Twende kovidio oini

Hapo Jehova owaṋi?

Hapo Jehova owaṋi?

Eziriro okuza mOmbeibela

 Jehova oMukuru watjiri nguri mOmbeibela, oMuute woviṋa avihe. (Omavandururiro 4:11) Ovaprofete oo Abraham na Moses aave rikotamene kuye, tjimuna Jesus tjaa tjiti. (Genesis 24:27; Eksodus 15:1, 2; Johanes 20:17) Eye oMukuru, ngu he ri wovandu tjiva uriri, nungwari eye ombara “yehi arihe.”—Epsalme 47:2.

 Jehova ena ra Mukuru rapeke otja tji ra raisiwa mOmbeibela. (Eksodus 3:15; Epsalme 83:19 EEP) Oro raza kembo rOtjiheberi ndi heya kutja “eye ma yenenisa,” nu ovahongwa ovengi ve tja ena ndo riheya kutja “Eye ma yenenisa ondando ngamwa aihe ndje ripurire ko.” Omambo ngo ye hitasana nawa kuna Jehova otja Omuute nomuyenenise wondando ye. (Jesaja 55:10, 11) Ombeibela wina i tu vatera okutjiwa omundu ngu tjinda ena ndi Jehova, tjinenenene okutjiwa otjikaṋena tje tjapeke tjo rusuvero.—Eksodus 34:5-7; Lukas 6:35; 1 Johanes 4:8.

 Ena ndi Jehova ena rOtjiingirisa ndaza kena ra Mukuru mOtjiheberi ndi tjangwa nozoletera ine nḓa (YHWH), nḓe tjiukwa otja oTetragrammaton. Omuano ena ra Mukuru maari i sanewa mOtjiheberi otjikuru kau tjiukwa. Posi yokutja, omaisaneno wena ndi “Jehova” yena ekuruhungi meraka rOtjiingirisa, nu rutenga ya munika mOmbeibela ya William Tyndale ndja tjangwa mo 1530. a

Omena raye omaisaneno wena ra Mukuru mOtjiheberi otjikuru tji ye ha tjiukwa?

 Otjiheberi otjikuru aatji tji tjangwa nokuhina omaposambo, nungwari aatji tjangwa nomaposapamwe uriri. Omulese ngu hungira eraka rOtjiheberi aa yenene okutwapo omaposambo potuveze pu ye sokukara. Posi yokutja, Omatjangwa yOtjiheberi (“Etestamente ekuru”) tji yaza nokumanuka okutjangwa, Ovajuda tjiva va uta okukambura kutja ouposyo okutamuna ena ra Mukuru. Indu tji mave lese omatjangwa nge nena ra Mukuru, owo aave pingenisa ena ra Mukuru nomaisaneno warwe tjimuna “Muhona” poo “Mukuru.” Otja ozombura tjaa ze kayenda, oumune mbo wa handjaukira ko nga indu omaisaneno wena ra Mukuru tji ya pandjara. b

 Tjiva aave munu kutja ena ra Mukuru aari i sanewa kutja “Yahweh,” nu varwe va ri noumune warwe. Embo emangwa nda munika mOmurongawomongwa ra ri norupa rwa Levitikus ndwa tjangerwe mOtjigrike mu mwa ri ena ndi Iao. Ovatjange vOtjigrike ovakuru wina aave tja ena ngari isanewe kutja Iae, I·a·beʹ, na I·a·ou·eʹ, posi yokutja kapa ri nomaraisiro kutja omana aehe nga ongaa ye ungurisiwa mOtjiheberi otjikuru. c

Omazuviro woposyo ohunga nena ra Mukuru mOmbeibela

 Omazuviro woposyo: Omatorokero nge ungurisa ena ndi “Jehova” ya weza ena ndo.

