Mbaviloni Ĩla Nene Nĩ Kyaũ?

THAŨKA

Ũndũ Mbivilia ĩsũngĩĩte

Mbaviloni Ĩla Nene, ĩla ĩwetetwe ĩvukunĩ ya Ũvuanyʼo, nĩ ndĩni syonthe sya ũvũngũ, ila Ngai ũtetĩkĩlaa. a (Ũvuanyʼo 14:8; 17:5; 18:21) O na kau ndĩni isu syĩthĩawa ivathũkene maũndũnĩ mana, syonthe itumaa andũ matamũthaitha Ngai ũla wa wʼo, Yeova.—Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 4:35.

Maũndũ meũtũtetheesya kũmanya Mbaviloni Ĩla Nene

Ĩsyĩtwa “Mbaviloni Ĩla Nene” no ya ngelekanyʼo. Mbivilia ĩmĩelekanĩtye na “mũndũ mũka” na “ĩlwaya ĩnene” yĩ na ĩsyĩtwa ya “kĩmbithĩ: ‘Mbaviloni Ĩla Nene.’” (Ũvuanyʼo 17:1, 3, 5) Ĩvuku ya Ũvuanyʼo yĩandĩkĩtwe “kwa nzĩa ya mawonanyʼo,” kwoou nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kwasya kana Mbaviloni Ĩla Nene no ĩsyĩtwa ya ngelekanyʼo, ĩndĩ ti mũndũ mũka wa wʼo. (Ũvuanyʼo 1:1) O na ĩngĩ, eĩtwe ‘ekalĩte ĩũlũ wa kĩwʼũ kingĩ,’ kĩla kyonanasya “andũ na nguthu sya andũ na mbaĩ na ithyomo.” (Ũvuanyʼo 17:1, 15) Mũndũ mũka wa wʼo ndeka ũu.
Mbaviloni Ĩla Nene ĩvikĩte kĩla vandũ ĩũlũ wa nthĩ. Yĩtĩtwe “ndũa nene ĩla ĩsumbĩkĩte asumbĩ ma nthĩ.” (Ũvuanyʼo 17:18) Kwoou yĩ na ũkũmũ wĩana ũna ĩũlũ wa nthĩ.
Mbaviloni Ĩla Nene ĩkonanĩtye na ndĩni, ĩndĩ ti ya kĩ-siasa kana viasala. Ndũa ya tene ya Mbaviloni yausũĩte maũndũ ma ũthaithi, na yeesĩkĩe mũno nũndũ wa “mowe” na ‘ũoi.’ (Isaia 47:1, 12, 13; Yelemia 50:1, 2, 38) Eka ũu, andũ ma kũu matwaĩĩasya ũthaithi wa ũvũngũ wamũvĩngaa Ngai ũla wa wʼo, Yeova. (Mwambĩlĩlyo 10:8, 9; 11:2-4, 8) O na asumbĩ ma Mbaviloni maĩ mĩtũlyo na nĩmeenenevasya mbee wa Yeova na ũthaithi wake. (Isaia 14:4, 13, 14; Ndanieli 5:2-4, 23) O ta ũu, Mbaviloni Ĩla Nene nĩyĩsĩkĩe mũno kana ‘ĩtũmĩaa ũwe.’ Kĩu kĩonanyʼa kana yo ĩkonanĩtye na ndĩni.—Ũvuanyʼo 18:23.

Mbaviloni Ĩla Nene ndĩsa kwĩthĩwa ne ya kĩ-siasa, nũndũ “asumbĩ ma nthĩ” meĩtwe kana makameta moona ĩyanangwa. (Ũvuanyʼo 17:1, 2; 18:9) O na ĩngĩ, ndĩsa kwĩthĩwa ĩkonanĩtye na viasala, nũndũ Mbivilia nĩmĩvathũkanĩtye na “akũni ma viasala ma nthĩ.”—Ũvuanyʼo 18:11, 15.

Ĩvia yĩ na mũsolo wa Mũsumbĩ Nabonidus wa Mbaviloni na ũtee wake ve na mĩsolo ya ngai ya ũtatũ ya Sin, Ishtar, na Shamash

Mbaviloni Ĩla Nene nĩyĩanĩe vyũ kwĩtwa ndĩni sya ũvũngũ. Ndĩni sya ũvũngũ itumaa andũ mathaitha ngai ingĩ vandũ va kũmamanyĩsya ũndũ matonya kũmũthengeea Ngai ũla wa wʼo, Yeova. Mbivilia yaĩtye kana ũsu nĩ “ũmalwaya” wa kĩ-veva. (Alivai 20:6; Kuma 34:15, 16) Momanyĩsyo ma ũvũngũ ta Ũtatũ na kũlea kũkwʼa kwa thayũ, na maũndũ angĩ ta kũtũmĩa mĩvwʼanano ũthaithinĩ, matwaĩĩawʼa mũno ndũanĩ ya tene ya Mbaviloni, na ũu nowʼo kũilye ndĩninĩ sya ũvũngũ ũmũnthĩ. O na ĩngĩ, ndĩni isu ivulanasya ũthaithi woo na maũndũ ma nthĩ. Mbivilia yaĩtye kana ũsu no ũndũ ũmwe na ũlaalai wa kĩ-veva.—Yakovo 4:4.

Mbivilia ĩeleetye kana Mbaviloni Ĩla Nene nĩ nthwii na nĩyendete kwĩyonanyʼa, na ũu nowʼo ndĩni sya ũvũngũ iilye. Mbivilia yaasya kana “eekĩĩte ngũa ya langi wa nzambalaũ na ngũa ndune mũno, na eeyanakavĩtye na thaavu na mavia ma thooa mũnene na lũlũ.” (Ũvuanyʼo 17:4) Mbaviloni Ĩla Nene nĩyo mwambĩlĩlyo wa “maũndũ ma kũthatya ma nthĩ,” kana kwa ndeto ingĩ, momanyĩsyo na meko ala matamũeteae Ngai nguma. (Ũvuanyʼo 17:5) Ala methĩawa ndĩninĩ isu meĩtwe nĩ “andũ na nguthu sya andũ na mbaĩ na ithyomo,” ala makwataa mbau Mbaviloni Ĩla Nene.—Ũvuanyʼo 17:15.

Mbaviloni Ĩla Nene yĩ na nthakame “ya onthe ala mooaiwe ĩũlũ wa nthĩ.” (Ũvuanyʼo 18:24) Kuma tene, ndĩni sya ũvũngũ nĩsyothotheeaa kaũ na syĩko sya ũmaamai, na eka ũu, niemetwe nĩ kũmanyĩsya andũ ũwʼo ĩũlũ wa Yeova, ũla nĩ Ngai wĩ wendo. (1 Yoana 4:8) Kĩu kĩtumĩte kwĩthĩwa na kwĩtĩkwʼa kwingĩ kwa nthakame. Nĩkyo kĩtumi ala mekwenda kũmwendeesya Ngai meĩtwe kana no nginya ‘maume nthĩnĩ wake,’ na mayĩvathana vyũ na ndĩni sya ũvũngũ.—Ũvuanyʼo 18:4; 2 Akolintho 6:14-17.

a Sisya kĩlungu kĩ na kyongo “Ndonya Ata Kũkwata Ndĩni ya Wʼo?”