ӘМ ГЬШК гӧнәкʹар ьн у шашийа бәрʹдьдьн. Ле әм гәләк жь Йаһоԝа рʹази нә, кӧ әԝ «ԝәкә гӧнәйед мә, сәре мә накә». Әԝи Иса ԛӧрбан кьр сәва гӧнед мә бенә бахшандьне. У һәрге әм мьлук ьн у гӧнед хԝә тиньн рʹуйе хԝә, Хԝәде дьбахшиньнә мә (Зәб. 103:10). Ле чаԝа кӧ Даԝьд готә Сьлеман, сәва кӧ Йаһоԝа хьзмәтийа мә ԛәбул кә, әм гәрәке «бь һʹәмуйа дьл» жерʹа хьзмәт кьн (1 Дир. 28:9). Ле гәло ча әм мәрьвнә гӧнәкʹар дькарьн әве йәке бькьн?

² Сәва кӧ щаба ве пьрсе бьстиньн, ԝәрә әм жийина Аса Пʹадша у Аматсйа Пʹадша бәрамбәри һәв кьн. Әв һәрдӧ пʹадша чь кӧ чʹәʹве Йаһоԝада рʹаст ә әԝ йәк дькьрьн, ле Кʹьтеба Пироз дьбежә ԝәки Аса бь дьл тьштед рʹаст дькьр (2 Дир. 15:16, 17; 25:1, 2; Мәтʹлк. 17:3). Әԝана һәрдӧ жи гӧнәкʹар бун у шаши бәрʹдьдан. Йәкә Аса жь рʹийа Хԝәде дәрнәкʹәт, чьмки әԝ бь һʹәмуйа дьле хԝә Хԝәдерʹа амьн бу. Ле Аматсйа бь тʹәмами Йаһоԝарʹа амьн нибу. Чахе әԝи дьжмьнед Хԝәде алт кьр, әԝи пʹутед ԝан хԝәрʹа һьлда у сәре хԝә бәр ԝан датани (2 Дир. 25:11-16).

 ³ Мәрьве кӧ «бь һʹәмуйа дьл» Хԝәдерʹа хьзмәт дькә, тʹьме жерʹа амьн дьминә. Хәбәра «дьл» Кʹьтеба Пирозда гәләк щар те һʹәсабе кӧ мәрьв дьлда йәки ча нә, демәк хԝәстьн, фькьр, хәйсәт-һʹӧнӧр, фәрәсәт у нетед ԝи чь нә. Мәрьве кӧ бь һʹәмуйа дьл Йаһоԝарʹа хьзмәт дькә, дӧрʹу нинә. Әԝ беһʹәмде хԝә Йаһоԝа наһʹәбинә, ле бь хԝәстьна хԝә. Рʹаст ә әм гӧнәкʹар ьн, ле һәрге әм бь тʹәмами Хԝәдерʹа амьн бьминьн, әм дькарьн бежьн ԝәки әм бь һʹәмуйа дьл Хԝәдерʹа хьзмәт дькьн (2 Дир. 19:9).

4. Әме ньһа дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

⁴ Сәва кӧ һе рʹьнд фәʹм бькьн чь те һʹәсабе бь һʹәмуйа дьл Хԝәдерʹа хьзмәт кьн, ԝәрә шеԝьр кьн сәрһатийа Аса у ӧса жи се пʹадшед Щьһудайе, Йәһошәфат, Һьзԛийа у Йошийа. Рʹаст ә әԝ һәр чар пʹадша гӧнәкʹар бун, ле ԝана бь һʹәмуйа дьле хԝә Хԝәдерʹа хьзмәт дькьрьн, у Йаһоԝа әԝана ԛәбул дькьрьн. Ле гәло чьрʹа Хԝәде һʹәсаб дькьр ԝәки әԝана бь һʹәмуйа дьле хԝә жерʹа хьзмәт дькьн, у әм чьда дькарьн чʹәʹв бьдьнә ԝан?

5. Аса ԝәʹде пʹадшатийа хԝә чь кьр?

