كيەلى كىتاپ ٶز-وزىنە قايشى ما؟
كيەلى كىتاپتىڭ جاۋابى
جوق. كيەلى كىتاپتا جازىلعاندار ٴبىر-بىرىمەن تولىق سايكەس كەلەدى. ونىڭ ىشىندەگى كەيبىر ۇزىندىلەر ٴبىر-بىرىنە قايشى كورىنەتىندەي بولعانمەن، ولاردى تومەندەگى پرينسيپتەردى ەسكەرىپ وقيتىن بولسا، ٴبارى انىقتالا تۇسەدى.
ٴمانماتىندى (كونتەكست) ەسكەرىڭىز. كەز كەلگەن اۆتوردىڭ ٴسوزىن تولىق ماتىننەن «جۇلىپ» الىپ وقيتىن بولسا، ول ٶز-وزىنە قايشى كەلىپ جاتقانداي ٴتۇيىلۋى ابدەن مۇمكىن.
جازعان ادامدار ٵرتۇرلى قىرىنا نازار اۋدارۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسەپكە الىڭىز. ٴبىر وقيعاعا كۋا بولعاندار سول وقيعانى ٴدال سيپاتتاعانىمەن، ونى ٵرتۇرلى سوزبەن جانە ٵرتۇرلى نارسەگە نازار اۋدارىپ جەتكىزۋى مۇمكىن.
تاريحي دەرەكتەر مەن سول زامانداعى سالت-داستۇرلەردى ەسكەرىڭىز.
قانداي دا ٴبىر ٴسوز تۋرا ماعىنادا ايتىلعان با، الدە اۋىسپالى ماعىنادا ما — سونى انىقتاڭىز.
قانداي دا ٴبىر ٸستى بىرەۋ جاسادى دەپ ايتىلعانمەن، ونى تىكەلەي ٶزى جاساماعان بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستە ۇستاڭىز a.
كيەلى كىتاپتىڭ تۋرا اۋدارماسىن قولدانىڭىز.
قانداي دا ٴبىر ٴدىني جالعان ىلىمدەر مەن تۇسىنىكتەردى كيەلى كىتاپپەن سايكەستەندىرۋگە تىرىسپاڭىز.
تومەندە وسى پرينسيپتەر كيەلى كىتاپتىڭ ٶز-وزىنە قايشى كورىنەتىندەي جەرلەرىن دۇرىس تۇسىنۋگە قالاي كومەكتەسەتىنىنە بىرنەشە مىسال كەلتىرىلگەن.
1-پرينسيپ. ٴمانماتىندى ەسكەرىڭىز
قۇداي جەتىنشى كۇنى تىنىعا باستاعان بولسا، يسانىڭ «اكەم ەڭبەك ەتۋدى دوعارعان جوق» دەگەن ٴسوزىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ مۇسانىڭ 1-جازباسىندا: «[قۇداي] جەتىنشى كۇنى بۇكىل جاراتۋ ىسىنەن تىنىقتى»،— دەلىنگەن. وسى سوزدەردىڭ ٴمانماتىنىن ەسكەرسەك، بۇل جەردە قۇدايدىڭ تەك جەر مەن ونداعىنىڭ ٴبارىن جاراتۋ ٸسى تۋرالى ايتىلىپ تۇرعانىن كورەمىز (مۇسانىڭ 1-جازباسى 2:2—4). يسانىڭ «اكەم ەڭبەك ەتۋدى دوعارعان جوق» دەگەن ٴسوزى بۇعان قايشى كەلمەيدى، سەبەبى ول قۇدايدىڭ باسقا ىستەرى جايىندا ايتقان (جوحان 5:17). قۇدايدىڭ بۇل ىستەرىنە كيەلى رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن كيەلى كىتاپتى جازدىرعانى، ادامداردىڭ قامىن ويلاپ، باعىت-باعدار بەرگەنى جاتادى (ٴزابۇر 20:6؛ 105:5؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 1:21).
