Biblia ke pesaka ve dati yina Yezu butukaka. Yo ke tubaka mpi ve nde bantu fwete sala feti ya kilumbu na yandi ya kubutuka. Nkutu diktionere mosi (Cyclopedia de McClintock et Strong) ke tuba nde: “Nzambi ve muntu lombaka nde bantu kukuma kusala nkinsi ya Noele mpi Kuwakana ya Mpa ke tubilaka yo ve.”

 Kana beto tadila kisika Noele katukaka, betu ke mona nde yo kele ti kuwakana ti bankinsi ya mimpani. Kansi Biblia ke tubaka nde kana muntu ke sambila Nzambi na mutindu yina yandi ke ndimaka ve, yandi ke pesa yandi makasi.—Kubasika 32:5-7.

1.   Nkinsi ya lubutuku ya Yezu: “Mukanda mosi (The World Book Encyclopedia) ke tuba nde: “Bakristu ya ntete vandaka ve kusala nkinsi ya lubutuku [ya Yezu] sambu bo vandaka kutadila nkinsi ya lubutuku bonso kinkulu mosi ya mimpani.”

2.   25 décembre: Ata kima mosi ve ke monisa nde yo kele dati yina Yezu butukaka. Eglize ponaka dati yina sambu Noele kuwakana ti bafeti ya mimpani yina vandaka kusalama pene-pene ya nsungi ya bo ke bingaka solstice d’hiver.

3.   Kupesana bakado, kulala na nganda mpi kiese ya feti: Mukanda mosi (The Encyclopedia Americana) ke tuba nde: “Mambu mingi ya ke salamaka na feti ya Noele me katukaka na Saturnales. Yo kele feti mosi ya Bantu ya Roma vandaka kusala na kati-kati ya ngonda ya décembre. Mu mbandu kusala feti ya nene, kupesana bakado mpi kupedisa babuzi me katukaka na feti yango.” Mukanda ya nkaka (Encyclopædia Britannica) ke monisa nde na nsungi ya feti ya Saturnales, “bantu vandaka ve kusala bisalu to mumbongo na bo.”

4.   Minda na feti ya Noele: Mukanda mosi (The Encyclopedia of Religion) ke ke tuba nde na banzo na bo, bantu mingi ya ke vandaka na mputu vandaka “kupedisa minda mpi kutula banti ya mutindu na mutindu yina dititi na yo ke fwaka ve” sambu na feti ya solstice d’hiver mpi sambu na kukula bampeve ya mbi.

5.   Gui mpi houx: Mukanda mosi (The Encyclopedia Americana) ke tuba nde: “Bantu ya nkaka vandaka kuyindula nde nti yina bo ke binga gui vandaka ti mazi. Bantu vandaka kusambila houx, nti yina dititi na yo ke kaukaka ve sambu yo vandaka kumonisa bo nde kubika fioti ntangu kubasika.”

6.   Nti ya Noele: Mukanda mosi (Encyclopædia Britannica) ke tuba nde: “Mimpani ya mputu vandaka kusala lusambu ya nti, mpi bo bikaka ve kikalulu yango ata ntangu bo kumaka Bakristu.” Bankinsi ya lusambu yango me bikalaka kibeni mu mbandu, “na ntangu ya bafeti na nsungi ya madidi, bo ke tulaka nti ya Noele na porte to na kati ya nzo.”