BO DOREEN nebakomokile hahulu kuutwa kuli bo muunaa bona bo Wesley, bane banani feela lilimo ze 54, nebafumanwi ni sitombo kwa booko. * Madokota nebababulelezi kuli bakapila feela likweli zenyinyani. Bo Doreen babulela kuli: “Nekunibezi taata kulumela taba yeo. Nenikwanisize lisunda inze niikutwa kuziyeleha hahulu. Neniikutwa kuli lika ze, liezahala ku mutu yomuñwi isiñi ku luna. Nenisika itukiseza kutalimana ni muinelo ocwalo.”

Ka bumai, ki babañata babaikutwanga inge mone baikutwezi bo Doreen. Mutu kaufela wakona kukula butuku bobusina kalafo ka nako ifi kamba ifi. Buñata bwa batu baatabelanga kubabalela mutu yebalata hakula butuku bobucwalo. Kono kubabalela mukuli, ki buikalabelo bobutuna hahulu. Ki lika mañi zebakona kueza ba mwa lubasi kuli baomba-ombe ni kubabalela hande mutu yebalata yakula butuku bobucwalo? Batu babababalela mukuli bakona kutiyela cwañi maikuto ebakona kuba ni ona habanze bakulisa? Mukuli hasutelela kwa kushwa, ki lika mañi zemuswanela kulibelela? Halukaleñi ka kunyakisisa libaka kubabalela mutu yakula butuku bobusina kalafo hakuli taata hahulu kacenu.

Ba sayansi babatalima za likalafo baezize zwelopili yetahisa kuli bakuli basike bashwa kapili. Lilimo ze 100 kwamulaho kamba kufitelela, buñata bwa batu nebashwanga kapili, nihaiba mwa linaha zezwezipili. Batu nebabulaiwanga kapili ki matuku ayambukela ni likozi. Lipatela nelisa fumanehi ka bunolo, buñata bwa bakuli neba babalelwanga ki mabasi abona mi nebashwelanga kwa mandu.

Kacenu, kunani zwelopili yetuna ya mwa kualafela bakuli mi itusize baalafi kuziba hande mwa kualafela matuku ili nto yetusa bakuli kupila nako yetelele. Kwamulaho, matuku amañwi naabulayanga batu kapili, kono kacenu, batu sebakona kupila lilimo zeñata  inze basabulaiwi ki matuku ao. Nihakulicwalo, milyani yebafiwanga bakuli haifolisi matuku ebakula, kono ibatusa feela kupila nako yetelele. Hañata bakuli baziyelehanga hahulu kuli mane habakoni kuipabalela. Haki nto yebunolo kubabalela bakuli babacwalo kakuli kwakatalisa.

Bakuli babañata habasa shwelanga kwa mandu, kono sebashwelanga kwa lipatela. Batu babañata kacenu habazibi hande mwashwelanga mutu, mi ki babanyinyani babaiponezi mutu inze ashwa. Kabakaleo, batu babañata basabanga kueza buikatazo kuli bababalele mukuli wabona mwa lubasi. Ki lika mañi zekona kubatusa?

Sina muinelo one bali kuona bo Doreen, batu babañata baikutwanga kuziyeleha mutu yebalata hafumanwa ni butuku bobubulaya. Ki lika mañi zekona kumitusa kuitukiseza inze kusanani nako kuli musike mwaba ni lipilaelo zetuna, sabo, ni maswabi, hamutahelwa ki makulanu a ka sipundumukela? Mutangaa Mulimu yasepahala naalapezi kuli: “Ululute mwakubalela mazazi aluna kuli lube ni pilu yenani butali.” (Samu 90:12) Mukupe Jehova Mulimu kuli amilute ‘mwakubalela hande mazazi amina’ ilikuli mukone kuziba momuka pilela hande ni mutu yemulata mwa mazazi asiyezi.

Kueza cwalo kutokwa kuitukiseza hande. Haiba mukuli wamina usakona kubulela mi walata kuambola ka za taba ye, nemukaeza hande kumukupa kuli akete mutu yakamuezeza likatulo ka nako yasike akona kueza sesiñwi. Muambole ni mukuli ka kulukuluha kuli amitaluseze haiba naakatabela kuli atusiwe kubuyela hape haiba atuhela kubuyela, kuli aisiwe kwa sipatela, kamba kuli afiwe likalafo zeñwi. Kueza cwalo kukamitusa kusaba ni lifapahano mwa lubasi mi batu ba mwa lubasi habana kuikutwa mulatu kakuli habana kutokwa kuhapelezwa kuezeza mukuli yasakoni kubulela likatulo. Kuikambota ka kulukuluha inze kusanani nako, kukona kutusa lubasi kuziba mobaka babalelela mukuli. Bibele ibulela kuli: “Milelo haikondangi hakusina kulelisana.”—Liproverbia 15:22.