2، 3-پرينسيپ. وقيعانى جازعان ادامدار ونىڭ ٵرتۇرلى قىرىنا نازار اۋدارعانىن جانە تاريحي دەرەكتەردى ەسەپكە الىڭىز
يسا پايعامبار زاعيپ كىسىنى قاي جەردە ساۋىقتىرعان؟ لۇقا جازعان كىتاپتا يسا زاعيپ كىسىنى «يەريحونعا جاقىنداپ قالعاندا» ساۋىقتىرعانى ايتىلسا، ماتايدىڭ كىتابىندا يسا ەكى زاعيپتى «يەريحوننان شىعىپ بارا جاتقاندا» ساۋىقتىرعانى جازىلعان (لۇقا 18:35—43؛ ماتاي 20:29—34). ەكى جازۋشى وقيعانىڭ ٵرتۇرلى قىرىنا نازار اۋدارعاندىقتان، ولار ٴبىر-بىرىنە قايشى كەلمەي، قايتا، تولىقتىرىپ تۇر. مىسالى، زاعيپ كىسىلەردىڭ سانىن الساق، ماتاي ەكەۋ دەپ ناقتىراق ايتقان بولسا، ال لۇقا يسا تىكەلەي سويلەسكەن ادامعا كوبىرەك نازار اۋدارعان. ال ەندى وسى وقيعانىڭ قاي جەردە بولعانىنا توقتالايىق. ارحەولوگتار يسانىڭ زامانىندا يەريحوننىڭ ەكى قالادان تۇرعانىن انىقتاعان. ەسكى قالاسى ريمدىكتەر سالعان جاڭا قالادان ٴبىر جارىم شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان. شاماسى، يسا بۇل كەرەمەتىن وسى ەكى قالانىڭ اراسىندا تۇرعاندا جاساعان بولار.
4-پرينسيپ. كەيبىر سوزدەر تۋرا نە اۋىسپالى ماعىنادا ايتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرىڭىز
جەر جويىلىپ كەتە مە؟ ۋاعىزداۋشى 1:4 تە: «جەر ماڭگىلىك تۇرادى»،— دەلىنگەن. بۇل سوزدەر كيەلى كىتاپتىڭ «جەردىڭ ٶزى دە، ونداعى بۇكىل جاراتىلىس پەن ادام قولىمەن ىستەلگەننىڭ ٴبارى دە ورتەنىپ جوق بولادى» دەگەن سوزدەرىنە قايشى كەلەتىندەي كورىنەدى (پەتىردىڭ 2-حاتى 3:10، «جاڭا ٶمىر» باسپاسى). الايدا كيەلى كىتاپتا «جەر» ٴسوزى كەيدە تۋرا ماعىنادا جەر شارىنا قاتىستى قولدانىلسا، كەيدە اۋىسپالى ماعىنادا جەردى مەكەندەيتىن ادامدارعا قاتىستى قولدانىلادى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 1:1؛ 11:1). سوندىقتان پەتىردىڭ 2-حاتى 3:10 داعى «جەردىڭ» جويىلۋى جەر شارىمىزدىڭ ورتەنىپ جوق بولۋىن ەمەس، «قۇدايسىزداردىڭ جويىلۋىن» بىلدىرەدى (پەتىردىڭ 2-حاتى 3:7).
5-پرينسيپ. قانداي دا ٴبىر ٸستى بىرەۋ تىكەلەي ٶزى جاساماعان بولسا دا، سول جاسادى دەپ ايتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستە ۇستاڭىز
قاپارناۋم قالاسىندا يساعا كىم كەلدى؟ ماتاي 8:5، 6 دا ريم اسكەرىنىڭ ٴجۇزباسى يساعا ٶزى كەلىپ، قۇلىن ساۋىقتىرىپ بەرۋىن سۇراعانى ايتىلعان. لۇقا 7:3 تە بولسا ٴجۇزباسى ياھۋدي اقساقالدارىن جىبەردى دەلىنگەن. ٴبىر قاراعاندا، بۇل تارماقتار ٴبىر-بىرىنە قايشى كەلەتىندەي كورىنگەنمەن، ٶتىنىش جۇزباسىنىكى بولعان، ٴبىراق ول ياھۋدي اقساقالدارىن جىبەرگەن.
