YINDULA vo u Nkristu ozinganga muna tandu kiantete. E nkutakani eno itambwidi nkanda utukidi kwa Paulu wa ntumwa. Ekolo utangwanga, obakwidi vo Paulu nkumbu miayingi kayikidi e “sono yavelela,” i sia vo Sono ya Kiyibere. (2 Timoteo 3:15) Olenda vova vo ‘nzolele zaya vana vasonama e diambu diadi muna sono ya Kiyibere.’ Kansi diampasi diakala mu vanga wo. Ekuma?

Tala una wakala e “sono yavelela” yasadilwanga muna lumbu ya Paulu. Kimosi muna sono yayi kisongelo ova yanda, i nkand’a Yesaya wasololwa muna Mbu Afwa. Nki omwene mu nkanda wau? Sono yalembi vambulwa, yakondwa e sinsu ya vundila. Ke muna mpe kapu ko ngatu tini nze ina tusadilanga o unu.

Asoneki a Nkand’a Nzambi ke basadila kapu ko ngatu tini muna vambula masono. Basoneka nsangu kabavana o Nzambi kimana wantu batanga nsangu zawonso, ke tini kaka ko. Nga ke diau ko divangamanga vava otambulanga nkanda utukidi kwa muntu otoma zolanga? Otanganga nkanda wawonso ke ndambu kaka ko.

O kondwa kwa kapu ye tini muna Nkand’a Nzambi mpasi diatwasa. Paulu wasadila kaka o mvovo “wauna wasonama vo” yovo “nze una Yesaya kasakula” muna lenda songa mana matuka muna sono ya Kiyibere. (Roma 3:10; 9:29) Diampasi diakala muna solola e mvovo miami, diavavanga vo muntu katoma zaya e “sono yavelela.”

Vana ntandu, e “sono yavelela” ke yau kaka ko i nsangu za Nzambi. Kuna mfoko a tandu kiantete, 66 ma nkanda miakala. Ekiaki i kuma o wantu betanganga Nkand’a Nzambi beyangalalanga wau vo wavambulwa mu kapu ye tini eyi ikubasadisanga mu solola diambu bazolele zaya, nze sono yayingi kayika Paulu muna nkanda miandi kasoneka.

Olenda kukiyuvula, ‘nani wasia e kapu ye tini muna Nkand’a Nzambi?’

Mpelo mosi wa musi Inglaterra oyikilwanga vo Stephen Langton ona wakituka arcebispo kuna mbanz’a Cantuária, yandi wasia e kapu muna Nkand’a Nzambi. Mu tandu kia 13 kia tandu kieto kavanga e salu kiaki vava kakala nlongi kuna Universidade ya Paris, França.

Vitila lumbu ya Langton, akwa ngangu bateza mpila zayingi za vambulwila o Nkand’a Nzambi mu kunku yakete yovo kapu muna sadisa wantu kimana balenda wo sadila. Kieleka, diasazu mu solola e fulu ozolele muna tanga kapu kimosi kaka, ke mu tanga nkanda wawonso ko. Nze nkand’a Yesaya uvuidi kapu 66.

Kansi, e ndekwa zau zawonso mpasi zatwasa. Akwa ngangu basoka mpila zayingi za vambulwila e kapu ye tini. Mosi muna akwa ngangu wavambula nkand’a Maku mu kapu 50 ke mu kapu 16 ko uvuidi o unu. Muna lumbu ya Langton, alongoki  batuka mu nsi zayingi bayenda tangila kuna Paris, banata e Nkanda mia Nzambi mia ndinga zau. Diampasi diakala mu mokenena oma ma Nkand’a Nzambi. Ekuma? E kuma kadi e mpila yavambulwila e kapu muna nkanda miau yaswaswana.

Muna kuma kiaki, Langton wasoka mpila yankaka yavambulwila e kapu. O nkanda A História da Bíblia uvovanga vo: “Awonso bayangalela e ndekwa zandi, diakala atangi yovo asoneki. E ndekwa zandi zamwangana muna nsi zawonso za Europa.” Langton wasoka mpe e kapu ina mu Bibila tusadilanga o unu.

Vioka tezo kia 300 za mvu, muna tandu kia 16, nkwa ngangu mosi wayikilwanga vo Robert Estienne wasadisa kimana o wantu basadila o Nkand’a Nzambi mu sazu. E kani diandi i sadisa wantu ayingi mu longoka o Nkand’a Nzambi. Wabakula vo e ndekwa zandi nluta zadi twasa.

Estienne ke yandi ko i wasoka e ndekwa za vambula e sono ya Nkand’a Nzambi mu tini, wantu akaka bakivambulwila yo. Muna bonga e nona, vitila tandu yayingi, asoneki Ayuda bavambula e sono yawonso ya Kiyibere mu tini eyi iyikilwanga vo Luwawanu lwankulu, kansi ke bavamula yo mu kapu ko. Diampasi mpe diakala mu vambula e sono mu tini.

Estienne wavambula e sono ya Kingerekia ya Kikristu mu lutangu yo bundakesa yo ye sono ya Kiyibere yakivambulwilwa. Muna mvu wa 1553, Estienne wavaikisa Bibila kiantete kiamvimba (mu ndinga Kifalansa) kiakala ye kapu ye tini nze ina tusadilanga o unu. Kansi, akaka ke bayangalela ndekwa zazi ko, bavova vo o Nkand’a Nzambi wabeba wau wavambulwa mu tini-tini. Kansi ana banietekanga e nkanda basadila e ndekwa zazi.

O vambula e sono mu tini ye kapu dilenda moneka vo diambu diakete. Kansi, ediadi disadisanga mu “solola” konso sono kia Nkand’a Nzambi. Dialudi vo e kapu ye tini ke yavumunwinwa kwa Nzambi ko, dilenda mpe moneka vo mu fulu yambi yavambanisinwa, kansi ikutusadisanga mu solola mu nzaki e tini kina ye diambu tuvuidi o mfunu nze una tusilanga sinsu muna diambu tuzolele sungamena dina mu nkanda.

Kana una vo diambote wau vo Nkand’a Nzambi wavambulwa mu kapu ye tini, sungamena vo edi disundidi o mfunu i bakula e nsangu za Nzambi zina mo. Vavanga bakula e ngindu za tini yawonso, ke za tini kimosi kaka ko. Avo ovangidi wo, dikusadisa mu toma zaya e “sono yavelela, ina ilenda kuvana ngangu yamuna luvuluku.”—2 Timoteo 3:15.