Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Nibii Ni Haa Miishɛɛ Hiɔ Weku Mli

Saamɔ Oblahii kɛ Oblayei Oto Kɛha Onukpaiatsɔmɔ

Saamɔ Oblahii kɛ Oblayei Oto Kɛha Onukpaiatsɔmɔ

“Be ko ni eho lɛ, kɛ́ mikɛ mibihii lɛ miigba sane lɛ mináa miishɛɛ. Amɛboɔ nɔ ni mikɛɔ amɛ lɛ toi jogbaŋŋ, ni amɛtsuɔ he nii amrɔ nɔŋŋ. Shi amrɔ nɛɛ ni amɛtsɔmɔ oblahii lɛ, amɛkɛ mi taa saji anaa yɛ nɔ fɛɛ nɔ he. Amɛnyaaa wɔjamɔ nifeemɔi lɛ ahe po. Amɛbiɔ akɛ, ‘Aso ehe miihia akɛ wɔgba Biblia mli saji?’ Dani mibihii lɛ aaashɛ amɛblahiiaŋ lɛ, misusuuu akɛ nɔ ko ni tamɔ nɛkɛ aaaba miweku lɛ mli—eyɛ mli moŋ akɛ mina ni nɔ ko ni tamɔ nɛkɛ eba mɛi krokomɛi anɔ.”—Reggie. *

ANI oyɛ bi oblanyo loo oblayoo ni ootsɔse lɛ? Kɛ́ nakai ni lɛ, no lɛ okɛ obi lɛ dalɛ beaŋ bei ni haa mɔ naa kpɛɔ ehe kɛ miishɛɛ lɛ ateŋ ekome miikpe. Shi nɛkɛ be nɛɛ hu baanyɛ afee be ni haa mɔ haoɔ waa. Ani shihilɛi ni okɛkpeɔ lɛ tamɔ nɔ ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ?

  • Beni obinuu lɛ ji gbekɛ lɛ, ekpɛtɛɔ bo tamɔ lɛlɛ ni ma nu hiɛ ni aŋmɔ lɛ kpãa yɛ kpote. Shi amrɔ nɛɛ, obinuu ni etsɔ oblanyo lɛ miifɛne kpãa lɛ, eesumɔ waa akɛ ewiri lɛlɛ lɛ, ni onuɔ he akɛ esumɔɔɔ ni obafata ehe kɛwiri lɛlɛ lɛ.

  • Beni obiyoo lɛ ji gbekɛ lɛ, ekɛɔ bo eyitsoŋ saji fɛɛ. Shi amrɔ nɛɛ, obiyoo ni etsɔ kpokuafonyo lɛ kɛ enanemɛi efee ‘naanyobɔɔ kuu’ ko, ni onuɔ he akɛ aŋmɛɛɛ bo gbɛ akɛ obatsɔ kuu nɛɛ mlinyo.

Kɛ́ nɔ ko tamɔ nɛkɛ miiya nɔ yɛ owe lɛ, okɛ oyaiyeli akamu sane naa akɛ obi lɛ etsɔ atuatselɔ ni nyɛŋ atsake. Belɛ, te nɔ ni yaa nɔ lɛ shishi lɛ? Bɔni afee ni wɔná hetoo wɔha sanebimɔ nɛɛ, nyɛhaa wɔsusua gbɛfaŋnɔ ni he hiaa ni oblahiiaŋ loo oblayeiaŋ beaŋ tsuɔ yɛ obi lɛ dalɛ mli lɛ he wɔkwɛa.

Oblahiiaŋ kɛ Oblayeiaŋ Beaŋ Ji Be ko ni He Hiaa

Kɛ́ afɔ gbekɛ ko lɛ, kɛjɛ nakai beaŋ aahu kɛyaa lɛ, eshihilɛ mli yiɔ kɛ nii ní afeɔ lɛ klɛŋklɛŋ kwraa—klɛŋklɛŋ najifaamɔi, klɛŋklɛŋ wiemɔ, gbi klɛŋklɛŋ ni etee skul, kɛ ekrokomɛi. Fɔlɔi náa miishɛɛ waa kɛ́ amɛbi fee nɔ ko ni sa kadimɔ waa klɛŋklɛŋ kwraa lɛ. Nifeemɔ lɛ ji odaseyeli ni tsɔɔ akɛ amɛbi lɛ miida, ni eji nɔ ko ni amɛmiishwe ni amɛna.

