Yí nukun homẹ tọn do pọ́n osla awhànfun-gbẹ́ he yin dide do nukọn delẹ tọn, dile yé to nupọn tlintlin hlan sọn pópló aigba húhú kláklá de tọn ji. Awhànfuntọ Filistinu he to finẹ lẹ mọ nude hlan sọn pópló lọ ji he dọ̀n ayidonugo yetọn: Sunnu Islaelivi awe ṣite to agbàdo he to nukọnna yé godo. Awhànfuntọ lọ lẹ jẹ yé kò ji—yé mọdọ budonamẹnu de ma to finẹ. E ko dẹn din bọ Filistinu lẹ to aṣẹpa do Islaelivi lẹ ji, yé ma tlẹ sọgan gàn glepọnu yetọn lẹ matin alọgọ kẹntọ yetọn Filistinu lẹ tọn. Enẹwutu, awhànfuntọ Islaelivi lẹ ma tindo awhànfunnu lẹ. Humọ, awhànfuntọ awe gee mọ hlan wẹ yé te! Eyin yé omẹ awe lẹ tlẹ tindo awhànfunnu, awugble tẹwẹ yé gán hẹnwa? Filistinu lọ lẹ yẹ́n-awọnlín do yé bo dawhá dọmọ: “Mì hẹji wá mí dè, mí nasọ yí nukun mìtọn do mọ ṣinatọ̀n!”—1 Samuẹli 13:19-23; 14:11, 12.

Nukun mẹde tọn na mọ ṣinatọ̀n nugbo, amọ́ nukun Filistinu enẹlẹ tọn wẹ na wá mọ ṣinatọ̀n. Islaelivi awe lọ lẹ họ̀nwezun dasá agbàdo lọ bosọ hẹji dedo awà awetọ ji. Pópló lọ jlọ sọmọ bọ yé dona yí alọ po afọ yetọn lẹ po zan nado fán ẹn, amọ́ yé to dindọnsẹpọ vudevude bo to sisá nado hẹ osé lẹ, pànta osla lọ tlọlọ! (1 Samuẹli 14:13) Filistinu lẹ sọgan mọ din dọ dawe he to nukọn lọ hẹn awhànfunnu lẹ bọ gbaja hẹntọ etọn hodo e. Amọ́, be e plan awetọ etọn ja nado wá funawhàn sọta awhànfun-gbẹ́ lọ blebu wẹ ya? Dawe lọ ka hùn tadu wẹ ya?

E ma hùn tadu; dawe he tindo yise ayidego tọn de wẹ. Yinkọ etọn wẹ Jonatani, podọ Klistiani nugbo lẹ gán plọn nususu sọn otàn etọn mẹ to egbehe. Dile etlẹ yindọ mí ma nọ doalọ to awhànfunfun mẹ, mí sọgan plọn onú titengbe de sọn Jonatani dè gando adọgbigbo, nugbonọ-yinyin gọna ṣejannabi-matindo he sin nuhudo mí tindo nado wleawuna yise nujọnu tọn go.—Isaia 2:4; Matiu 26:51, 52.