6-پرينسيپ. كيەلى كىتاپتىڭ تۋرا اۋدارماسىن قولدانىڭىز
بارلىق ادامدار كۇنا جاساي ما؟ كيەلى كىتاپتا ادام اتادان بارلىق ادامعا كۇنا وتكەنى ايتىلعان (ريمدىكتەرگە 5:12). ٴبىراق كەيبىر اۋدارمالاردا جاقسى ادام «كۇنا جاسامايدى» دەلىنگەن (جوحاننىڭ 1-حاتى 3:6، «تاۋرات» اۋدارماسى). سوندىقتان كيەلى كىتاپتا جازىلعاندار ٴبىر-بىرىنە قايشى كەلەتىندەي ٴتۇيىلۋى مۇمكىن. الايدا ٴتۇپنۇسقا جازىلعان گرەك تىلىندە «كۇنا جاساۋ» دەگەن ەتىستىك وسى شاقتا تۇر، ٵرى ول ٴبىراز ۋاقىتقا سوزىلعان ٸس-قيمىلدى بىلدىرەدى. ەندەشە، بويىمىزداعى ٴبىز قاشىپ قۇتىلا المايتىن ادام اتادان بەرىلگەن كۇنا مەن قۇداي زاڭدارىن ادەيى بۇزىپ، كۇنا جاساي بەرۋ — ەكى بولەك نارسە. سول سەبەپتەن كەيبىر اۋدارمالاردا جوحاننىڭ 1-حاتى 3:6 داعى سوزدەر «كۇنا جاساي بەرۋىن قويادى»، «كۇنا جاساي بەرمەيدى» دەپ دالىرەك اۋدارىلعان («جاڭا دۇنيە اۋدارماسى»، «جاڭا ٶمىر» باسپاسى).
7-پرينسيپ. جالعان ىلىمدەردى كيەلى كىتاپپەن سايكەستەندىرۋگە تىرىسپاڭىز
يسا قۇدايعا تەڭ بە، الدە قۇدايدان تومەن بە؟ يسانىڭ «اكەم ەكەۋمىز ٴبىرمىز» دەگەن ٴسوزى، ٴبىر قاراعاندا، ونىڭ «اكەم مەنەن ۇلى» دەگەن سوزىنە سايكەس كەلمەيتىندەي كورىنۋى مۇمكىن (جوحان 10:30 ٴسىلت.؛ 14:28). بۇل تارماقتاردى دۇرىس ٴتۇسىنۋ ٷشىن، ولاردى ۇشتىك ىلىمىنە سايكەستەندىرۋگە تىرىسپاي، كيەلى كىتاپتىڭ ٶزى ەحوبا مەن يسا جايلى نە دەيتىنىن ىزدەنگەن ٴجون. جازبالاردان ەحوبا قۇداي يسانىڭ اكەسى عانا ەمەس، ونىڭ عيبادات ەتكەن قۇدايى ەكەنى دە انىق كورىنەدى (ماتاي 4:10؛ مارقا 15:34؛ جوحان 17:3؛ 20:17؛ قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:3). سوندىقتان يسا قۇدايعا تەڭ ەمەس.
يسا پايعامبار «اكەم ەكەۋمىز ٴبىرمىز» دەگەندە، مانماتىننەن كورىنىپ تۇرعانداي، اكەسى ەحوبا قۇدايمەن ەكەۋىنىڭ وي-ماقساتتارى ٴبىر ەكەنىن ايتقىسى كەلگەن. ٵرى قاراي ول: «اكەم مەنىمەن، مەن اكەممەن بىرلىكتەمىن»،— دەگەن (جوحان 10:38). يسا ٶزىنىڭ شاكىرتتەرىمەن دە وي-ماقساتى ٴبىر ەكەنىن كورسەتىپ: «ٴبىز سياقتى ٴبىر بولسىن دەپ، مەن ولاردى ٶزىڭ مەنى بولەگەن داڭققا بولەدىم. مەن ولارمەن، ال سەن مەنىمەن بىرلىكتەسىڭ»،— دەگەن (جوحان 17:22 ٴسىلت.، 23).
a مىسالى، «بريتان ەنسيكلوپەدياسىندا» ٴتاج-ماحال تۋرالى ماقالادا: «ٴتاج-ماحالدى موعول يمپەراتورى شاھ-جاحان سالدى»،— دەپ جازىلعان. ٴبىراق ول بۇل كەسەنەنى ٶز قولىمەن سالدى دەگەن ٴسوز ەمەس. سەبەبى ماقالادا ٴتاج-ماحالدىڭ قۇرىلىسىنا «20 000 نان كوپ جۇمىسشى جۇمىلدىرىلعانى» ايتىلعان.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
ESSENTIAL BIBLE TEACHINGS
كيەلى كىتاپتىڭ قۇدايدان ەكەنىن قايدان بىلەمىز؟
كيەلى كىتاپتىڭ اۆتورى قۇداي بولسا، ول دۇنيەدەگى ەڭ ەرەكشە كىتاپ بولۋى ٴتيىس.
ٴبىز جونىندە
ەحوبا كۋاگەرلەرىنىڭ كەلۋىن ٶتىنۋ
كيەلى كىتاپقا قاتىستى سۇراقتارىڭىزدىڭ جاۋابىن الىڭىز نەمەسە ەحوبا كۋاگەرلەرى جايلى كوبىرەك ٴبىلىڭىز.