Oblahiiaŋ kɛ oblayeiaŋ beaŋ ji gbɔmɔ dalɛ mli be ni sa kadimɔ—eyɛ mli akɛ ekolɛ fɔlɔi komɛi haoɔ kɛ́ amɛbii shɛ nɛkɛ beaŋ. Shishinumɔ yɛ he akɛ amɛnuɔ nii ahe yɛ nɛkɛ gbɛ nɔ. Tsɛ loo nyɛ ko bɛ ni baaná miishɛɛ akɛ eeena akɛ ebi ni be ko lɛ eboɔ lɛ toi lɛ etsɔ gbekɛ ni mli fuɔ mra, aloo jeee nakai? Fɛɛ sɛɛ lɛ, oblahiiaŋ kɛ oblayeiaŋ beaŋ ji gbɔmɔ dalɛ mli be ko ni he hiaa waa. Yɛ mɛɛ gbɛ nɔ?

Biblia lɛ kɛɔ akɛ be baashɛ ni “nuu aaashĩ etsɛ kɛ enyɛ.” (1 Mose 2:24) Nɔ ko ni he hiaa ni oblahiiaŋ kɛ oblayeiaŋ beaŋ tsuɔ ji akɛ, esaa obinuu loo obiyoo etoɔ kɛha nakai gbi ni yɔɔ miishɛɛ kɛ awerɛho fɛɛ lɛ. Kɛ́ nakai be lɛ shɛ lɛ, esa akɛ obi lɛ anyɛ awie taakɛ bɔfo Paulo wie lɛ, ekɛɛ akɛ: “Beni miji abifao lɛ, miwieɔ tamɔ abifao, mijwɛŋɔ nii ahe tamɔ abifao, misusuɔ [nii ahe] tamɔ abifao; shi beni mitsɔ̃ nuu nukpa lɛ, mishɛrɛ abifabii anii lɛ mishwie sɛɛ.”—1 Korintobii 13:11.

Enɛ ji nɔ ni obinuu loo obiyoo lɛ feɔ yɛ eblahiiaŋ loo eblayeiaŋ afii lɛ amli lɛ—eeshɛrɛ abifabii anii eeshwie esɛɛ ni eekase bɔ ni eeefee etsɔ onukpa ni baanyɛ akwɛ lɛ diɛŋtsɛ ehe, mɔ ni eda bɔ ni sa ni ebaanyɛ eshi shĩa. Yɛ anɔkwale mli lɛ, niiamlitaomɔ wolo ko kɛ wiemɔ ni taa mɔ tsuiŋ waa tsɔɔ oblahiiaŋ beaŋ mli akɛ eji “mɔ ni akɛyeɔ shɛɛ be kplaŋŋ.”

Eji anɔkwale akɛ, amrɔ nɛɛ ekolɛ oheŋ oyeŋ akɛ obinuu loo obiyoo “fioo” lɛ baanyɛ atse ehe ni lɛ diɛŋtsɛ ekwɛ ehe wɔsɛɛ. Ekolɛ obaabi akɛ:

  • “Kɛ́ mibinuu lɛ nyɛɛɛ aha etsu mli afee falefale lɛ, te eeefee tɛŋŋ ekwɛ shĩa muu fɛɛ nɔ lɛ?”

  • “Kɛ́ minyɛŋ mamu mafɔ̃ mibiyoo lɛ nɔ akɛ ebaaba shĩa yɛ be naa lɛ, ani kɛ́ ená nitsumɔ wɔsɛɛ lɛ ebaanyɛ eya nitsumɔ yɛ be naa?”

