1, 2. Nĩ kĩĩ gĩatũmire mũndũ ũteĩkagĩrĩra kĩambĩrĩria-inĩ acoke kũregwo nĩ Ngai? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

MŨTHAMAKI SAULU wa Isiraeli aarĩ mũndũ ũteĩkagĩrĩra na waheetwo gĩtĩo akĩambĩrĩria wathani wake. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) No kahinda kanini thutha wa gũtuĩka mũthamaki, akĩambĩrĩria gwĩka maũndũ na njĩra ya kwĩgerera. Rĩrĩa mũnabii wa Ngai, Samueli, aagire gũkinya Giligali ihinda rĩrĩa marĩkanĩire, Saulu nĩ aagire wetereri. Afilisiti nĩ kwĩhaarĩria meehaaragĩria mbaara, nao Aisiraeli nĩ gũtiganĩria maatiganagĩria Saulu. Kwahoteka Saulu eeciririe ũũ: ‘No mũhaka njĩke ũndũ na ihenya.’ Nĩ ũndũ ũcio, akĩruta igongona kũrĩ Ngai o na atarĩ na rũtha rwa gwĩka ũguo. Jehova ndakenirio nĩ ũndũ ũcio.—1 Sam. 13:5-9.

² Rĩrĩa Samueli aakinyire Giligali nĩ aarũithirie Saulu. Handũ ha Saulu gwĩtĩkĩra kũrũngwo, ambĩrĩirie gwĩtetera, agĩcokereria andũ angĩ mahĩtia, na akĩaga kuona ũritũ wa ũguo eekĩte. (1 Sam. 13:10-14) Kĩu kĩarĩ kĩambĩrĩria kĩa maũndũ marĩa maatũmire Saulu orũo nĩ ũthamaki wake na makĩrĩa agĩthũkia ũrata wake na Jehova. (1 Sam. 15:22, 23) O na gũtuĩka Saulu  aambĩrĩirie wega, ũtũũro wake warigĩrĩirie ũũru mũno.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Andũ aingĩ makoragwo na mawoni marĩkũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwaga kwĩĩkĩrĩra? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

³ Thĩ ũmũthĩ ĩiyũire macindano na nĩ ũndũ ũcio andũ aingĩ meciragia atĩ nĩguo magaacĩre no mũhaka makorũo marĩ andũ a mwanya. Nĩ ũndũ wa kwenda gũkorũo marĩ a mwanya no matuĩke eĩkĩrĩri. Kwa ngerekano, mũthaki ũmwe wa thenema ũrĩ ngumo wacokire gũtuĩka mũteti, oigire ũũ: “Kiugo kwĩnyihia gĩtihũthĩkaga harĩ niĩ na njĩra o na ĩmwe na ngwĩhoka gũtirĩ hĩndĩ gĩkahũthĩka.” No nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata kwĩnyihia kana kwaga kwĩĩkĩrĩra? Kwaga kwĩĩkĩrĩra nĩ kĩĩ, no ti kĩĩ? Na tũngĩonania atĩa kwaga kwĩĩkĩrĩra o na rĩrĩa tũrahĩtũkĩra maũndũ maritũ kana tũratindĩkĩrĩrio nĩ arĩa angĩ? Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ tũgũcokia ciũria cia mbere igĩrĩ. Kĩũria gĩa gatatũ gĩkaarĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.

4. Ũngĩtaarĩria atĩa mehia ma mwĩĩro?

⁴ Bibilia nĩ yonanagia ngũrani ya kwaga kwĩĩkĩrĩra na gũkorũo na mwĩĩro. (Thoma Thimo 11:2.) Daudi eekire ũndũ wa ũũgĩ akĩhoya Jehova ũũ: “Ũgiranagie ndungata yaku na mehia ma mwĩĩro.” (Thab. 19:13) “Mehia ma mwĩĩro” nĩ kĩĩ? Rĩrĩa mũndũ ahiũha gwĩka ũndũ atarĩ na rũtha rwa kũwĩka, ũcio nĩ mwĩĩro. Nĩ ũndũ wa mehia marĩa twagaire, rĩmwe nĩ twĩkaga maũndũ na mwĩĩro. No o ta ũrĩa kĩonereria kĩa mũthamaki Saulu kĩonanagia, tũngĩmenyera gwĩkaga maũndũ na mwĩĩro, hĩndĩ ĩmwe tũrĩĩkora tũhĩtanĩtie na Jehova. Thaburi 119:21 yugaga ũũ: “Arĩa egereri-rĩ, nĩ gũkũma [Jehova] ũmakũmĩte.” Nĩkĩ?

