Pakanangile bana ba masomo, bankasampe bamo bana-balume balēle na mukwabo mwana-mulume. Bonso badi bafunda ku masomo matumbe a muntu umo mu Kanada. Ino myanda pa kulongeka, Leonard Stern walemba mu julunale umo Ottawa Citizen amba: “Kwikala na ñeni, kufunda bininge, ne kwikala na bupeta kekukankajangapo bankasampe kulonga bibi.”

Stern wanenene kadi amba: “Padi ulañanga’mba kintu kya mvubu kifwaninwe kulonga bambutwile i kufundija babo bana mwa kwikadila. Inoko bubine i buno amba, bambutwile bavule basakilanga babo bana bafunde bininge ne kusokola kaji ka lupeto.”

Shako kufunda kudi na mvubu. Inoko kufunda masomo kekubwanyapo kukwasha muntu alwe na bya kusakasaka nansha milangwe mibi. Le penepa i kwepi kotubwanya kutana bufundiji buketukwasha twikale biyampe?

Bible udi pamo bwa kiyo. Shi twitala’mo, tukamona senene mikalo ne bukōkekōke bwetu. (Yakoba 1:23-25) Ino Bible witukwashanga mu bintu bivule. Witukwashanga tushinte, tutamije ngikadila ileta ndoe ne bumo. Mu ino ngikadila mubadilwa ne buyampe, kanye, kitūkijetyima, kwīfula, ne buswe. Buswe i butelwe ne bu “kijimba kibwaninine kya bumo.” (Kolose 3:14) Mwanda waka buswe i ngikadila mikatampe? Tala binena Bible pa ino ngikadila.

• “Buswe budi na kitūkijetyima ne kanye. Buswe kebudipo na mukao. Kebwianyangapo, kebwitatulangapo, kebuloñangapo byampikwa kwendela’mo, kebukimbangapo tumweno twa abo bwine, kebukelwangapo bulobo. Kebubalangapo bibi bilongelwe. Kebusangelangapo bukondame [bibi], ino busangalanga pamo na bubine. Butyumwinanga byonso mu manwi, . . . būmininanga byonso. Buswe kebukankalwangapo.”—1 Kodinda 13:4-8.

• “Buswe kebuloñangapo mukwabo bibi.”—Loma 13:10.

• “Kutabukidila, mwisanswei bininge banwe bene na bene, mwanda buswe bupūtanga milwi ne milwi ya bubi.”—1 Petelo 4:8.

Le wiivwananga namani shi ushikete na bantu bakusenswe? Biyampe? Na mutyima-ntenke? Talala nyā? Bine, uyukile amba bakusakilanga biyampe, kadi kebakakusanshijapo ku kusaka.

Kadi buswe bubwanya kutonona bantu bepāne, enka ne kushinta būmi bwabo pa mwanda wa kamweno ka bakwabo. Kimfwa, muntu umo witwa bu George pobamubutwidile munkana, wadi usenswe kushikata kyaba kyonso na wandi munkana. Inoko kwadi makambakano. George wadi utoma mfwanka bininge, kadi wandi muko wadi umupeleja kutoma mfwanka padi mwana. Le George walongele’po namani? Nansha byaadi ke mulonge myaka 50 mu kutoma mfwanka, walekele kino kibidiji pa mwanda wa wandi munkana. Bine, wadi umusenswe bya binebine!

 Buswe i ngikadila yotwifundanga. Bambutwile badi na mwingilo mukatampe wa kufundija babo bana mwa kuswila. Badishanga babo bana, bebakinga, enka ne kwibakwasha shi abebasanshija nansha shi ababela. Bambutwile bayampe besambanga na babo bana ne kwibafundija. Kadi balemununanga babo bana ne kwibafundija misoñanya miyampe ya kuyuka kiyampe ne kibi. Ne kadi, bambutwile bayampe baletanga kimfwa kiyampe kadi i bimfwa bya kulondela’po babo bana.

Ino i kyabulanda, mwanda bambutwile bamo bakomenwanga kuvuija biselwa byabo. Lelo kino kishintulula’mba babo bana kebakekalapo bantu bayampe? Mhm! Mwanda bantu bavule ke batame kubadila’mo ne boba batamīne mu bisaka bya makambakano, bashintyile būmi bwabo mu muswelo utulumukwa, baikala ke bantu batele bakwabo mutyima kadi bakulupilwa. Enka na motusa kwikimwena mu kishinte kilonda’ko, mu bano bantu mubadilwa’nka ne boba bobadi bamona’mba kebabwanyapo kushinta!