Kɛ́ ohiɛ susumɔi ni tamɔ nɛkɛ lɛ, kaimɔ enɛ: Heyeli jeee shinaa ko ni obi lɛ baatsɔ mli kɛkɛ; eji gbɛ ko ni obinuu loo obiyoo lɛ baatsɔ nɔ kɛfã gbɛ, ni ebaahe lɛ afii abɔ dani ebaagbe gbɛfaa lɛ naa. Amrɔ nɛɛ, ole kɛtsɔ niiashikpamɔ nɔ akɛ “buulufeemɔ kpɛtɛ gbekɛ tsui he.”—Abɛi 22:15.

Shi kɛ́ okɛ gbɛtsɔɔmɔ kpakpa ha obi oblanyo loo oblayoo lɛ, ewaaa akɛ eeeda kɛbatsɔ onukpa ni hiɛ kã shi ni ‘ehenumɔ nii lɛ ele ekpakpa kɛ efɔŋ mlikpamɔ.’—Hebribii 5:14.

Nibii ni Haa Ayeɔ Omanye

Kɛ́ obi oblanyo loo oblayoo lɛ tsɔɔ akɛ ehiɛ kã shi lɛ, ani obaanyɛ oha lɛ heyeli babaoo ofata nɔ ni eyɔɔ lɛ he?

Bɔni afee ni osaa obi oblanyo oto kɛha onukpatsɔmɔ lɛ, esa akɛ oye obua lɛ ni lɛ diɛŋtsɛ enyɛ ekɛ ‘ejwɛŋmɔ’ atsu nii kɛkpɛ yiŋ kpakpai. * (Abɛi 1:4) Biblia mli shishitoo mlai ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ baaye abua bo ni ofee nakai.

Filipibii 4:5: “Nyɛmlijɔlɛ [loo nyɛniiashishinumɔ] lɛ nyɛhaa gbɔmɛi fɛɛ alea!” Ŋɔɔ lɛ akɛ, obi oblanyo lɛ bi bo ni oŋmɛ lɛ gbɛ ni etsɛ fioo yɛ maŋ lɛ mli dani eba shĩa. Okpoo enibimɔ lɛ amrɔ nɔŋŋ. Obinuu lɛ tɔke akɛ, “Okɛ mi miiye oookɛɛ gbekɛ ji mi!” Yɛ nɔ najiaŋ ni oooha lɛ hetoo akɛ, “Hɛɛ, oofee onii tamɔ nakai” lɛ, susumɔ sane ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ he: Oblahii sumɔɔ ni amɛná heyeli fe bɔ ni amɛbaanyɛ amɛtsu he nii, shi ekolɛ fɔlɔi hu haa amɛ heyeli fioo ko pɛ. Obaanyɛ ogbɔjɔ nibii amli be kɛ beaŋ oha amɛ. Kɛ́ hooo kwraa lɛ, mɛni hewɔ osusuuu nɔ ni obi lɛ kɛɔ lɛ he dã?

KAA ENƐ OKWƐ: Ŋmaa shihilɛ kome loo shihilɛi enyɔ amli ni obaanyɛ oha obi oblanyo lɛ heyeli fioo kɛfata nɔ ni eyɔɔ lɛ he oshwie shi. Ha enu shishi akɛ okɛ heyeli fioo nɛɛ ni okɛfataa nɔ ni eyɔɔ lɛ he lɛ miika lɛ okwɛ. Kɛ́ ekɛtsu nii jogbaŋŋ lɛ, no lɛ yɛ be ni sa mli lɛ obaaha lɛ babaoo ofata he. Kɛ́ ekɛtsuuu nii jogbaŋŋ lɛ, obaahe yɛ edɛŋ.—Mateo 25:21.