⁵ Паши пʹарәвәбуна пʹадшатийа Исраела бакʹурейә дәһ бәрәки, Аса Щьһудайеда пʹадше сьсийа бу. Ԝәʹде пʹадшатийа хԝә, Аса пʹутпарьсти да һьлдане у бәри ԝан мера да, йед кӧ пʹарьстгәһеда ԛави дькьрьн. Әԝи һәла һе жи пирька хԝә Маака жь тʹәхте пʹадшатийе рʹакьр, чьмки әԝе пʹутәки һʹәрам чекьр (1 Пʹадш. 15:11-13). Хенщи ве йәке, Аса щьмәʹта хԝә жи ширәт дькьр ԝәки Йаһоԝа бьгәрʹьн у Ԛанун у тʹәмийа ԝи биньн сери. Бәле, Аса һʹәбандьна рʹаст пешда дьбьр (2 Дир. 14:4).

6. Аса чь кьр чахе Әтийупи мьԛабьли Щьһудайе дәркʹәтьн?

⁶ Щьһудайеда ԝәʹде пʹадшатийа Аса, дәһ салед пешийе әʹдьлайи һәбу. Ле паше Зәраһе Әтийупи бь 1 000 000 әскәра у 300 әʹрәба, мьԛабьли Щьһуда дәркʹәт (2 Дир. 14:1, 6, 9, 10). Гәло һьнге Аса чь кьр? Әԝи бь дьле сах Йаһоԝарʹа дӧа кьр у әв чәтьнайи да дәсте Хԝәде. (Бьхунә 2 Дирок 14:11.) Йаһоԝа щаба дӧайе Аса да. Хԝәде ԛьрʹа ордийа Әтийупийа ани у ӧса Аса ԝи шәрʹида сәркʹәт (2 Дир. 14:12, 13). Йаһоԝа бона наве хԝә щара али пʹадшед нәамьн жи дькьр, сәва әԝана шәрʹда дьжмьна алт кьн (1 Пʹадш. 20:13, 26-30). Ле чʹәʹве Аса тʹьме дәсте Хԝәде бу у ләма Йаһоԝа щаба дӧайе ԝи да. Ԝәʹдә дәрбаз бу, Аса тьштед нәаԛьлайи кьр. Мәсәлә, дәԝса кӧ аликʹари жь Йаһоԝа бьхԝәста, әԝи аликʹари жь пʹадше Сурйайе хԝәст (1 Пʹадш. 15:16-22). Ле йәкә Йаһоԝа дьдит ԝәки Аса һʹәта хьлазийа әʹмьре хԝә бь һʹәмуйа дьл тʹәви ԝи бу. Гәло ча әм дькарьн чʹәʹв бьдьнә Аса? (1 Пʹадш. 15:14)

7, 8. Һун ча дькарьн чʹәʹв бьдьнә Аса?

⁷ Һәр кәс жь мә дькарә хԝә бьщерʹьбинә, һәла дьле мә бь тʹәмами Йаһоԝарʹа амьн ә йан на. Мәсәлә, пьрсед ӧса бьдьнә хԝә: «Гәло әз тʹьме гӧрʹа Йаһоԝа дькьм? Гәло әз чь дькьм сәва һʹәбандьна рʹаст у рʹӧһʹанийа щьвате тʹәмьз хԝәй кьм?» Бьфькьрьн дәрһәԛа сәрһатийа Аса. Әԝи мерхасийа гәләк мәзьн да кʹьфше чахе мьԛабьли пирька хԝә Маака дәркʹәт, йа кӧ дийа пʹадша бу! Щара дьбәкә тӧ жи мина Аса рʹасти дәрәщед ӧса бейи кӧ тәрʹа мерхаси лазьм бе. Мәсәлә, бьдә бәр чʹәʹве хԝә, мәрьве тәйи незик йан жи һәвале тә гӧнә кьрийә, ле гӧне хԝә найнә рʹуйе  хԝә у гәрәке жь щьвате бе дәрхьстьне. Тӧйе чь бьки, гәло тӧйе диса тʹәви ԝи мәрьви һәвалтийе бьки? Гәло һьнге дьле тә ԝе тә бәрбь чь һелан кә?