Whẹpo mí nado yọ́n nuhewutu Jonatani do de nado tọ́nawhàn awhànfun-gbẹ́ lọ, mí dona lẹnnupọndo whẹndo he mẹ e wá sọn ji. Jonatani wẹ yin visunnu mẹho Sauli tọn, yèdọ ahọlu tintan Islaeli tọn. To whenue Sauli yin dide taidi ahọlu, Jonatani ko whẹ́n bo sọgan ko tindo owhe 20 kavi humọ. E taidi dọ Jonatani tindo haṣinṣan dagbe de hẹ otọ́ etọn, he nọ saba dọ homẹ na visunnu etọn. To ojlẹ he jẹnukọn enẹlẹ mẹ, gbọnvona dọ Jonatani yọ́n otọ́ etọn taidi mẹde he súnte, yọnwhanpẹ bo yin awhànfuntọ adọgbotọ de, e sọ yọnẹn taidi mẹde he tindo jẹhẹnu titengbe devo lẹ—enẹ wẹ yise po whiwhẹ po. Enẹwutu, Jonatani sọgan ko mọ nuhe zọ́n bọ Jehovah do de Sauli nado duahọlu. Yẹwhegán Samuẹli lọsu tlẹ dọ dọ mẹde ma tin to aigba lọ ji he taidi Sauli!—1 Samuẹli 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Jonatani na ko nọ mọdọ gbégbò daho de wẹ e yin na emi nado hoavùn sọta kẹntọ omẹ Jehovah tọn lẹ tọn to anademẹ otọ́ etọn tọn glọ. Awhàn whenẹnu tọn lẹ ma taidi avùnhiho he nọ wá aimẹ to akọta lẹ ṣẹnṣẹn to egbehe. To ojlẹ enẹ mẹ, Jehovah de akọta Islaeli tọn nado ze afọ etọn dai to aigba ji, podọ akọta he nọ sẹ̀n yẹwhe lalo lẹ nọ saba tọ́navùn yé. Filistinu lẹ, he ko yin hinhẹnflu gbọn sinsẹ̀n-bibasi hlan yẹwhe lalo lẹ dali, taidi Dagọni, nọ tẹnpọn nado gbidikọna akọta dide Jehovah tọn kavi nado tlẹ và ẹ sudo.

Enẹwutu, na Jonatani nkọ lẹ, whẹho nugbonọ-yinyin na Jehovah Jiwheyẹwhe tọn wẹ awhànfunfun yin. Jehovah ka sọ dona vivẹnudido Jonatani tọn lẹ. Ojlẹ vude to whenue Sauli ko lẹzun ahọlu godo, e de visunnu etọn taidi nukọntọ do awhànfuntọ 1 000 ji, podọ Jonatani deanana yé nado hoavùn sọta awhànfun-gbẹ́ Filistinu lẹ tọn de to Geba. Dile etlẹ yindọ sunnu etọn lẹ ma tindo awhànfunnu sọmọ, po alọgọ Jehovah tọn po Jonatani dudeji. Nado yiahọsu, Filistinu lẹ bẹ awhànfuntọ susugege pli. Obu sọ jẹ awhànfuntọ Sauli tọn susu ji. Delẹ to yé mẹ họ̀n whlá, podọ omẹ vude to yé mẹ tlẹ kọnawudopọ hẹ Filistinu lẹ! Ṣigba, adọgbigbo Jonatani tọn ma depò gbede.—1 Samuẹli 13:2-7; 14:21.

To azán he yin nùdego to bẹjẹeji hosọ ehe tọn gbè, Jonatani de nado tọ́nyi matin ayidego, ewọ po gbaja hẹntọ etọn po kẹdẹ. Dile yé to dindọnsẹpọ osla awhànfun-gbẹ́ Filistinu lẹ tọn he to Mikmaṣi lọ, Jonatani dọ linlẹn etọn na gbaja hẹntọ etọn. Yé na do yede hia awhànfuntọ Filistinu he to aga lọ lẹ sọn olá. Eyin Filistinu lọ lẹ degbe dọ yé omẹ awe lẹ ni hẹji wá emi dè nado wá hoavùn, be ohia lọ niyẹn dọ Jehovah na gọalọna devizọnwatọ etọn lẹ. Gbaja hẹntọ lọ yigbe, vlavo na e yin whinwhàn gbọn hogbe nujikudo tọn he Jonatani yizan lẹ dali dọmọ: “Nudepope ma sọgan glọnalina Jehovah nado whlẹnmẹ vlavo gbọn mẹsusu dali kavi gbọn omẹ vude dali.” (1 Samuẹli 14:6-10) Etẹ na dọ wẹ e te?