Kolosebii 3:21: “Nyɛ tsɛmɛi lɛ, nyɛkawoa nyɛbii amlila, koni amɛtsui akafã.” Fɔlɔi komɛi bɔɔ mɔdɛŋ akɛ amɛkudɔ nɔ fɛɛ nɔ ni amɛbii oblahii lɛ feɔ lɛ. Bɔni afee ni amɛha ehi eŋɛlɛ nɔ lɛ, amɛkudɔɔ enɔ fɛɛ nɔ, ja shĩa lɛ mli pɛ amɛŋaaa eyi amɛwooo. Amɛhalaa enanemɛi amɛhaa lɛ, ni amɛtsɔɔ gbɛ nigii nɔ amɛboɔ etɛlifoŋ nɔ sanegbai atoi. Shi amɛnifeemɔi nɛɛ baanyɛ atsɔ abu shi. Kɛ́ amɛkudɔ nɔ fɛɛ nɔ ni efeɔ lɛ, ekolɛ no baaha esumɔ akɛ ejo foi; kɛ́ amɛwie enanemɛi ahiɛ nyanyaanya lɛ, ekolɛ no moŋ baaha esumɔ enanemɛi lɛ asane babaoo moŋ; kɛ́ amɛtsɔ gbɛ nigii nɔ amɛbo ekɛ enanemɛi asanegbai atoi lɛ ekolɛ no baatsirɛ lɛ koni etao gbɛ krokomɛi anɔ ni ekɛ enanemɛi lɛ agba sane ni efɔlɔi lɛ leee. Kɛ́ obɔ mɔdɛŋ akɛ oookudɔ enifeemɔi fɛɛ lɛ, no moŋ baanyɛ eha eje odɛŋ kwraa yɛ naagbee. Yɛ anɔkwale mli lɛ, kɛ́ obi oblanyo lɛ ekaseee bɔ ni eeefee ekpɛ yiŋ eha lɛ diɛŋtsɛ ehe beni eyɔɔ shĩa lɛ, te ebaafee tɛŋŋ ele bɔ ni akpɛɔ yiŋ ahaa he kɛji eshi shĩa?

KAA ENƐ OKWƐ: Be kroko kɛ́ okɛ obi oblanyo lɛ miisusu sane ko he lɛ, ye obua lɛ ni esusu bɔ ni yiŋ ni ebaakpɛ lɛ baaná bɔ ni mɛi naa lɛ amɛhaa lɛ nɔ hewalɛ lɛ he. Ákɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, yɛ nɔ najiaŋ ni ooowie enanemɛi lɛ ahe nyanyaanya lɛ, kɛɛmɔ akɛ: “Kɛ́ amɔ [ashimashi] akɛni eku mla mli lɛ, te no baaha ana bo aha tɛŋŋ?” Ye obua obi oblanyo lɛ ni ena akɛ eyiŋkpɛi baanyɛ aha ená gbɛi kpakpa loo efite egbɛi.—Abɛi 11:17, 22; 20:11.

Efesobii 6:4: “Nyɛkawoa nyɛbii amlifu, shi moŋ nyɛlɛa amɛ yɛ Nuŋtsɔ lɛ tsɔsemɔ kɛ ŋaawoo lɛ mli.” Wiemɔ ni ji “ŋaawoo” lɛ yaa shɔŋŋ fe anɔkwa saji kɛkɛ ni aaaha mɔ ko ale. Etsɔɔ mɔdɛŋ ni abɔɔ koni aha gbekɛ lɛ asusu jeŋba he yɛ gbɛ ni baaná enifeemɔi anɔ hewalɛ nɔ. Enɛ he hiaa waa titri lɛ be mli ni obi lɛ eshɛ eblahiiaŋ. Tsɛ ko ni atsɛɔ lɛ Andre lɛ kɛɛ akɛ: “Beni obii lɛ daraa lɛ, ehe bahiaa waa akɛ otsake gbɛ ni otsɔɔ nɔ otsɔseɔ amɛ lɛ mli ni okɛ amɛ asusu nii ahe.”—2 Timoteo 3:14.

