Beth flin nue jọ dego whenue e yin jọja bo dọmọ: “N’jiya ohùn whèdomẹ tọn taun, agbọ́ nọ yawu pé mi bọ n’ma nọ dohuhlọn, húmẹ-húmẹ lẹ nọ to dùdù mi, podọ e nọ vẹawuna mi nado ze ayiha do fidopo. Doto ṣie kàn amasin he mẹ nugonu he nọ hẹn kànmẹ ló (fer) te lẹ na mi. N’nù amasin enẹlẹ, bosọ jẹ núdùdù he na zọ́n bọ n’na do agbasalilo dagbe lẹ dù ji. E ma dẹn bọ ninọmẹ ṣie jẹ tepọn ji.”

 Azọ̀n he doyana Beth enẹ ma yin nuyọyọ de na mẹsusu. Sọgbe hẹ Pipli He Nọ Penukundo Agbasalilo Go Lẹdo Aihọn Pé (OMS), gbẹtọ liva donu awe wẹ nọ jẹazọ̀n ohùn-whèdomẹ tọn. E bayi nudi gbẹtọ 30 to kanweko ji mẹhe to ogbẹ̀ lọ mẹ lẹpo tọn. To otò he to nukun hùn lẹ mẹ, sọhayinanú lẹ dohia dọ hohonọ 50 to kanweko ji gọna ovi he ma ko do owhe wehọmẹ yìyì tọn 40 to kanweko ji wẹ ohùn nọ whèdo.

 Ohùn whèdomẹ sọgan hẹn nuhahun sinsinyẹn lẹ wá. To ninọmẹ he ylan taun lẹ mẹ, e gán dekọtọn do ahun-zọ̀n mẹ, bo tlẹ gán sọ zọ́n bọ mẹde na hẹ́nú. Pipli He Nọ Penukundo Agbasalilo Go Lẹdo Aihọn Pé (OMS) na linlin dọ to otò delẹ mẹ, ohùn whèdomẹ “wẹ nọ zọ́n bọ gbẹtọ 20 to kanweko ji nọ kú to ajidònu.” Wunmẹ ohùn whèdomẹ tọn he gbayipe hugan lọ, yèdọ anémie ferriprive nọ wá aimẹ to whenue nugonu he nọ hẹn kànmẹ ló (fer) whèdo agbasa mẹ. Eyin nugonu ehelẹ whèdo onọ̀ de, e gán jivi azán mapemape bọ ovi lọ sọgan nọma pẹ̀nzín to agbasa mẹ. Podọ ovi he ohùn whèdo lẹ sọgan nọma yawu whẹ́n, bo sọgan sọ nọ yawu bẹ azọ̀n he wánvú lẹ nọ do mẹ. Etomọṣo, yè sọgan dapana ohùn whèdomẹ he nọ zọ́n bọ nugonu kànmẹ-hinhẹn ló tọn lẹ ma nọ sù to agbasa mẹ, podọ pọngbọ etọn ma hán. a

Etẹwẹ Ohùn Whèdomẹ Yin?

 Ohùn whèdomẹ yin nuhahun agbasamalo tọn de. Do glido, mẹhe ohùn whèdo de ma nọ tindo nugonu vẹẹ ohùn tọn (globules rouges) he to azọ́nwa ganji susu sọmọ. Nususu go wẹ ehe nọ sọn. Na nugbo tọn, lẹnunnuyọnẹntọ lẹ mọdọ wunmẹ ohùn whèdomẹ tọn voovo 400 linlán wẹ tin! Azọ̀n ehe gán doyana mẹ na ojlẹ gli de kavi na ojlẹ dindẹn, podọ e gán nọma sinyẹn sọmọ na mẹdelẹ bo ka na doyana mẹdevo lẹ sinsinyẹn.

Etẹ Go Wẹ Ohùn Whèdomẹ Nọ Sọn?

 Onú titengbe atọ̀n delẹ wẹ nọ zọ́n:

•   Hùndidi nọ de sọha nugonu vẹẹ ohùn tọn he to agbasa mẹ lẹ tọn pò.

•   Agbasa lọ masọ nọ wleawuna nugonu vẹẹ ohùn tọn he to azọ́nwa ganji lẹ sọmọ ba.

•   Agbasa lọ nọ hù nugonu vẹẹ ohùn tọn lẹ.

 Wunmẹ ohùn whèdomẹ tọn he gbẹtọ lẹ nọ saba jẹazọ̀n etọn hugan wẹ anémie ferriprive. Nugonu kànmẹ-hinhẹn ló tọn lẹ nọ whè to lanmẹ bọ agbasa lọ ma nọ penugo nado wleawuna hémoglobine dagbe susu, yèdọ adà nugonu vẹẹ tọn de he nọ zọ́n bọ nugonu enẹlẹ nọ hẹn jẹhọn dagbe oxygène wá agbasa mẹ.

Ohia tẹlẹ Wẹ Yè Do Nọ Yọnẹn Eyin Nugonu lọ fer Ma Sù to Lanmẹ?