⁸ Әм жи мина Аса дьбәкә рʹасти чәтьнайа бен. Мәсәлә, дьԛәԝьмә пәй мә кʹәвьн у ӧса бе кʹьфше кӧ те бежи чʹарә тʹӧнә. Ле һәрге әм итʹбарийа хԝә Хԝәде биньн, әме бьдьнә кʹьфше ԝәки дьле мә бь тʹәмами тʹәви ԝи йә. Дьбәкә мәкʹтәбеда ԝә дькʹәньн, чьмки һун Шәʹдед Йаһоԝа нә. Йан жи һәвалхәбатчи ԛәрфе хԝә ԝә дькьн, чьмки һун жь щийе хәбате рʹожед һесабуне (тʹатʹиле) һьлдьдьн сәва кӧ һәрʹьнә щьвата мәзьн, йан жи чьмки гәләк щар хәбата зедә накьн. Ԝан дәрәщада чʹәʹв бьдьнә Аса у Хԝәдерʹа дӧа бькьн. Мерхас бьн, итʹбарийа хԝә Йаһоԝа биньн у бәрдәԝам кьн тьштед рʹаст бькьн. Бир нәкьн ԝәки Хԝәде Аса ԛәԝи кьр у али ԝи кьр, у Әԝ ԝе әʹсә ԝә жи ԛәԝи кә.

9. Әм ча дькарьн дьле Йаһоԝа ша кьн?

⁹ Аса тʹәне дәрһәԛа хԝә нәдьфькьри, ле әԝи мәрьвед дьн жи һелан дькьр ԝәки бенә сәр рʹийа Хԝәде. Әм жи али мәрьва дькьн ԝәки әԝана бәрбь Йаһоԝа бен. Дьле Йаһоԝа гәләк ша дьбә чахе әԝ дьвинә кӧ әм дәрһәԛа ԝи тʹәви мәрьва хәбәрдьдьн. Әԝ занә ԝәки әм ԝи һʹьз дькьн у дьхԝазьн мәрьв хьлаз бьн, ләма жи әве йәке дькьн!

10, 11. Һун чьда дькарьн чʹәʹв бьдьнә Йәһошәфат?

¹⁰ Йәһошәфат жи мина баве хԝә Аса бу (2 Дир. 20:31, 32). Йәһошәфат жи али щьмәʹта хԝә дькьр, ԝәки Йаһоԝа бьгәрʹьн. Бона ве йәке, әԝи щурʹә-щурʹә шәһәрада бь кʹьтеба Ԛануна Йаһоԝа щьмәʹт һин дькьр (2 Дир. 17:7-10). Әԝ һәла һе жи чу пʹадшатийа Исраелейә бакʹуре, чʹийайе Әфрайиме, сәва щьмәʹте вәгәрʹинә бәрбь Йаһоԝа (2 Дир. 19:4). Бәле, Йәһошәфат пʹадша «бь һʹәмуйа дьле хԝә» Йаһоԝа дьгәрʹийа (2 Дир. 22:9).

¹¹ Йаһоԝа дьхԝазә һʹәму мәрьв сәр тʹопа дьнйайе дәрһәԛа ԝи пебьһʹәсьн. Ве йәкеда әм гьшк жи дькарьн аликʹарийе бьдьн. Ле гәло тә әв нет данийә пешийа хԝә, ԝәки һәр мәһ Хәбәра Хԝәде мәрьва һин ки у ԝана бәрбь Хԝәде бини? Һәрге тӧ дьхԝази тʹәви кәсәки һинбуна Кʹьтеба Пироз дәстпеки, тӧ бона ве йәке Хԝәдерʹа дӧа дьки? Гава тӧ алийе хԝәда һʹәму тьшти бьки, Хԝәде ԝе әʹсә али тә бькә ԝәки һинбуна Кʹьтеба Пироз дәстпеки. Ле һәрге кәсәк бьхԝазә ԝәки тӧ Кʹьтеба Пироз ԝи һин ки, тӧ һазьр и ԝәʹде хԝәйи аза хәрщ ки? Мина Йәһошәфат әм жи дькарьн али ԝан хушк-бьра бькьн йед кӧ рʹӧһʹанида сьст бунә, ԝәки әԝана вәгәрʹьнә бал Йаһоԝа. Ӧса жи рʹуспи али ԝан дькьн йед кӧ жь щьвате һатьнә дәрхьстьне у дьбәкә кьред хԝәйи хьраб тʹәрк данә.

