Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

PUPO YEMAKAZA

Buikoneli Bwa Tapi Yeñwi (Cuttlefish) Bwa Kucinca-Cinca Mibala

Buikoneli Bwa Tapi Yeñwi (Cuttlefish) Bwa Kucinca-Cinca Mibala

TAPI yeo ikona kucinca mubala wayona ni kuba ni mibala yeshutana-shutana kuli mane fokuñwi haikoni kubonwa ki batu. Piho yeñwi ibonisa kuli tapi yeo “yaakona kucinca-cinca mibala ka nako ifi kamba ifi.” Tapi yeo iezanga cwañi cwalo?

Munyakisise taba ye: Tapi yeo icincanga mibala ka kuitusisa selusi yeñwi yeipitezi yefumaneha mwa litalo la yona. Liselusi zeipitezi zeo linani tukalulo to tunani sitipwi-tipwi sa mubala mi lipotolohilwe ki misifa yeminyinyani hahulu. Tapi yeo haibata kucinca mubala, iitusisanga booko bwayona kulumela litaba kwa misifa yepotolohile tukalulo to tunani sitipwi-tipwi sa mubala kuli misifa yeo ifope. Ki hona cwale tukalulo to ni sitipwi-tipwi sesi mwateñi litunduluka ili kutahisa kuli tapi yeo icince mubala kapili-pili. Tapi yeo mwendi iezanga cwalo isiñi feela ka mulelo wa kuli icince mubala kono hape ni kuli itabise tapi yamusali kamba yamuuna mi mwendi ni kuambolisana ni litapi zeñwi.

Bo manjinela ba kwa University of Bristol, kwa England, nebapangile nto yeñwi yeswana sina litalo la tapi yeo. Nebabeile tunto totuñwi totunsu totunamuluha mwahalaa tupangaliko totubeleka sina misifa ya tapi yeo. Babatisisi hane bacomekile malaiti kwa nto yeo, tupangaliko to, netukalile kufopa ni kutundulukisa tunto totunsu ili kutahisa kuli nto yeswana sina litalo yeo ibe yeensu ni kuli icince mubala.

Patisiso yeñwi yanaaezize manjinela wa libizo la Jonathan Rossiter, yeama sibupeho sa misifa ya tapi yeo ibonisa kuli, “misifa yebunolo ya tapi yeo ikona kulutusa kupanga liapalo zecinca-cinca mibala mwa nako yekuswani feela.” Rossiter utalusa kuli mwendi batu baka tinanga liapalo zepangilwe ka kulikanyisa mo liinezi litalo la tapi yeo ka mulelo wa kuli basike babonwa ki batu kamba ka mulelo feela wa kuli babonahale hande.

Mubona cwañi? Kana buikoneli bwa tapi ye, bwa kucinca-cinca mibala nebuitahezi feela ka kuipilaula? Kamba kana nebuezizwe ki Mubupi?