 Owatjiri: Ozoletera ine nḓe ku ramenapo ena ra Mukuru mOtjiheberi nḓe tjiukwa otja o Tetragrammaton ze munika povikando 7 000 mOmbeibela. d Ozombeibela ozengi nḓa torokwa za isamo ena ra Mukuru nu za pingenisa nena rondjozikiro tjimuna “Muhona.”

 Omazuviro woposyo: Mukuru omunamasaaehe ka hepa ena rapeke.

 Owatjiri: Mukuru omuini wa hinga ovatjange wOmbeibela okutjanga ena re povikando ovingi, nu eye u vanga kutja ovakarere ve ve ungurise ena re. (Jesaja 42:8; Joel 2:32; Maleaki 3:16; Ovaroma 10:13) Kunao, Mukuru wa nakaura ovaprofete wovizeze mba kondja okutjita kutja ovandu ve zembe ena re.—Jeremia 23:27.

 Omazuviro woposyo: Otja kombazu yOvajuda ena ra Mukuru aari sokuisamewa mOmbeibela.

 Owatjiri: Otjiperi kutja Ovajuda tjiva aave panḓa okutamuna ena ra Mukuru. Posi yokutja, owo kave ri isamene mOzombeibela zawo. Kombanda yaavihe, Mukuru ka vanga kutja tu kongorere ozombazu zovandu nḓe pirukira omatwako we.—Mateus 15:1-3.

 Omazuviro woposyo: Ena ra Mukuru ka ri sokuungurisiwa mOmbeibela mena rokutja omuano mbu ri isanewa mOtjiheberi kau tjiukwa.

 Owatjiri: Omaheero ngo ye tja Mukuru u undjirako kutja ovandu mbe hungira omaraka pekepeke ve tamune ena re momuano umwe. Posi yokutja, Ombeibela i raisa kutja ovakarere va Mukuru morukapitaveze mbaave hungire omaraka pekepeke aave tamuna omana momiano pekepeke.

 Otjotjihorera, tara komupangure wOvaisreal Josua. Ovakriste veserewondo etenga mbaave hungire Otjiheberi mape ya aave tamuna ena re otja Yehoh·shuʹaʽ, nu imba mbaave hungire Otjigrike aave tja I·e·sousʹ. Omatjangwa wOtjigrike mOmbeibela ya tjanga ena ra Josua mOtjiheberi, tji matji raisa kutja Ovakriste ve isana omana otja tji ya sokuisanewa momaraka wawo.—Oviungura 7:45; Ovaheberi 4:8.

 Kunao ena ra Mukuru ma ri yenene okuisanewa momiano pekepeke. Otjiṋa otjinanḓengu kaku tjiwa omaisaneno wena ra Mukuru uriri nunguwari okuyarurapo ena re potuveze pu ra sokukara mOmbeibela.

a Tyndale wa ungurisa ena ndi “Iehouah” momambo yetano omatenga wOmbeibela ye. Oruveze tjaa rukayenda, eraka rOtjiingirisa ra runduruka, nu omatjangero wena ra Mukuru ya runduruka otja koruveze rwa nambano. Otjotjihorera, mo 1612, Henry Ainsworth momatorokero we wa ungurisa embo ndi “Iehovah” membo rOmapsalme arihe. Indu tja rundurura omatorokero we mo 1639, eye wa ungurisa embo ndi “Jehovah.” Momuano otjingewo, omatorokero wOmbeibela ndji American Standard Version, ndja pitisiwa mo 1901, ya ungurisa ena ndi “Jehovah” potuveze ena ra Mukuru pu rari mOtjiheberi.

b O New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 14, pomikuma 883-884, ra tja: “Kombunda youhuura tji waza nokukapita, ena ndi Yahweh ra uta okuripurirwa tjinene nu ra pingenisiwa nomambo nga ADONAI poo ELOHIM.”

c Tji movanga ondjivisiro yokomurungu, lesa appendix A4, “The Divine Name in the Hebrew Scriptures,” mOmbeibela ndji o New World Translation of the Holy Scriptures.

d Lesa o Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, pomikuma 523-524.