5. Mehia ma mwĩĩro nĩ maritũ nĩkĩ?

⁵ Mehia ma mwĩĩro nĩ maritũ gũkĩra mũndũ gwĩka ũndũ atekũmenya. Ũndũ wa mbere, rĩrĩa tweka maũndũ na mwĩĩkĩrĩro nĩ twagaga gũtĩithia Jehova arĩ we Mũnene witũ. Ũndũ wa kerĩ, rĩrĩa twakĩra mĩhaka itũ maũndũ-inĩ, nĩ ũhũthũ kũhĩtania na andũ arĩa angĩ. (Thim. 13:10) Na ũndũ wa gatatũ, rĩrĩa kwamenyeka atĩ tũrekĩte ũndũ na mwĩgerero, no tũconorithio kana twĩigue tũconokete. (Luk. 14:8, 9) Ciĩko cia mwĩĩro itirĩkagĩrĩria wega. O ta ũrĩa Maandĩko maronania, kwaga kwĩĩkĩrĩra nĩguo ũndũ ũrĩa wagĩrĩire.

6, 7. Wĩnyihia nĩ kĩĩ na kwaga kwĩĩkĩrĩra kũhutanĩtie naguo atĩa?

⁶ Kwaga kwĩĩkĩrĩra na wĩnyihia nĩ ngumo ikuhanĩrĩirie mũno. Thĩinĩ wa Bibilia wĩnyihia nĩ kwaga mwĩtĩo kana mwĩgaatho. (Afil. 2:3) Mũndũ mwĩnyihia ndeĩkagĩrĩra, nĩ ahotaga gũthima maũndũ marĩa angĩhota gwĩka na akamenya ũhoti wake, nĩ etĩkagĩra mahĩtia make, na nĩ etĩkagĩra mawoni ma andũ arĩa angĩ. Jehova nĩ akenagio mũno nĩ andũ enyihia.

⁷ Thĩinĩ wa Bibilia, kwaga kwĩĩkĩrĩra o nakuo nĩ kũhutanĩtie na mũndũ kwĩyona na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na kũmenya nĩ harĩ maũndũ atangĩhota kana atetĩkĩrĩtio gwĩka. Kũringana na rũthiomi rwa tene rwa Kĩngiriki, kuonekaga ũndũ ũrĩa ũtĩtĩrithagio nĩ ũrĩa kũmenya mĩhaka itũ kwagĩrĩirũo kũhutia maũndũ marĩa twĩkagĩra arĩa angĩ.

8. Nĩ maũndũ marĩkũ mamwe mangĩonania atĩ nĩ tũrakũria mwĩcirĩrie kana mũtugo wa kwĩĩkĩrĩra?

⁸ Nĩ ta hĩndĩ ĩrĩkũ tũngĩambĩrĩria gwĩciria kana gwĩka maũndũ na njĩra ya kwĩĩkĩrĩra? Ta wĩcirie maũndũ mamwe mangĩonania atĩ nĩ tũreka ũguo. No tũkorũo tũkĩyona tũrĩ a bata mũno kana tũkona mawĩra  marĩa twĩhokeirũo marĩ ma igũrũ mũno. (Rom. 12:16) No tũkorũo tũkĩĩgaathĩrĩria na njĩra itagĩrĩire. (1 Tim. 2:9, 10) Kana tũkorũo tũkĩenda kũgaathĩrĩria mawoni maitũ no ũndũ tu wa wĩra ũrĩa twĩhokeirũo, andũ arĩa tũyaine nao, kana mwĩcirĩrie witũ. (1 Kor. 4:6) Kaingĩ tũngĩka maũndũ na njĩra ĩyo, no twage kũmenya nĩ tũkĩrire mĩhaka na twambĩrĩria kwĩĩkĩrĩra.

9. Nĩ kĩĩ gĩtũmaga andũ amwe matuĩke eĩkĩrĩri? Heana ngerekano kuuma Bibilia-inĩ.

⁹ Gũtirĩ mũndũ ũtangĩgwa mũtego-inĩ wa kwĩĩkĩrĩra angĩtĩkĩra gũtongorio nĩ merirĩria ma mwĩrĩ. Kwenda igweta, ũiru, na kwaga kũgirĩrĩria marakara, nĩ maũndũ matũmĩte andũ aingĩ meke ciĩko cia kwĩĩkĩrĩra. Bibilia ĩrĩ na ngerekano cia andũ ta Abisalomu, Uzia, na Nebukadinezaru, arĩa maatoririo nĩ ciĩko cia mwĩrĩ no Jehova nĩ aamacokirie thĩ nĩ ũndũ wa kwĩĩkĩrĩra.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Maũ. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gũtuagĩra andũ arĩa angĩ? Heana ngerekano kuuma Bibilia-inĩ.

