Jehova bụ Chineke e kwuru okwu ya na Baịbụl. Ọ bụ ya kere ihe niile. (Mkpughe 4:​11) Ọ bụkwa ya ka Ebreham na Mozis, bụ́ ndị amụma fere, otú ahụ Jizọs mekwara. (Jenesis 24:27; Ọpụpụ 15:1, 2; Jọn 20:17) Ọ bụghị Chineke otu ndị, kama ọ bụ Chineke “ụwa dum.”​—Abụ Ọma 47:2.

 Baịbụl kwuru na aha Chineke bụ Jehova. Aha a pụkwara iche. (Ọpụpụ 3:​15; Abụ Ọma 83:18) Okwu Hibru e si sụgharịta ya pụtara “ịbụ.” Ọtụtụ ndị ọkà mmụta kwuru na ọ pụtara “Ọ Na-eme Ka Ọ Bụrụ.” Ihe a ha kwuru aha Chineke pụtara dabara nnọọ adaba ebe ọ bụ ya kere ihe niile, na-emezukwa ihe ọ bụla o kwuru. (Aịzaya 55:10, 11) Baịbụl na-enyekwara anyị aka ịmata ụdị Onye Jehova bụ, karịchaa ịmata banyere àgwà ya bụ́ isi, ya bụ, ịhụnanya.—Ọpụpụ 34:5-7; Luk 6:35; 1 Jọn 4:8.

 Jehova bụ otú ndị Igbo si ede mkpụrụ akwụkwọ anọ bụ́ יהוה (YHWH), nke bụ́ aha Chineke n’asụsụ Hibru. A na-akpọ ya Tetragramatọn. E nweghịzi onye ma kpọmkwem otú ndị Hibru si kpọọ aha ahụ n’oge ochie. Ma, ọ dịla ezigbo anya a kpọwara Chineke “Jehova” n’asụsụ Igbo. Ebe mbụ ọ gbara bụ na Bible Nsọ nke Union Version a sụgharịrị n’afọ 1913.

Gịnị mere na e nweghịzi onye ma otú ndị Hibru si kpọọ aha Chineke n’oge ochie?

 Ọ bụ naanị mgbochiume ka ndị Hibru ji ede ihe n’oge ochie. Ha anaghị etinye ụdaume. Ọ bụzi onye na-agụ ihe e dere n’asụsụ Hibru ga-eji aka ya na-etinye ụdaume ndị dabara adaba. Ma, mgbe e dechara Akwụkwọ Nsọ Hibru (ya bụ, “Agba Ochie”), ụfọdụ ndị Juu bịaziri kwuwe na ọ dịghị mma ịna-akpọ Chineke aha ya. Ma, ihe a ha na-ekwu abụghị eziokwu. Ha gụpụtawa akwụkwọ nsọ ruo ebe e dere aha Chineke, ha ejiri “Onyenwe anyị” ma ọ bụ “Chineke” dochie ya. Ka ọtụtụ narị afọ gara, imirikitiimi bí ná mba dị iche iche bịara kwerewe na ọ dịghị mma ịna-akpọ aha Chineke. Ka oge na-aga, e nweghịzi onye ma otú e si akpọ aha Chineke. *

 Ụfọdụ ndị na-ekwu na otú e si akpọ aha Chineke bụ “Yahweh,” ndị ọzọ ana-ekwu ihe ndị ọzọ dị iche. N’otu akwụkwọ Mpịakọta Osimiri Nwụrụ Anwụ, e nwere ebe e ji asụsụ Grik dee ihe ụfọdụ si n’akwụkwọ Levitikọs. Ihe e dere na ọ bụ aha Chineke bụ Iao. Ụfọdụ ndị Grik dere akwụkwọ n’oge ochie kwuru na e nwere ike ịkpọ ya Iae, I·a·beʹ, ma ọ bụ I·a·ou·eʹ. Ma e nweghị ihe gosiri na ọ bụ otú ahụ ka e si kpọọ aha Chineke n’asụsụ Hibru oge ochie. *

Ihe ndị na-abụghị eziokwu gbasara aha Chineke

 Ụgha: E kwesịghị ide aha Chineke na Baịbụl n’ihi na e nweghịzi onye ma otú e si akpọ ya n’asụsụ Hibru.

 Eziokwu: Ọ bụrụ na ihe a bụ eziokwu, ọ pụtara na Chineke na-atụ anya na ụmụ mmadụ na-asụ asụsụ dị iche iche ga-enwe otu ụzọ ha ga-esi na-akpọ aha ya. Ma, Baịbụl gosiri na ndị fere Chineke n’oge ochie, bụ́ ndị sụrụ asụsụ dị iche iche, kpọrọ aha ndị mmadụ otú dịkwa iche iche.

 Ka anyị jiri Jọshụa bụ́ onyeikpe Izrel maa atụ. Ọ ga-abụ na otú Ndị Kraịst na-asụ Hibru n’oge ndịozi Jizọs si kpọọ aha ya bụ Yehoh·shuʹaʽ, ebe ndị na-asụ Grik kpọrọ ya I·e·sousʹ. Baịbụl kwuru otú e si ede aha Hibru ahụ bụ́ Jọshụa n’asụsụ Grik. Ihe a gosiri na Ndị Kraịst kpọrọ aha ndị mmadụ otú e si akpọ ya n’asụsụ obodo ha.​—Ọrụ Ndịozi 7:​45; Ndị Hibru 4:8.

 Otú ahụ ka e kwesịrị ime ma e dewe otú e si akpọ aha Chineke n’asụsụ dị iche iche. Ihe kacha mkpa abụghị otú e si akpọ ya. Kama, ọ bụ ịhụ na ọ dị n’ebe niile o kwesịrị ịdị na Baịbụl.