄ kiet emi ndusụk itie ke n̄wed Leviticus oro ẹkekabarede ẹsịn ke usem Greek esịnede. Ndusụk mbon Greek emi ẹkesiwetde n̄wed ke eset ẹkedọhọ n̄ko ke etie nte ẹkesikot Abasi Iae, I·a·beʹ, ye I·a·ou·eʹ, edi idụhe eke ekemede ndinen̄ede n̄wụt ke ndomokiet ke otu emi enen.

Nsu emi ẹsude ẹban̄a enyịn̄ Abasi

 Nsu: Mme owo ẹmen “Jehovah” ẹsịn ke Bible ekededi emi edikụtde enyịn̄ emi.

 Akpanikọ: Enyịn̄ Abasi ama odu ebe itie 7,000 ke ata akpa Bible. c Ekedi abisi Hebrew inan̄, emi ẹkotde Tetragrammaton ke Ikọmbakara. Ndusụk mme akabade Bible ẹma ẹsọn̄ esịt ẹsion̄o enyịn̄ Abasi ẹfep ke Bible emi mmọ ẹkekabarede, ẹmen “Ọbọn̄” ẹwet ke itie esie.

 Nsu: Ufọn idụhe Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ndinyene enyịn̄.

 Akpanikọ: Abasi ke idem esie akanam mbon oro ẹkewetde Bible ẹwet enyịn̄ esie ẹbe utịm ike tọsịn itiaba ke Bible, kpa enye ọdọhọ ikọt esie ẹsikot enyịn̄ imọ. (Isaiah 42:8; Joel 2:32; Malachi 3:16; Rome 10:13) Bible ọdọhọ ke Abasi ama ayat esịt ye mme prọfet nsu oro ẹkeyomde ndinam mme owo ẹfre enyịn̄ esie.—Jeremiah 23:27.

 Nsu: Akpana ẹsion̄o enyịn̄ Abasi ẹfep ke Bible sia ndusụk mme Jew ikesikotke aba enyịn̄ emi.

 Akpanikọ: Ndusụk mme Jew emi ẹkedide mme ewet n̄wed ikesimaha ndikot enyịn̄ Abasi, edi mmọ ikosion̄oke enyịn̄ Abasi ifep ke Bible mmọ. Idem edieke mmọ ẹkpenamde ntre, Abasi iyomke nnyịn ikpebe owo, edi oyom inam se imọ idọhọde nnyịn inam.—Matthew 15:1-3.

 Nsu: Ana ẹsio enyịn̄ Abasi ẹfep ke Bible sia owo mîdiọn̄ọke nte mbon Hebrew ẹkesikotde enyịn̄ Abasi ke eset.

 Akpanikọ: Emi ọkpọwọrọ ke Abasi oyom kpukpru owo ẹnịm edeme ata ukem ukem ẹkot enyịn̄ imọ inamke n̄kpọ m̀mê ewe usem ke mmọ ẹsem. Edi Bible owụt ke ikọt Abasi emi ẹkesisemde nsio nsio usem ke eset ikenyeneke usụn̄ kiet emi ẹdade ẹkot nsio nsio enyịn̄ edi ẹkesinyụn̄ ẹkot ẹtiene usem mmọ.

 Da Joshua emi ekedide ebiereikpe Israel ke uwụtn̄kpọ. Ekeme ndidi mme Christian eyo mme apostle oro ẹkesemde Hebrew ẹkesikot enyịn̄ esie ntem, Yehoh·shuʹaʽ, ke ini mbon oro ẹsemde usem Greek ẹkekotde enye I·e·sous ʹ. Ke Bible, ẹwet enyịn̄ ebiereikpe emi nte mbon Greek ẹkesikotde enye. Mmọ ndiwet enyịn̄ emi nte mmọ ẹsikotde, ke usụn̄ emi kpukpru owo ẹdiọn̄ọde ama enen̄ede ọfọn.—Utom 7:45; Mme Hebrew 4:8.

 Ekeme ndinam ukem n̄kpọ emi ye enyịn̄ Abasi. Enyịn̄ oro ndidu ke nnennen itie emi enye ekesịnede ke Bible edi akpan n̄kpọ akan nte ẹkesikotde enye.

a Tyndale ekewet enyịn̄ Abasi ntem, “Iehouah,” akpa ini emi enye akakabarede akpa n̄wed Bible ition. Nte ini akakade, Ikọmbakara ama ọtọn̄ọ ndikpụhọde, ndien ẹma ẹtọn̄ọ ndiwet enyịn̄ Abasi nte ẹwetde n̄kpọ mfịn. Ke uwụtn̄kpọ, ke 1612, Henry Ainsworth ekewet “Iehovah” ke ofụri n̄wed Psalm oro enye akakabarede. Edi ke ini enye akafiakde osio Bible oro ke 1639, enye ekewet enyịn̄ Abasi ntem, “Jehovah.” Kpasụk ntre n̄ko, mbon emi ẹkekabarede American Standard Version, emi ẹkesiode ke 1901, ẹkewet “Jehovah” ke ebiet emi ẹwetde Tetragrammaton ke n̄wed Abasi oro ẹkewetde ke usem Hebrew.

b New Catholic Encyclopedia, Udiana Nsiondi, Eboho 14, page 883-884 ọdọhọ ete: “Ke nditọ Israel ẹma ẹkenyọn̄ọ ntan̄mfep ẹdi, mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndidọhọ ke ana ẹkpokpono Yahweh, ntre mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndikot Abasi ADONAI m̀mê ELOHIM utu ke ndikot enye ata enyịn̄ esie.”

c Se Theological Lexicon of the Old Testament, Eboho 2, page 523-​524.