¹⁰ No nĩ kũrĩ itũmi ingĩ ingĩtũma mũndũ eke maũndũ na njĩra ya kwĩĩkĩrĩra. Ta wĩcirie ngerekano ici irĩ Bibilia-inĩ: Kĩambĩrĩria 20:2-7 na Mathayo 26:31-35. Hihi ciĩko cia kwĩĩkĩrĩra cia Abimeleku na Petero ciatongoretio nĩ merirĩria ma wĩhia? Kana hihi nĩ gũtaũkĩrũo mataataũkagĩrũo nĩ maũndũ mothe kana magĩkorererũo materĩgĩrĩire? Tondũ tũtikoragwo na ũhoti wa gũthoma ngoro, nĩ ũndũ wa ũũgĩ na wa wendo kwaga gũtuagĩra andũ arĩa angĩ.—Thoma Jakubu 4:12.

11. Kwaga kwĩĩkĩrĩra kũhutanĩtie atĩa na kũmenya itemi ritũ mũbango-inĩ wa Ngai?

¹¹ Nĩ ũhũthũ gũkũria wĩnyihia rĩrĩa twamenya itemi ritũ harĩ mũbango wa Ngai. Tondũ Jehova nĩ Ngai ũrĩ mĩbango, ahete o ũmwe witũ wĩra wa kũruta kĩũngano-inĩ. O ũmwe witũ nĩ arĩ na itemi rĩa mwanya, ĩndĩ ithuothe nĩ tũbataranagia kĩũngano-inĩ. Nĩ ũndũ wa ũtugi wake mũnene, Jehova nĩ ahete o ũmwe witũ iheo itiganĩte, indo, ũhoti, kana hinya. No tũhũthĩre indo icio atũheete kũmũgoocithia na gũteithia arĩa angĩ. (Rom. 12:4-8) Jehova nĩ atwĩhokeire ũramati ũndũ ũrĩa wonanagia nĩ atũtĩĩte, na agatwĩhoka.—Thoma 1 Petero 4:10.

12, 13. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo nĩ kũmaka tũngĩona itemi ritũ harĩ wĩra ũrĩa twĩhokeirũo rĩgĩcenjia rĩmwe na rĩmwe?

¹² O na kũrĩ ũguo, ti kuuga atĩ wĩra ũrĩa twĩhokeirũo ndũngĩcenjia. No ũcenjie thutha wa ihinda. Ta wĩcirie ngerekano ya Jesu. Kĩambĩrĩria-inĩ maakoragwo o na Jehova tu. (Thim. 8:22) Agĩcoka agĩteithĩrĩria harĩ kũũmba araika, igũrũ na thĩ, na mũico kũũmba mũndũ. (Kol. 1:16) Thutha ũcio Jesu acokire akĩoya itemi rĩngĩ gũkũ thĩ, agĩciarũo arĩ gakenge gatangĩahotire gwĩka ũndũ, na agĩkũra agĩtuĩka mũndũ mũgima. (Afil. 2:7) Thutha wa kũruta muoyo wake ũrĩ igongona, Jesu aacokire igũrũ arĩ kĩũmbe kĩa roho nĩguo atuĩke Mũthamaki wa Ũthamaki wa Ngai mwaka-inĩ wa 1914. (Ahib. 2:9) Na ti kuuga atĩ wĩra ũcio wake ndũgacenjia rĩngĩ. Thutha wa Wathani wa Mĩaka Ngiri, Jesu nĩ agacokeria Jehova Ũthamaki, nĩguo “Ngai atuĩke maũndũ mothe harĩ andũ othe.”—1 Kor. 15:28.