E họnwun dọ Jonatani yọ́n Jiwheyẹwhe etọn ganji. Matin ayihaawe, e yọnẹn dọ Jehovah ko gọalọna omẹ etọn lẹ to hohowhenu nado gbawhàn kẹntọ he sù taun hú yé lẹ tọn. To whedelẹnu, E tlẹ ko yí mẹdopo gee zan nado gbawhàn yetọn. (Whẹdatọ lẹ 3:31; 4:1-23; 16:23-30) Enẹwutu, Jonatani yọnẹn dọ e ma yin sọha devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn, huhlọn yetọn kavi awhànfunnu he yé hẹn wẹ yin nujọnu lọ, kakatimọ yise yetọn wẹ. Enẹwutu, gbọn yise dali, Jonatani na dotẹnmẹ Jehovah nado de eyin ewọ po gbaja hẹntọ etọn po na tọ́navùn awhànfun-gbẹ́ lọ kavi lala; e dọ ohia de he Jehovah na yí do dohia dọ e yá. To whenue e mọ hẹndi ohia lọ tọn, Jonatani yí adọgbigbo do zindonukọn.

Doayi aliho awe he mẹ Jonatani do yise hia te go. Jẹnukọn whẹ́, e tindo sisi sisosiso na Jehovah, Jiwheyẹwhe etọn. E yọnẹn dọ Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ lọ ma nọ ganjẹ huhlọn gbẹtọvi tọn go nado hẹn lẹndai etọn di, etomọṣo homẹ Jehovah tọn nọ hùn nado dona omẹ nugbonọ he nọ sẹ̀n ẹn lẹ. (2 Otànnugbo lẹ 16:9) Awetọ, Jonatani dín kunnudenu he dohia dọ Jehovah kẹalọyi obiọ etọn whẹpo do yinuwa. To egbehe, mí ma nọ dín ohia azọ́njiawu tọn lẹ sọn Jiwheyẹwhe dè nado yọnẹn eyin e kẹalọyi aliho nuyiwa tọn mítọn. Na Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn ko tin-to-aimẹ wutu, mí ko tindo nuhe na gọalọna mí lẹpo nado yọ́n ojlo etọn. (2 Timoti 3:16, 17) Be mí nọ gbadopọnna Biblu po sọwhiwhe po whẹpo do basi nudide titengbe lẹ ya? Eyin mọ wẹ, mí na dohia dọ ojlo Jiwheyẹwhe tọn nọ duahunmẹna mí hú ojlo mítọn—dile Jonatani wà do.

Enẹwutu, sunnu awe lọ lẹ, yèdọ awhànfuntọ lọ po gbaja hẹntọ etọn po, fán pópló lọ po awuyiya po dedo osla lọ mẹ. Filistinu lẹ wá mọdọ awhàn na tọ́n emi wẹ yé te, bọ yé do sunnu delẹ hlan nado hoavùn hẹ kẹntọ awe lọ lẹ. Gbọnvona dọ sọha Filistinu lẹ tọn wẹ sù hugan, yé sọ to otẹn dagbe mẹ nado dudeji na aga wẹ yé te, enẹwutu e dona ko bọawuna yé taun nado hù kẹntọ awe lọ lẹ. Ṣigba, Jonatani hò awhànfuntọ lọ lẹ liai debọdo-dego. Gbaja hẹntọ etọn sọ to yé hù to godo etọn. Yé omẹ awe lẹ ma tlẹ yinukọn susu whẹpo do hù omẹ 20 to kẹntọ yetọn lẹ mẹ! Podọ Jehovah sọ wà nudevo humọ. Kandai lọ dọmọ: “Whenẹnu, obu jẹ yemẹpo ji to osla danji tọn lọ mẹ podọ to mẹhe to awhànfun-gbẹ́ lọ mẹ lẹpo ṣẹnṣẹn, bọ obu tlẹ jẹ awhànpa he to avùnho lọ lọsu ji. Aigba sọ jẹ sisọsisọ ji bọ obu Jiwheyẹwhe tọn jẹ yé ji.”—1 Samuẹli 14:15.

