Ovanhu ovalininipiki ova fimanekwa. Ihave lihumbata monghedi oyo tai ulike kutya ove na ounhwa, noinava teelela vakwao va ungaunge navo monghedi ye likalekelwa. Ponhele yaasho, ovanhu ovo ovalininipiki ove hole ovanhu vakwao nohava kala va halelela okulihonga kuvo.

Vamwe ohava diladila kutya omunhu oo e na elininipiko evaya, ashike osho kashi fi shoshili. Ashike paushili wo venevene, elininipiko oo oukwatya oo hau kwafele omunhu a mone apa e na ounghundi nokukala e shii omangabeko aye.

• Elininipiko ohali pameke oukaume. Embo The Narcissism Epidemic ola ti: “Ovanhu ovo ve na elininipiko ohava pange diva oukaume novanhu.” Ola weda ko yo la ti kutya “ovanhu va tya ngaho, ohava kwatafana noupu nokweendafana novanhu keshe pamwe.”

• Elininipiko otali ka etela okaana koye ouwa monakwiiwa. Ngeenge okaana koye oke lihongo elininipiko paife, otashi ka kala shipu ku ko okumona oilonga, ngeenge oka kulu. Omundokotola Leonard Sax okwa shanga a ti: “Ngeenge omunyasha oha kala te lidiladilile pombada noku wete e shii keshe shimwe, ohashi kala shidjuu kuye okumona oilonga. Ashike ngeenge omunyasha oha pwilikine nawa komuyandji woilonga, oku na omhito yokumona oilonga diva.” *

Va honga okukala have litale ko pandjele.

EFINAMHANGO LOPAMBIIBELI: “Ngeenge ope na ou ta diladila kutya okwa fimana ndele hasho, ote lifufya.” — Ovagalati 6:3.

• Henuka okweendulula okupopya oinima ihe li paushili. Ngaashi okupopya kutya “Oto ka hanga omalalakano oye aeshe” nosho yo “Oto dulu okuninga shongadi nonhumba ngaashi wa hala.” Omapopyo a tya ngaho, otaa monika a fa taa tu omukumo, ashike luhapu ihaa kala oshili. Ounona voye otava ka pondola noupu, ngeenge ove litulile po omalalakano e li pandjele nokulonga noudiinini, opo ve a hange.

• Kala ho va pandula to popi oinima kondadalunde. Okaana ngeenge oho ka lombwele to ti kutya “okawa” ito ke ka ladipika ka kale ke na elininipiko. Kala ho popi oinima kondadalunde.

• Tulila po okaana koye omangabeko e na sha nomakwatafano okointaneta. Luhapu komakwatafano okointaneta ovanhu ohava popi ashike nghee vawa nosho yo oinima iwa oyo va ninga. Ashike osho oshi li omhinge nelininipiko.

• Ladipika okaana koye ka kale haka yandje ombili diva. Kwafela okaana koye ka kale haka mono kutya oka ninga epuko noku li dimina.

 Kala u na olupandu.

EFINAMHANGO LOPAMBIIBELI: “Kaleni yo mu na olupandu.” — Ovakolossi 3:15.

• Pandula eshito. Ounona ova pumbwa okuhongwa va pandule eshito nokuuda ko kutya otwe li pumbwa, opo tu kale nomwenyo. Otwa pumbwa omhepo yokufuda, omeva okunwa nosho yo oikulya. Longifa oihopaenenwa oyo iwa, opo u kwafele ounona va kale ve na olupandu li na sha neshito.

• Pandula ovanhu. Dimbulukifa okaana koye kutya omunhu keshe oku ka dule monghedi yonhumba, ile yongadi. Kwafela okaana koye kaha kale ka twila ondubo vakwao, molwaashi ve na okudula nowino ve ka dule, ndele ponhele yaasho na ke lihonge kuvo.

• Ulika kutya ou na olupandu. Honga ounona voye va kale hava ti “tangi,” haku popya ashike mokanya, ndele okupopya tashi di komutima. Okukala tu na olupandu, ohashi tu kwafele tu kale ovalininipiki.

Kwafela ovana voye va mone kutya oshi na ouwa okukwafela vamwe.

EFINAMHANGO LOPAMBIIBELI: “Omolwelininipiko, kaleni hamu tale ko vakweni ve mu dule. Inamu lalakanena ashike ouwa weni vene, ndele lalakaneneni yo ouwa wavakweni.” — Ovafilippi 2:3, 4.

• Ino tekula okaana koye ondebula. Ngeenge oho lombwele okaana koye kutya, ‘Ino pumbwa okuninga sha meumbo’ oto ke ka ningifa ashike ka kale ka lunduka. Oilonga yomeumbo oyo i na okuuya tete, opo nee taku shikula okudanauka. Okaana ngeenge inaka tekulwa ondebula ohashi etele vamwe ouwa, oku ka pandula nosho yo okukala ve ka fimaneka.

• Divilika kutya okukwafela vamwe oshi li oufembanghenda. Okaana otaka ka kala ka nyika oshikulunhu, ngeenge oha ka kwafele vamwe. Onghee hano, kwafela okaana koye ka kale haka mono kutya openi vamwe va pumbwa okukwafelwa. Kundafaneni osho taka dulu okuninga po, opo ke va kwafele. Kala ho ka pupula kombuda noku ka yambidida eshi taka kwafele vamwe.