12, 13. а) Чахе тьрс кʹәтә дьле Йәһошәфат, әԝи ча хԝә да кʹьфше? б) Чьрʹа әм гәрәке чʹәʹв бьдьнә Йәһошәфат?

¹² Йәһошәфат мина баве хԝә Аса Хԝәдерʹа амьн бу. Чахе ордийа мәзьн у ԛәԝи һатә сәр ԝи шәрʹ, ԝи чахи жи Йәһошәфат итʹбарийа хԝә Йаһоԝа ани. (Бьхунә 2 Дирок 20:2-4.) Рʹаст ә һьнге тьрс кʹәтә дьле Йәһошәфат, ле йәкә әԝи һәԝара хԝә Йаһоԝа ани. Дӧайе хԝәда әԝи бь мьлукти да рʹуйе хԝә, ԝәки щьмәʹта ԝи бәр ԝан дьжмьна сьст ә у әԝ щьмәʹта хԝәва ньзаньн чь бькьн. Йәһошәфат әв чәтьнайи да дәсте Йаһоԝа у гот: «Чʹәʹвед мә ль сәр тә нә» (2 Дир. 20:12).

 ¹³ Әм жи дьԛәԝьмә мина Йәһошәфат ньзаньбьн чь бькьн ԝәʹде чәтьнайа у һәла һе бьтьрсьн жи (2 Корн. 4:8, 9). Ле биньн бира хԝә ԝәки ԝи һʹалида Йәһошәфат бәр щьмәʹте Йаһоԝарʹа дӧа кьр у гот ԝәки әԝана һьмбәри дьжмьна чьԛас сьст ьн (2 Дир. 20:5). Малхед мале, һун дькарьн ве йәкеда чʹәʹв бьдьнә Йәһошәфат. Мәсәлә, чахе һун рʹасти чәтьнайа тен, шәрм нәкьн бәр нәфәред хԝә Йаһоԝарʹа дӧа бькьн, ԝәки әԝ аликʹари у ԛәԝате бьдә ԝә. Ӧса нәфәред ԝә ԝе бьвиньн кӧ һун ԛайим итʹбарийа хԝә Йаһоԝа тиньн. Хԝәде али Йәһошәфат кьр у ԝе әʹсә али ԝә жи бькә.

14, 15. Ча Һьзԛийа нишан кьр ԝәки бь тʹәмами итʹбарийа хԝә Хԝәде тинә?

¹⁴ Һьзԛийа әԝ пʹадша бу кӧ хԝә ль Йаһоԝа дьгьрт. Әԝ мина баве хԝә нибу, йе кӧ сәре хԝә бәр пʹута датани. Һьзԛийа «щийед бьльнд рʹакьр у кәвьред чʹьканди шкенанд у Ашәра жекьр у мәʹре тʹунщ, йе кӧ Муса чекьрьбу пʹәрчә кьр». Әԝи әԝ мәʹре тʹунщ пʹәрчә кьр, чьмки Исраелийа сәре хԝә бәр датанин. Һьзԛийа бь тʹәмами амьн бу Йаһоԝарʹа, чьмки әԝи бәрдәԝам дькьр тʹәмийед кӧ Йаһоԝа бь Муса дабу, дьани сери (2 Пʹадш. 18:1-6).

¹⁵ Щарәке ордийа Ашурайе йа мәзьн у ԛәԝат, дора Щьһудайе гьртьн у ԝана данә тьрсандьне ԝәки ԝе Оршәлиме һьлшиньн. Пʹадше Ашуре Санһәриб ԛәрф Йаһоԝа дькьр у дьхԝәст тьрса хԝә бькә дьле Һьзԛийа сәва әԝ тʹәсмил бә. Ле Һьзԛийа Йаһоԝарʹа дӧа кьр у баԝәр дькьр, ԝәки Йаһоԝа ԝе бь ԛәԝата хԝә ԝана хьлаз кә. (Бьхунә Ишайа 37:15-20.) Хԝәде щаба дӧайе ԝи да у мьлйакʹәт шанд, йе кӧ ԛьрʹа 185 000 Ашура ани (Иша. 37:36, 37).