¹³ Rĩmwe na rĩmwe o na ithuĩ no twĩrĩgĩrĩre wĩra ũrĩa twĩhokeirũo ũcenjie nĩ ũndũ wa matua marĩa tũtuaga. Kwa ngerekano, hihi nĩ kũrĩ hĩndĩ ũtaarĩ thĩinĩ wa kĩhiko ũgĩcoka ũkĩhika kana ũkĩhikania? Hihi nĩ wambĩrĩirie kũrera ciana? Thutha ũcio hihi nĩ ũhũthahũthĩtie mũtũũrĩre waku nĩguo ũingĩre ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe? O  itua rĩrĩa ũngĩkorũo watuire, nĩ harĩ mĩeke wakeneire na wĩra wagĩire naguo. Nĩ ũndũ wa maũndũ maitũ gũcenjia no tũkorũo na itemi inene kana inini wĩra-inĩ ũrĩa twĩhokeirũo. Hihi ũrĩ mũndũ mwĩthĩ, kana ũrĩ mũkũrũ? Hihi ũrĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ, kana nĩ ũthĩnagio nĩ mwĩrĩ? Hĩndĩ ciothe Jehova nĩ aroraga ũrĩa o ũmwe witũ angĩhũthĩka wega ũtungata-inĩ wake. Jehova nderĩgagĩrĩra twĩke maũndũ tũtangĩhota, na nĩ akenagĩra mũno ũndũ ũrĩa wothe twĩkaga.—Ahib. 6:10.

14. Kwaga kwĩĩkĩrĩra kũngĩtũteithia atĩa gũkorũo na gĩkeno na kũiganĩra o ũndũ-inĩ ũrĩa wothe tũngĩĩkora?

¹⁴ Jesu nĩ aakenagĩra wĩra ũrĩa wothe aaheagwo, na o na ithuĩ no tũkenere wĩra ũrĩa tũheetwo. (Thim. 8:30, 31) Mũndũ ũteĩkagĩrĩra ndaiguaga ahatĩrĩirio nĩ mawĩra marĩa ehokeirũo kĩũngano-inĩ. Ndathumbũkaga agĩciria kana nĩ akaheo mĩeke ĩngĩ ihinda rĩũkĩte kana nĩ kuona maũndũ marĩa arĩa angĩ marahingia. Handũ ha ũguo, erutanagĩria gũkorũo na gĩkeno wĩra-inĩ ũrĩa araruta tondũ onaga wĩra ũcio uumĩte kũrĩ Jehova. Agacoka agatĩa mũno itemi rĩrĩa Jehova aheete arĩa angĩ. Kwaga kwĩĩkĩrĩra gũtũteithagia tũhote gũtĩa arĩa angĩ na tũmateithie.—Rom. 12:10.

15. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta kuumana na kwaga kwĩĩkĩrĩra kwa Gideoni?

¹⁵ Gideoni nĩ kĩonereria kĩega kĩa mũndũ wekaga maũndũ atekwĩĩkĩrĩra. Rĩrĩa oimĩrĩirũo nĩ mũraika wa Jehova, Gideoni nĩ onanirie wĩnyihia akiuga atĩ oimĩte famĩlĩ ĩtaarĩ  igweta. (Atiir. 6:15) Thutha wa gwĩtĩkĩra wĩra ũrĩa aaheirũo nĩ Jehova, Gideoni aatigĩrĩire atĩ nĩ ataũkĩrũo wega nĩ maũndũ marĩa mothe eerĩgagĩrĩrũo ahingie na agĩcaria ũtongoria wa Jehova. (Atiir. 6:36-40) Gideoni aarĩ na ũcamba na ũmĩrĩru. Ĩndĩ eekaga maũndũ emenyereire, na arĩ na ũũgĩ. (Atiir. 6:11, 27) Ndoire mweke wa wĩra ũrĩa eehokeirũo kwĩyethera igweta. Ithenya rĩa ũguo, aarĩkia wĩra ũcio aahetwo aacokire gwake mũciĩ.—Atiir. 8:22, 23, 29.

16, 17. Mũndũ ũtareĩkĩrĩra eciragia maũndũ marĩku agĩciria ũhoro wĩgiĩ gũkũra kĩĩroho?

¹⁶ Kwaga kwĩĩkĩrĩra ti kuuga atĩ tũtiagĩrĩirũo kwĩrutanĩria gũkinyĩra mĩeke ĩngĩ ya ũtungata. Maandĩko matwĩkĩraga ngoro tũthiage na mbere gũkũra. (1 Tim. 4:13-15) No hihi gũthiĩ na mbere nĩ kuuga no nginya tũtige wĩra ũrĩa tũrehokeirũo nĩ getha tuoe ũngĩ? Aca to mũhaka. Jehova no atũteithie tũthiĩ na mbere gũkũra kĩĩroho tũrĩ o wĩra-inĩ ũrĩa twĩhokeirũo. No tũthiĩ na mbere gũkũria ũhoti ũrĩa Ngai atũheete na tũkĩrĩrĩrie gwĩka maũndũ mega.