To olá, Sauli po sunnu etọn lẹ po mọ hlan dọ obu ko jẹ Filistinu lẹ ji bọ yé biọ bẹwlu mẹ bo tlẹ jẹ avùnho sọta ode awetọ ji! (1 Samuẹli 14:16, 20) Islaelivi lẹ yí adọgbigbo do yangbé yetọn, vlavo gbọn adánwanu awhànfuntọ Filistinu he ko yin hùhù lẹ tọn yiyizan dali. Jehovah na awhàngbigba daho de omẹ etọn lẹ to gbenẹgbe. Podọ e ma ko diọ sọn ojlẹ ayidego tọn enẹ mẹ. To egbehe, eyin mílọsu do yise hia to ewọ mẹ dile Jonatani po gbaja hẹntọ he oyín etọn ma yin nùdego lọ po wà do, nudide mítọn ma na vẹna mí gbede.—Malaki 3:6; Lomunu lẹ 10:11.

Awhàngbigba lọ ma yì na Sauli sọmọ, dile e yindo na Jonatani. Sauli ko ṣinuwa sinsinyẹn wayi. E vẹtolina yẹwhegán dide Jehovah tọn Samuẹli bo basi avọ́sinsan de he e jẹ dọ yẹwhegán lọ, he sọ yin Levinu de ni basi. To whenue Samuẹli wá, e dọna Sauli dọ tonumase etọn wẹ zọ́n bọ ahọluduta etọn ma na dẹn-to-aimẹ. Enẹgodo, whẹpo Sauli do sẹ́ sunnu etọn lẹ do awhàngbenu, e hẹn yé nado whlé whiwhle nulú tọn de gbọn didọ dali dọ: “Mẹhodẹ̀do wẹ sunnu depope he dù núdùdù depope jẹnukọnna whèjai, yèdọ kakajẹ whenue yẹn na ko yiahọsu to kẹntọ ṣie lẹ go!”—1 Samuẹli 13:10-14; 14:24.

Hogbe Sauli tọn lẹ dohia dọ e ko jẹ didiọ ji to aliho ylankan mẹ. Be dawe whiwhẹnọ podọ gbigbọnọ enẹ ko to didiọ zun goyitọ wẹ ya? To popolẹpo mẹ, Jehovah ma degbe dọ osẹ́n lẹnpọn dagbe matindo tọn mọnkọ ni yin didona awhànfuntọ adọgbotọ podọ azọ́n sinsinyẹnwatọ enẹlẹ gbede. Podọ etẹ dọ gbé wẹ Sauli ja to whenue e dọ “kakajẹ whenue yẹn na ko yiahọsu to kẹntọ ṣie lẹ go”—be linlẹn wẹ Sauli te dọ awhàn emitọn wẹ awhàn lọ yin ya? Be e masọ flin ba dọ whẹdida dodo Jehovah tọn wẹ yin nujọnu hugan kakati nido yin ojlo Sauli tọn na ahọsuyiyi, gigo kavi awhàngbigba wẹ ya?

Jonatani ma mọdona nude gando whiwhle nulú tọn otọ́ etọn tọn go. Na avùnhiho lọ hẹn nuṣikọna ẹn wutu, e kì opò etọn do owínjá de mẹ bo dọ́ owín vude pọ́n; e sọ vọ́ huhlọn mọyi to afọdopolọji. Whenẹnu, dopo to sunnu etọn lẹ mẹ dọ osẹ́n he otọ́ etọn ko do gando núdùdù go na ẹn. Jonatani gblọn dọmọ: “Nuhahun daho wẹ otọ́ ṣie hẹnwa aigba lọ ji. Mì pọ́n lehe nukunmẹ ṣie họ́n do, na owín ehe vude he n’dọ́pọ́n poun wutu. Lehe e na ko pọnte hugan do sọ eyin gbẹtọ lọ lẹ ko dù sọn ogblànnu kẹntọ yetọn lẹ tọn mẹ to egbehe dile e jlo yé do! Enẹ na tlẹ sọ zọ́n bọ mí na ko hù Filistinu lẹ humọ.” (1 Samuẹli 14:25-30) Hójọhó wẹ e dọ. Visunnu nugbonọ de wẹ Jonatani yin, amọ́ nugbonọ-yinyin etọn ma tọ́nnukun. E ma nọ kẹalọyi nuhe otọ́ etọn dọ kavi wà lẹpo domọ poun, podọ pọndohlan jlẹkaji tọn enẹ zọ́n bọ mẹdevo lẹ nọ na ẹn sisi.