16, 17. Һун ча дькарьн чʹәʹв бьдьнә Һьзԛийа?

¹⁶ Ԝәʹдә дәрбаз бу у Һьзԛийа ӧса нәхԝәш кʹәт кӧ бәр мьрьне бу. Әԝи дӧада лавайа кьр, ԝәки Йаһоԝа бинә бира хԝә кӧ әԝ ча амьн бу Жерʹа. Йаһоԝа щаба дӧайе ԝи да у ле ԛәнщ кьр. (Бьхунә 2 Пʹадшати 20:1-3.) Жь Кʹьтеба Пироз әм заньн ԝәки иро Йаһоԝа мә бь кʹәрәмәт ԛәнщ накә у әʹмьре мә жи дьреж накә. Ле йәкә, әм дькарьн мина Һьзԛийа баԝәр бьн ԝәки Йаһоԝа ԝе али мә бькә. Әм жи дькарьн Йаһоԝарʹа әви гьли бежьн: «Йа Йаһоԝа, лава дькьм, бинә бира хԝә, чаԝа әз бь амьни у бь һʹәмуйа дьл ль бәр тә дьгәрʹийам, ДТʹ». Гәло һун баԝәр дькьн ԝәки Йаһоԝа дькарә у дьхԝазә аликʹарийе бьдә ԝә, һәла һе жи чахе һун нәхԝәш ьн? (Зәб. 41:3)

¹⁷ Диса чьда әм дькарьн чʹәʹв бьдьнә Һьзԛийа? Дьԛәԝьмә әм тедәрдьхьн ԝәки тьштәк мә жь Хԝәде дур дьхә, йан жи һʹьш-аԛьле мә дьчә сәр тьштед майин, нә кӧ сәр хьзмәтийе. Мәсәлә, иро гәләк мәрьвед ве дьнйайе малпәрада мәрьва гәләк бьльнд рʹумәт дькьн. Әԝана гәләк ԝәʹде хԝә хәрщ дькьн сәр интернете, у малпәрада тʹәви мәрьва дьбьнә нас. Һьнәк жи, гәләк ԝәʹде хԝә хәрщ дькьн, чьмки шьклед мәрьвед навдар дьньһерʹьн йан жи дәрһәԛа ԝан гәләк дьхуньн. Дьбәкә мә хԝәш те тʹәви малбәта хԝә йан һәвалед хԝәйи незик пе интернете хәбәр дьн йан жи һәврʹа бьньвисьн. Ле гәләк хоф ә һәрге әм гәләк ԝәʹде хԝә хәрщ кьн сәр ԝан тьшта. Һәрге гәләк мәрьв бәгәм дькьн тьштед кӧ әм дькьнә малпәра хԝәда, әԝ йәк дькарә мә ԛӧрʹә кә жи. У һәрге кәсәк жь малпәра мә дәре, дьбәкә әм бьхәйидьн жи. Ле бь тʹәхмина ԝә, һәрге Паԝлос йан жи Прьскила у Әкила иро  бьжитана, ԛә ԝе ԝәʹде хԝә хәрщ кьрана, сәва шьклед хԝә бькьрана малпәрада, йан жи интернетеда информасийа дәрһәԛа мәрьвед ве дьнйайе бьгәрʹийана у бьхԝандана? Кʹьтеба Пирозда әм дьхуньн ԝәки Паԝлос «бь хирәт тʹәмамийа ԝәхте хԝә да һинкьрьна хәбәре». Прьскилайе у Әкила жи ԝәʹде хԝә хәрщ дькьрьн сәва «һе рʹаст рʹийа Хԝәде» мәрьва һин кьн (Кʹар. Шанд. 18:4, 5, 26). Ԝе керһати бә һәрге әм пьрсе бьдьнә хԝә: «Гәло әз мәрьва бьльнд дькьм чаԝа мәрьвед ве дьнйайе дькьн? Гәло әз чьԛас ԝәʹде хԝә хәрщ дькьм сәр тьштед нәфәрз?» (Бьхунә Әфәси 5:15, 16.)

18, 19. Чьда һун дьхԝазьн чʹәʹв бьдьнә Йошийа?