¹⁷ Mbere ya gwĩtĩkĩra wĩra mwerũ, mũndũ ũtareĩkĩrĩra ambaga gũtuĩria nĩ maũndũ marĩkũ ekwĩrĩgĩrĩrũo ahingie. Thutha ũcio no acoke arore maũndũ make ũrĩa mahaana. Kwa ngerekano-rĩ, hihi nĩ ekũhota kũruta wĩra ũngĩ makĩria kana kũhingia maũndũ mangĩ ekwĩhokerũo ategũtiganĩria maũndũ mamwe ma bata? Hihi mawĩra mamwe ehokeirũo no maheo andũ angĩ nĩguo ahote kũhingia ũcio ũngĩ ehokerũo? Angĩkorũo macokio ma ciũria icio cierĩ kana kĩmwe gĩa cio nĩ aca, kwahoteka nĩ harĩ mũndũ ũngĩ ũngĩhota kũhingia wĩra ũcio na njĩra njega mahinda-inĩ maya. Gwĩthuthuria na njĩra ya mahoya nĩ gũgũtũteithia twĩtheme gwĩka maũndũ marĩa makĩrĩte ũhoti witũ. Kwaga kwĩĩkĩrĩra no gũtũme twage gwĩtĩkĩra wĩra ũcio.

18. (a) Kwaga kwĩĩkĩrĩra kũngĩtũteithia atĩa rĩrĩa twehokerũo wĩra mwerũ? (b) Rĩandĩko rĩa Aroma 12:3 rĩhũthĩkaga atĩa harĩ mũndũ ũteĩkagĩrĩra?

¹⁸ Rĩrĩa twetĩkĩra wĩra mwerũ, kĩonereria kĩa Gideoni gĩtũririkanagia atĩ tũtingĩgĩa na moimĩrĩro mega tũtarĩ na ũtongoria na irathimo cia Jehova. Bibilia ĩtwĩraga ‘tũthiage na mĩthiĩre ya kwĩnyihĩria Ngai twĩgwatanĩtie nake.’ (Mik. 6:8) Kwoguo, rĩrĩa rĩothe twetĩkĩra kwĩhokerũo wĩra ũngĩ mwerũ, twagĩrĩirũo gwĩcũrania na njĩra ya mahoya maũndũ marĩa mothe Jehova atwĩraga kũgerera Kiugo gĩake na ithondeka rĩake. No mũhaka tũtigĩrĩre atĩ mĩthiĩre itũ nĩ ĩratwarana na ũtongoria wa Jehova. Hĩndĩ ciothe nĩ tũririkanage atĩ kwĩnyihia kwa Jehova ‘nĩkuo gũtũnenehagia’ no ti ũhoti witũ. (Thab. 18:35) Gũthiaga na mĩthiĩre ya kwĩnyihĩria Ngai nĩ gũgũtũteithia kwaga kwĩyona tũtagĩrĩire na ningĩ gũtũteithie kwaga kwĩyona tũrĩ a bata mũno.—Thoma Aroma 12:3.

19. Tũrĩ na itũmi irĩkũ cia kwaga kwĩĩkĩrĩra?

¹⁹ Mũndũ ũteĩkagĩrĩra aheaga Jehova gĩtĩo kĩrĩa kĩmwagĩrĩire, tondũ Jehova nĩwe Mũũmbi witũ na nĩwe Mwathani Mũnene wa Igũrũ na Thĩ. (Kũg. 4:11) Kwaga kwĩĩkĩrĩra gũtũteithagia tũiganĩre, na tũkagĩa na moimĩrĩro mega itemi-inĩ ritũ harĩ mũbango wa Ngai. Ningĩ nĩ gũtũteithagia twĩtheme gwĩka maũndũ na njĩra ĩtarĩ ya gĩtĩo, na nĩ kũrehaga ũrũmwe harĩ andũ a Jehova. Kwaga kwĩĩkĩrĩra gũtũteithagia kũiga maũndũ ma arĩa angĩ mbere ya maitũ, na gũgatũteithia gwĩka maũndũ na ũũgĩ na kwoguo tũgethema gwĩka mahĩtia maritũ. Nĩ ũndũ ũcio, andũ a Jehova monaga kwaga kwĩĩkĩrĩra kũrĩ kwa bata o na mahinda-inĩ maya, na Jehova nĩ akenagio mũno nĩ arĩa othe mateĩkagĩrĩra. No ĩ angĩkorũo nĩ tũrahatĩkwo nĩ maũndũ maingĩ? Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩkaarĩrĩria ũrĩa tũngĩonania wĩnyihia hĩndĩ ta ĩyo.