 To bẹjẹeji, ohia ohùn whèdomẹ tọn lẹ sọgan whlá, podọ yè gán nọma doayi yé go. Dile etlẹ yindọ ohia lọ lẹ ma nọ yin dopolọ, delẹ die he nọ dohia dọ ohùn whèdo mẹde na nugonu lọ fer ma sù to agbasa etọn mẹ wutu:

•   Nuṣikọ zẹjlẹgo

•   Alọ kavi afọ lẹpo nọ fá

•   Kànmẹ nọ ma nọ ló

•   Agbasa nọ wé

•   Ota nọ dùmẹ podọ oyì nọ dámẹ

•   Akọ́nnu nọ vẹ́mẹ, ahun mẹtọn nọ hò bléblé, agbọ́ nọ whèdomẹ

•   Ofẹ̀n mẹtọn nọ yawu wẹ́n

•   Núdùdù ma nọ jlomẹ, titengbe viyẹyẹ po ovi flinflin lẹ po

•   Yè nọ to jijlo taun nado nù glasé kavi dù núdùdù he bẹ gọ́nma hẹn kavi etlẹ yin nado dù okọ́.

Mẹnu lẹ Wẹ Ohùn Nọ Yawu Whèdo Hugan?

 Nugonu lọ fer sọgan whèdo yọnnu lẹ, na ohùn susu nọ wayi do yé to lájijẹ whenu. Ohùn gán whèdo hohonọ lẹ, eyin nugonu folates kavi acide folique, he yin wunmẹ vitamine B tọn de ma to nuhe yé nọ dù lẹ mẹ.

 Viyẹyẹ he yè ji azán mapemape kavi he ma pẹnzín lẹ, bo ma nọ mọ nugonu lọ fer nù sọn anọ́sin onọ̀ yetọn tọn kavi sọn núdùdù devo he yè nọ na yọpọvu lẹ mẹ.

 Ovi flinflin he ma nọ dù núdùdù hunsindagbe tọn voovo lẹ.

 Mẹhe magbe nado nọ dù omá po jinukun po kẹdẹ lẹ, bọ nugonu kànmẹ-hinhẹn ló tọn (fer) ma nọ sù sọmọ to núdùdù yetọn mẹ lẹ.

 Mẹhe tindo azọ̀n jẹmagbọ lẹ, taidi mẹhe nọ jẹazọ̀n he gando ohùn go lẹ, kansẹẹ, mẹhe ayi yetọn ma nọ wazọ́n ganji lẹ, apà-to-homẹ he nọ dihùn vudevude, kavi azọ̀n delẹ he wánvú lẹ nọ bẹplamẹ.

Lehe Yè Gán Mọ Pọngbọ Na Ohùn Whèdomẹ Do

 E ma yin ohùn whèdomẹ lẹpo wẹ yè gán dapana kavi hẹngbọ. Amọ́ to paa mẹ, núdùdù hunsindagbe tọn lẹ dùdù gán gọalọ nado dapana dehe nọ sọn whèdomẹ nugonu kànmẹ-hinhẹn ló tọn (fer) kavi vitamines go lẹ kavi mọ pọngbọ na yé. Delẹ to núdùdù lọ lẹ mẹ die:

 Fer. Nugonu kànmẹ-hinhẹn ló tọn ehe nọ yin mimọ to ayìví, apàkún lẹntile tọn, po omá amamúnọ lẹ po mẹ. b Dodinnanu lẹ sọ dohia dọ e yọ́n nado nọ yí nudàzẹ́n ogànnọ lẹ do dànú, na e nọ zọ́n bọ nugonu lọ fer nọ sudeji to núdùdù de mẹ.

 Folate. E nọ yin mimọ to atin-sinsẹ́n lẹ, omá amamúnọ lẹ, apàkún (petits pois), ayìví vẹẹ, anọ́sin mimlin, azìn, whèvi, okún almọndi tọn (amande), po azín po mẹ. Yè sọ nọ mọ ẹn to núdùdù he nọ do vitamines susu lẹ mẹ, taidi blẹdi, jinukun voovo lẹ, macaroni lẹ gọna lẹsi. Wunmẹ folate tọn devo he yè nọ wleawuna wẹ acide folique.

 Vitamine B-12. E nọ yin mimọ to olàn, núdùdù he yè yí anọ́sin do bayi lẹ, jinukun he yè vọ́ awuwlena lẹ po núdùdù he yè yí soja do dà lẹ po mẹ.

 Vitamine C. E nọ yin mimọ to atin-sinsẹ́n he nọ di yovozẹn lẹ mẹ kavi to osin yetọn lẹ mẹ, podọ to vavò, brocolis, timati, opẹ̀, po sìẹ-sìẹ (fraises) lẹ po mẹ. Núdùdù he mẹ vitamines C te lẹ nọ gọalọna agbasa nado mọ nugonu fer he na hẹn ẹn ló.

 Núdùdù lẹ nọ gbọnvo sọn lẹdo de mẹ jẹ devo mẹ. Enẹwutu, dindona núdùdù voovo he mẹ nugonu hunsindagbe tọn tin te to lẹdo towe mẹ lẹ. Na taun tọn, yọnnu lẹ dona na ayidonugo ehe, titengbe hohonọ kavi mẹhe to linlẹn nado mọhò lẹ. Eyin mì nọ penukundo agbasalilo mìtọn go ganji, enẹ sọgan de viyẹyẹ mìtọn sọn owù ohùn whèdomẹ tọn lẹ mẹ. c