Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Ani Ole?

Ani Ole?

Ani Romabii lɛ ŋmɛ gbɛ ni ahã mɔ ko tamɔ Yesu, ni asɛŋ lɛ yɛ tso nɔ lɛ, fũu kpakpa?

MƐI pii le akɛ asɛŋ Yesu yɛ tso jaŋŋ nɔ yɛ julɔi enyɔ ateŋ. (Mat. 27:35-38) Shi mɛi komɛi kɛɛ nɔ ni Biblia lɛ wie akɛ ajie Yesu gbonyo lɛ kɛjɛ tso jaŋŋ lɛ nɔ ni ayafũ yɛ gbonyobu mli lɛ nyɛŋ afee anɔkwale.​—Mar. 15:42-46.

Mɛi komɛi ni kɛɛ Yesu wala shihilɛ he sane ni yɔɔ Biblia lɛ mli lɛ jeee anɔkwale lɛ kɛɛ, amɛkpaaa shi akɛ Romabii lɛ baaŋmɛ gbɛ ni akɛ mɔ ko ni asɛŋ lɛ lɛ gbonyo afɔ̃ gbonyobu mli loo ahã lɛ fũu kpakpa. Nuu ko ni atsɛɔ lɛ Ariel Sabar lɛ tsɔɔ nɔ hewɔ ni mɛi komɛi hiɛ nakai susumɔ lɛ. Eŋma yɛ Smithsonian magazin lɛ mli akɛ: “Mɛi ni Romabii lɛ sɛŋɔ amɛ yɛ tso nɔ lɛ ji mɛi ni abuɔ amɛ akɛ mɛi gbohii ni bɛ subaŋ kwraa ni esaaa akɛ amɛhiɔ gbɔmɛi ateŋ. Ni no hewɔ lɛ, mɛi komɛi kɛɛ ewa akɛ abaahe aye akɛ Romabii lɛ baaŋmɛ gbɛ ni ahã mɛi ni tamɔ nakai lɛ fũu kpakpa.” Kɛ́ Romabii lɛ bu awuiyelɔ ko fɔ ni amɛsɛŋ lɛ yɛ tso nɔ lɛ, amɛfeɔ nɔ fɛɛ nɔ ni amɛbaanyɛ kɛshwieɔ mɔ lɛ hiɛ shi. No hewɔ lɛ, bei pii lɛ, amɛshiɔ mɔ lɛ gbonyo lɛ yɛ tso lɛ nɔ koni loofɔji kɛ kooloi krokomɛi aye. No sɛɛ lɛ, amɛkɛ gbonyo lɛ fã lɛ ni eshwɛ lɛ fataa gbohii krokomɛi ahe ni amɛshɛrɛɔ fɛɛ amɛshwieɔ bu kome mli.

Shi nibii ni shitsalɔi ena lɛ tsɔɔ akɛ, Romabii lɛ ŋmɛ gbɛ ni ahã Yudafoi komɛi ni asɛŋ amɛ lɛ fũu kpakpa. Yɛ afi 1968 lɛ, shitsalɔi yana nuu ko ni hi shi yɛ Yesu beiaŋ ni abu lɛ gbele fɔ ni asɛŋ lɛ lɛ wui. Amɛyana wui lɛ yɛ adeka ko ni akɛ mɛi ni egboi lɛ awui woɔ mli lɛ mli yɛ Yudafoi aweku ko gbonyobu ni bɛŋkɛ Yerusalem lɛ mli. Be ni amɛkwɛ enanetsitsi wu lɛ, amɛna akɛ, akɛ plɛkoo ni kɛlɛ shɛɔ iŋtsii ejwɛ kɛ fã ka enanetsitsi lɛ akpɛtɛ tso he. Sabar wie akɛ: “Atsɛɔ nuu lɛ Yehokanan, ni enanetsitsi ni ayana lɛ ye ebua ni ana akɛ, nɔ ni Biblia lɛ ewie akɛ afũ Yesu yɛ gbonyobu mli, ni mɛi eje he ŋwane aahu lɛ, baanyɛ afee anɔkwale. Yehokanan nanetsitsi lɛ ni ayana lɛ sa kadimɔ waa, ejaakɛ eyeɔ odase akɛ yɛ Yesu beiaŋ lɛ, Romabii lɛ ŋmɛ gbɛ ni afũ mɛi komɛi ni asɛŋ amɛ lɛ jogbaŋŋ tamɔ bɔ ni Yudafoi fũɔ amɛgbohii lɛ.”

Eyɛ mli akɛ Yehokanan nanetsitsi wu lɛ ehã mɛi ená susumɔi srɔtoi yɛ bɔ ni akala Yesu akpɛtɛ tso lɛ he ahã lɛ he moŋ, shi nɔ kome ko yɛ ni enanetsitsi lɛ ehã efee faŋŋ, ni no ji akɛ, ahã awuiyelɔi komɛi ni asɛŋ amɛ lɛ fũu kpakpa, ni ashɛrɛɛɛ amɛgbohii lɛ ashwieee he ko kɛkɛ. No hewɔ lɛ, nɔ ni Biblia lɛ wie akɛ akɛ Yesu gbonyo lɛ fɔ̃ gbonyobu mli lɛ ji anɔkwale, ni nɔ ni ana nɛɛ fiɔ sɛɛ.

Shi nɔ ni he hiaa fe fɛɛ ni esa akɛ wɔkadi yɛ sane nɛɛ mli ji akɛ, no mli lɛ Yehowa egba akɛ abaafũ Yesu yɛ niiatsɛ ko gbonyobu mli, ni wɔle akɛ kɛ́ Yehowa wie lɛ, no lɛ, ashi abele ashi akwɛ̃ lɛ, ebaaba mli.​—Yes. 53:9; 55:11.