Whenue Sauli sè dọ Jonatani gbà osẹ́n he e do, e ma ko mọdọ osẹ́n he emi do ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe. Kakatimọ, e tẹkudeji dọ visunnu emitọn dona yin hùhù! Jonatani ma dọnnu, mọjanwẹ e masọ vẹvẹ do niyẹn. Doayi gblọndo ayidego tọn he e na go. E gbọn ṣejannabi matindo dali dọmọ: “Yẹn die! N’to gbesisọ mẹ nado kú!” Ṣigba, Islaelivi lẹ yiavùnlọna ẹn bo dọmọ: “Be e jẹ dọ Jonatani—mẹhe hẹn awhàngbigba daho ehe wá na Islaeli ni kú ya? Gbede pọ́n! Dile Jehovah togbẹ̀, dopo tata to oda he to ota na ẹn lẹ mẹ ma na flẹ jai, na po alọgọ Jiwheyẹwhe tọn po wẹ e yinuwa to egbé.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Sauli gọ̀ biọ ede mẹ. Kandai lọ dọmọ: “Gbọnmọ dali, gbẹtọ lọ lẹ whlẹn Jonatani bọ e ma yin hùhù.”—1 Samuẹli 14:43-45.

Gbọn adọgbigbo, azọ́n sinsinyẹn wiwà po gbigbọ ṣejannabi matindo tọn etọn po dali, Jonatani ko wleawuna oyín dagbe de na ede. To whenue e tin to owù mẹ, oyín dagbe he e wleawuna wẹ bọ̀ ẹ. E na yọ́n dọ mílọsu ni nọ lẹnnupọndo oyín dagbe he mí to bibasi na míde ji egbesọegbesọ. Biblu dọna mí dọ oyín dagbe de tintindo họakuẹ taun. (Yẹwhehodọtọ 7:1) Eyin mí nọ dovivẹnu taidi Jonatani, nado wleawuna oyín dagbe de to Jehovah dè, oyín dagbe mítọn na yin nuhọakuẹ de.

Mahopọnna nuṣiwa Sauli tọn lẹ, Jonatani zindonukọn nado to nugbonọ yin to anademẹ otọ́ etọn tọn glọ na owhe susu. Mí gán yí nukun homẹ do mọ lehe e na ko jẹflumẹ do sọ nado mọdọ otọ́ etọn to awuwlena gbigbọ tolivivẹ po goyiyi po tọn. Otọ́ etọn fọ́n bo to titlọ do zinvlu gọ́ngọ́n de mẹ, podọ Jonatani ma penugo nado dọ̀n ẹn sọn e mẹ.

Ninọmẹ lọ wá ylan pete to whenue Jehovah deazọ́nna Sauli nado funawhàn sọta Amalẹkinu lẹ, yèdọ akọta de he peve to ylanwiwa mẹ sọmọ bọ Jehovah ko dọdai sọn ojlẹ Mose tọn mẹ dọ akọta lọ blebu wẹ na yin vivasudo. (Eksọdusi 17:14) Sọgbe hẹ anademẹ he Sauli mọyi, e dona và kanlin yetọn lẹpo sudo bosọ hù ahọlu yetọn, Agagi. Sauli duto awhàn lọ ji, podọ ayihaawe matin dọ Jonatani he nọ yí adọgbigbo do funawhàn to anademẹ otọ́ etọn tọn glọ na ko funawhàn lọ hẹ ẹ. Amọ́, Sauli desọn ojlo mẹ nado vẹtolina Jehovah bo pò Agagi dogbẹ̀ bo bẹ adọkunnu po kanlin yetọn lẹpo po. Enẹwutu, yẹwhegán Samuẹli lá whẹdida godo tọn Jehovah tọn gando Sauli go dọmọ: “Na hiẹ ko gbẹ́ ohó Jehovah tọn dai wutu, ewọ lọsu ko gbẹ́ we dai di ahọlu.”—1 Samuẹli 15:2, 3, 9, 10, 23.