¹⁸ Нәбичʹьрʹке Һьзԛийа Йошийа Пʹадша жи, «бь һʹәмуйа дьле хԝә» тʹәмийед Йаһоԝа дьани сери (2 Дир. 34:31). Жь щаһьлтийеда әԝи ида дәстпекьр Хԝәде бьгәрʹә, у чахе әԝ бу 20 сали, әԝи Щьһудайеда пʹутпарьсти да һьлдане. (Бьхунә 2 Дирок 34:1-3.) Йошийа кьред рʹаст дькьр, чьмки дьхԝәст дьле Хԝәде ша кьра. Дькарьн бежьн ԝәки жь пʹадшед Щьһудайе дьн, әԝи һе зедә тьштед ԛәнщ кьр. Щарәке, ньвисаред Ԛануна Муса һатә дитьне, кʹижан кӧ дьԛәԝьмә ньвисара бь дәсте Муса бу. Чахе әԝ Ԛанун Йошийарʹа һатә хԝәндьне, әԝи фәʹм кьр ԝәки гәрәке һе зедә бькә сәва ԛьрара Хԝәде бь тʹәмами бинә сери. Әԝи щьмәʹт жи һелан дькьр ԝәки Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн. Ләма жи, ԝәʹде Йошийа щьмәʹт жь рʹийа Хԝәде дәрнәдькʹәт (2 Дир. 34:27, 33).

¹⁹ Дьԛәԝьмә Мьнаш Пʹадша, кальке Йошийа, жерʹа гьли дькьр дәрһәԛа Хԝәде у рʹәʹма ԝи. Щаһьл жи дькарьн чʹәʹв бьдьнә Йошийа у һе незики Йаһоԝа бьн. Щаһьлно, малбәтеда у щьватеда һәвалтийе бькьн тʹәви мәрьвед әʹмьрда мәзьн. Һуне ԛәԝи бьн чахе әԝана ԝәрʹа гьли кьн, кӧ Йаһоԝа һьндава ԝанда ча ԛәнщ бу. Ӧса жи, бир нәкьн ԝәки хԝәндьна Ньвисара, дьле Йошийа гьрт у ләма әԝ һелан бу һе зедә гӧһастьна бькә. Чахе һун жи Кʹьтеба Пироз бьхуньн, һуне бьхԝазьн һе дьле Хԝәде ша кьн у һуне һе бәхтәԝар бьн. Һьн жи, һуне достийа хԝә тʹәви Хԝәде ԛәԝи кьн, у ӧса жи али мәрьвед дьн бькьн ԝәки бенә щәм Хԝәде. (Бьхунә 2 Дирок 34:18, 19.) Чахе һун Кʹьтеба Пироз леколин бькьн, һуне бьвиньн чьда гәрәке хьзмәтийа хԝә һе баш кьн у мина Йошийа гӧһастьна бькьн.

20, 21. а) Чьда һәр чар пʹадша мина һәв бун? б) Готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

²⁰ Һун чь дькарьн һин бьн жь чар пʹадшед Щьһудайе, йед кӧ бь һʹәмуйа дьле хԝә Йаһоԝарʹа хьзмәт дькьрьн? Әԝана һәр чар жи бь хирәт ԛьрара Хԝәде дьанинә сери у бь тʹәмами жерʹа амьн бун. Чахе дьжмьнед ԛәԝат мьԛабьли ԝана дәрдькʹәтьн, ԝи чахи жи ԝана итʹбарийа хԝә Хԝәде дьанин. Ле йа лапә фәрз әԝ бу, кӧ ԝана бь дьле хԝәйи сах Йаһоԝарʹа хьзмәт дькьрьн.

²¹ Рʹаст ә әԝ һәр чар пʹадша гӧнәкʹар бун у шаши бәрʹдьдан, ле йәкә Хԝәде дьле ԝан дьдит у заньбу әԝана ԝи һʹьз дькьн. Әм жи гӧнәкʹар ьн, ле йәкә дькарьн бь һʹәмуйа дьле хԝә Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн. Готара дьнда әме шеԝьр кьн, кӧ жь шашийед ԝан пʹадша әм чь дәрсе дькарьн хԝәрʹа һин бьн.