Musebezi wa mukulisi hañata ki wa kuomba-omba mukuli. Mutu yasutelela kwa kushwa utokwa kubulelelwanga kuli walatiwa luli ni kuli mwatabela kuba ni yena. Mukona kueza cwañi cwalo? Mwakona kubalela mukuli litaba zeñwi kamba kumuopelela lipina, ili kuketa litaba kamba lipina zekamutusa kuikutwa hande ili zalata hahulu. Bakuli babañata baikutwanga kuomba-ombiwa haiba yomuñwi mwa lubasi aswala lizoho labona ni kuambola ni bona ka lilato.

Ki kwa butokwa kuziba batu babato potela mukuli. Piho yeñwi ibonisa kuli: “Kwa lilama kaufela za mutu, mazebe ki ona aliyehanga kutuhela  kusebeza. Mukuli ni kwakabonahala inge ya mwa buloko, usakona kuutwa, kacwalo hamuli ni yena, musike mwabulela nto yene musike mwabulela inze atona.”

Haiba kwakonahala, mulapele hamoho. Bibele ibulela kuli ka nako yeñwi, muapositola Paulusi ni balikani bahae nebali mwa muinelo otaata kuli mane nebasa zibi kuli nebakapila. Ki tuso mañi yene bakupile? Paulusi naakupile balikani bahae kuli: “Ni mina mwakona kutusa ka kulukupela.” (2 Makorinte 1:8-11) Kulapela ka kuzwelela kwa pilu hamuli mwa miinelo yetaata kamba hamuli mwa makulanu ki kwa butokwa hahulu.

Kunahana momuka ikutwela haiba mushwelwa ki mutu yemulata kwautwisanga butuku kwa pilu. Kona libaka lifu halisa twaelehi. Nelusika bupiwa ni maikuto a kutwaela lifu. (Maroma 5:12) Mane Linzwi la Mulimu libiza lifu kuli ki “sila.” (1 Makorinte 15:26) Kacwalo, hakusika fosahala haiba mutu asatabeli kunahana za mwakaikutwela muta mutu yalata atimela.

Nihakulicwalo, kunahanisisa miinelo yekona kuba teñi kwakona kutusa lubasi kufelisa sabo ni kutusa kuli lubasi lulukise hande miinelo ka mokukonahalela kaufela. Zeñwi za lika zekona kuezahala ku mukuli, libonisizwe mwa mbokisi yeli, “ Lisunda za Mafelelezo A Bupilo.” Niti ki kuli lika zeo haliezahalangi ku mukuli kaufela, kamba kuezahala ka kutatamana ka kuya ka moliboniselizwe. Kono buñata bwa bakuli babonisanga zeñwi za lisupo zeo.

Hamulaho wa lifu la mutu yemulata, nekukaba hande kuambola ni mulikanaa mina yomutuna yanaaitumelezi kuli ukamitusa. Batu bane bababalela mukuli hamoho cwalo ni lubasi kaufela, batokwa kukolwiswa kuli manyando a mulatiwa wabona afelile mi hasaanyanda. Mubupi waluna ulutaluseza ka lilato kuli “babashwile hakuna sebaziba.”—Muekelesia 9:5.

Muswanela kuitinga hahulu ku Mulimu, isiñi feela ka nako yakula hahulu yomuñwi mwa lubasi, kono nihaiba ka nako yemuli mwa maswabi akushwelwa ki mutu yemulata. Mulimu wakona kumitusa ka kuitusisa batu babaka miomba-omba ka manzwi ni likezo zabona zende. Bo Doreen babulela kuli: “Neniitutile kuamuhela tuso kaufela yene nifiwa. Kubulela feela niti, nelukomokisizwe ka mone balutuselize hahulu batu. Na ni bo muunaa ka neluikolwisize hande kuli neli Jehova yanaa lubulelela kuli, ‘Niinzi ni mina kuli nimituse kutiyela muinelo wo.’ Hanina kulibala tuso yene lufilwe.”

Ka niti, Jehova Mulimu ki yena Mubabaleli yomutuna. Ka kuba Mubupi waluna, wautwisisa butuku ni maswabi elubanga ni ona. Wakona kulutusa mi watabela kueza cwalo ka kulufa tuso yelutokwa ni kulususueza, kuli lukone kutiyela muinelo oluli ku ona. Hape ulusepisize kuli ona cwale-cwale fa, ukafelisa lifu kuya kuile ni kuzusa batu babañata-ñata babashwile ili babahupulwa ki yena. (Joani 5:28, 29; Sinulo 21:3, 4) Mi batu kaufela bakahupula manzwi a muapositola Paulusi ali: “Wena lifu, tulo yahao ikai? Wena lifu, maata ahao akai?”—1 Makorinte 15:55.