Na cava sa rui levu kina nikua na vakadewa ni iVolatabu? Vakacava e yaga na vakadewa vovou ni iVolatabu? Na nomu kila na vanua era yavutaki mai kina na vakadewa ni iVolatabu ena vukei iko mo digia vinaka na kena mo wilika.

O cei sara mada a vola na iVolatabu? A volai ena gauna cava?

E rua na iwasewase ena iVolatabu. E 39 na ivola ena imatai ni iwasewase, qai volai kina “na vosa ni Kalou.” (Roma 3:2) Era volavola na tamata yalodina era uqeti vakalou. E rauta ni 1,100 na yabaki na dede ni kena volai na imatai ni iwasewase, tekivu mai na 1513 B.G.V. ina rauta na 443 B.G.V. Nira volavola ga vakalevu ena vosa vakaIperiu o ira era vola na iwasewase qo, e vakatokai kina me iVolatabu vakaIperiu. E kilai tale ga me Veiyalayalati Makawa.

E 27 na ivola ena ikarua ni iwasewase, e volai tale ga kina na “vosa . . . ni Kalou.” (1 Cesalonaika 2:13) E uqeti ira na tisaipeli i Jisu na Kalou mera volavola ena loma ni dua ga na gauna lekaleka. E rauta ni 60 na yabaki na kena volai na ikarua ni iwasewase, tekivu mai na 41 G.V. ina 98 G.V. Nira volavola ga vakalevu ena vosa vaKirisi o ira era vola na iwasewase qo, e vakatokai kina me iVolatabu vaKirisi. E kilai tale ga me Veiyalayalati Vou.

Na 66 taucoko na ivola qori e vakatokai me iVolatabu, e volai kina na nona itukutuku na Kalou vei keda. Ia na cava me vakadewataki kina na iVolatabu ena so tale na vosa? Qo e tolu na vuna.

• Me rawa nida wilika na iVolatabu ena noda vosanisucu.

• Me vakadodonutaki na cala e basika ena gauna e lavetaki kina na iVolatabu, me rawa ni lakovata  kei na ka a volai taumada ena iVolatabu.

• Me vakayagataki ga na vosa e kilai rawarawa, me kua ni vakayagataki na vosa makawa.

Meda raica mada na kena caka qori ena rua na vakadewa qo.

Ni se vo tu e 300 na yabaki me qai bula e vuravura o Jisu, era sa vakadewataka ena vosa vaKirisi eso na daunivakadidike Jiu na iVolatabu vakaIperiu. E vakatokai na vakadewa qori me Greek Septuagint. A vakadewataki mera kila vinaka kina na “iVolatabu” na Jiu era sega ni kila na vosa vakaIperiu, era kila ga na vosa vaKirisi.—2 Timoci 3:15.

Na Septuagint e veivuke tale ga ena nodra kila na iVolatabu o ira na sega ni Jiu era kila na vosa vaKirisi. Ena sala cava? E kaya e dua na parofesa o W.  F.  Howard: “Era dau vakayagataka na Septuagint na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. Era vakayagataka vakalevu na iVolatabu qori na daukaulotu ena nodra valenilotu na Jiu, mera ‘vakadinadinataka kina ni o Jisu ga na Mesaia.’” (Cakacaka 17:3, 4; 20:20) Qori na vuna e kaya kina na daunivakadidike ni iVolatabu o F.  F.  Bruce, nira sa sega ni taleitaka e levu na Septuagint.

Era taura na iVolatabu vaKirisi na tisaipeli i Jisu, ra qai biuta vata kei na Vakadewa vaKirisi ni iVolatabu vakaIperiu. E yavutaki mai keri na iVolatabu sa tu vei keda nikua.

Oti e 300 na yabaki na kena vakarautaki na iVolatabu, a vakadewataka sara ina vosa vakaLatina e dua na daunivakadidike ni lotu o Jerome. Na vakadewa qori e vakatokai na Latin Vulgate. Sa levu tu ena gauna ya na vakadewa vakaLatina, cava ga e vinakati tale kina e dua? E kaya na ivola The International Standard Bible Encyclopedia ni laurai ena vakadewa sa tu rawa “eso na cala, e cala, kurivi, se lutu eso na vakasama bibi.” Qori na ka a via vakadodonutaka o Jerome.

A vakadodonutaka e levu na cala o Jerome ena nona vakadewa ni iVolatabu. Sega ni tarova qori nodra kaya voli na iliuliu ni lotu me vica vata na senitiuri ni vakadewa ni iVolatabu ga e donu na Latin  Vulgate! Ia e levu era sega ni wilika rawa na vakadewa qori nira sega ni kila na vosa vakaLatina.

E vakadewataki tale na iVolatabu ni toso na veiyabaki. Me kena ivakaraitaki, a vakadewataki ena ikalima ni senitiuri G.V. na iVolatabu kilai levu na Syriac Peshitta. A qai sagai me vakadewataki taucoko na iVolatabu ena so tale na vosa ena ika14 ni senitiuri.

A tekivu vakadewataka vakavalagi na iVolatabu vakaLatina o John Wycliffe mai Igiladi ena ika14 ni senitiuri. A vukei ira na lewenivanua na vakadewa qori nei John Wycliffe mera kila na iVolatabu. Toso na gauna, a veivuke vakalevu na iwalewale ni tabaivola i Johannes Gutenberg ena kena taba qai veisoliyaki na vakadewa ni iVolatabu ena vosa e vakayagataki vakalevu e Urope.

Era vakalewa eso na kena sa qai levu tiko ga na vakadewa vakavalagi ni iVolatabu. E kaya na italatala o John Lewis ena ika18 ni senitiuri: “So na vosa sa makawa qai dredre ni kilai, ya na vuna e dikevi tale kina na vakadewa me rawa ni vakayagataki ga na vosa era kila e levu ena noda itabagauna.”

Sa qai rawarawa sara nikua na nodra taleva tale na daunivakadidike na vakadewa makawa ni iVolatabu. Era sa vulica vinaka na vosa a vakayagataki vakalevu ena gauna vakaivolatabu. E kune tale ga ena dua na gauna lekaleka sa oti na ivolavivigi ni iVolatabu era rawa ni vakayagataka. E veivuke vakalevu qori ena kena vakadewataki donu na itukutuku a volai taumada ena iVolatabu.

E yaga dina na kena vakadewataki na iVolatabu. Meda qarauna ga eso na vakadewa ni iVolatabu. * Ena yaga ga vei keda na nodra vakadewa ni iVolatabu o ira era lomana dina na Kalou.