E ma dẹn bọ Jehovah de Sauli sọn anademẹ gbigbọ wiwe etọn tọn glọ. Matin nuyiwadomẹji owanyinọ Jehovah tọn, numọtolanmẹ Sauli tọn lẹ nọ diọ do ylankan ji bọ e nọ yawu gblehomẹ bosọ nọ to nuhà zẹjlẹgo. E wá taidi dọ gbigbọ ylankan de sọn Jiwheyẹwhe dè ko yitẹn to dagbe lọ si. (1 Samuẹli 16:14; 18:10-12) Lehe Jonatani na ko jẹflumẹ do sọ nado mọdọ otọ́ etọn he yin gbẹtọ-jọ-gbẹtọ de wayi jẹ didiọ ji do ylankan ji! Etomọṣo, Jonatani ma doalọtena sinsẹ̀nzọnwiwa hlan Jehovah po nugbonọ-yinyin po pọ́n gbede. E nọgodona otọ́ etọn jẹ obá he mẹ e penugo jẹ bo tlẹ nọ dọ hójọhó na ẹn to whedelẹnu, amọ́ e ze ayiha do Otọ́ podọ Jiwheyẹwhe etọn, Jehovah he ma nọ diọ lọ ji.—1 Samuẹli 19:4, 5.

Be a ko mọ bọ mẹhe a yiwanna de, vlavo hagbẹ whẹndo tọn he sẹpọ we de, diọ do ylankan ji to ajiji mẹ pọ́n ya? Numimọ mọnkọ tintindo gán hẹn awufiẹsa sinsinyẹn wá namẹ. Apajlẹ Jonatani tọn flinnu mí gando nuhe salmu-kantọ de wlan to godo mẹ go dọmọ: “Eyin otọ́ ṣie po onọ̀ ṣie po tlẹ gbẹ́ mi dai, Jehovah uwọ na yí mi.” (Salmu lẹ 27:10) Nugbonọ wẹ Jehovah. E na yí hiẹ lọsu bo na lẹzun Otọ́ dagbe he nkọ ma pé awe de na we, mahopọnna nudepope he gbẹtọvi mapenọ lẹ sọgan wà nado hẹn we jẹflumẹ kavi gbọjọ.

E yọnbasi dọ Jonatani na ko yọnẹn dọ ojlo Jehovah tọn wẹ nado yí gandudu lọ sọn Sauli si. Nawẹ Jonatani yinuwa gbọn? Be e lẹnnupọndo gandutọ he nkọ ewọ na wá yin ji pọ́n gbede wẹ ya? Be e tindo todido lọ nado vọ́ nuhe otọ́ etọn ko hẹngble lẹ jlado bo na ze apajlẹ ahọlu he yin nugbonọ podọ tonusetọ de tọn dai pọ́n gbede wẹ ya? Mí ma yọ́n nuhe e gán ko lẹn; amọ́ onú dopo gee he mí yọnẹn wẹ yindọ todido enẹlẹ ma gán mọ hẹndi gbede. Be enẹ zẹẹmẹdo dọ Jehovah gbẹ́ dawe nugbonọ enẹ dai wẹ ya? Kakatimọ, e yí Jonatani zan nado ze dopo to apajlẹ dagbe hugan họntọnjiji nugbo tọn he to kandai Biblu tọn blebu mẹ tọn dai! Họntọnjiji enẹ ji wẹ mí na dọhodo to hosọ devo he na gando Jonatani go mẹ.