KAA ENƐ OKWƐ: Kɛ́ sane ko ba ni ehe bahia ni nyɛkpɛ yiŋ yɛ he lɛ, nyɛbaanyɛ nyɛfee nyɛnii akɛ bii, ni nyɛbii lɛ hu afee amɛnii akɛ fɔlɔi. Bi obi oblanyo lɛ ŋaa ni ebaawo bo yɛ sane lɛ he kɛ́ oji ebi. Ha ni epɛi nii amli kɛtao yiŋtoi ni fiɔ esusumɔ lɛ sɛɛ, loo nɔ ni fiii sɛɛ. Nyɛsusua sane lɛ he ekoŋŋ yɛ otsi lɛ mli.

Galatabii 6:7: “Nɔ̃ pɛ ní gbɔmɔ dũɔ lɛ, no nɔŋŋ ebaakpa hu.” Gbekɛ ko baanyɛ akase nɔ ko kɛtsɔ toigbalamɔ nɔ—ekolɛ obaanyɛ oha eya etsu lɛ mli ni ekaje kpo loo ohaŋ efee nɔ ko ni enyaa efeemɔ he waa. Shi kɛ́ obi lɛ ji oblanyo lɛ, esa akɛ okɛ lɛ asusu nibii ni baajɛ enifeemɔi amli aba lɛ he babaoo moŋ fe toigbalamɔ.—Abɛi 6:27.

KAA ENƐ OKWƐ: Kɛ́ emɔ nyɔmɔ lɛ kaawo oha lɛ ni ekɛye ehe loo kaajie enaa oha etsɔɔlɔ yɛ mɔdɛŋ ni ebɔɔɔ yɛ skul lɛ he. Ha enu nɔ ni ejɛ enifeemɔi amli eba lɛ he, ni ebaakase nii ni —ebaanyɛ ekɛtsu nii ewala beaŋ fɛɛ kɛjɛ mli.

Ákɛ fɔlɔ lɛ, ekolɛ oná kulɛ oblahiiaŋ beaŋ tamɔ gbɛjegbɛ ko ni nɔ yɔɔ trotro ni obi lɛ baanyɛ atsɔ nɔ jogbaŋŋ kɛfoi kɛbote onukpatsɔmɔ mli. Shi bei pii lɛ, jeee nakai ebaalɛ. Fɛɛ sɛɛ lɛ, kɛ́ obi lɛ shɛ eblahiiaŋ lɛ, ebafeɔ hegbɛ kpele ni oná ni ‘okɛaatsɔɔ lɛ gbɛ ni sa akɛ etsɔ nɔ.’ (Abɛi 22:6) Biblia mli shishitoo mlai ji shishitoo nɔ ni hi jogbaŋŋ ni obaanyɛ otswa oweku lɛ oma nɔ koni miishɛɛ ahi mli.—w09 05/01-E.

^ kk. 3 Atsake gbɛi lɛ.

^ kk. 19 Eyɛ mli akɛ kɛjɛ biɛ kɛyaa lɛ wɔkɛ wiemɔ ni ji oblanyo loo oblahii baatsu nii moŋ, shi shishitoo mlai ni wɔsusuɔ he lɛ kɔɔ oblayei hu ahe.

BI OHE AKƐ . . .

Kɛ́ eshɛ be ni mibi oblanyo loo oblayoo lɛ baashi shĩa lɛ, ani ebaanyɛ efee nibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ?

  • ekɛ ehe awo Nyɔŋmɔjamɔ nifeemɔi amli daa

  • ehala nibii kpakpai ni ekpɛ yiŋ kpakpai

  • ekɛ mɛi asusu nii ahe yɛ gbɛ kpakpa nɔ

  • ekwɛ egbɔmɔtsoŋ hewalɛnamɔ nɔ

  • ekwɛ lɛ diɛŋtsɛ eshika nɔ

  • eha eshĩa afee falefale ni ekwra lɛ jogbaŋŋ daa

  • lɛ diɛŋtsɛ ebaanyɛ efee nɔ ko ni mɔ ko tsirɛɛɛ lɛ