Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

“Banwe Mwi Bami Batumoni”

“Banwe Mwi Bami Batumoni”

“E mwanenena Yehova namino amba: Banwe mwi bami batumoni.”—ISA. 43:10.

1, 2. (a) Lelo kwikala Kamoni kushintulula bika, ne myanda ya ku bisanji bya ino ntanda i mikomenwe mu muswelo’ka mumwekelele? (b) Mwanda waka Yehova kasapulangapo kupityila ku bino bisanji bya ino ntanda?

LELO kwikala kamoni kushintulula bika? Dibuku dimo dishintulula bishima dinena amba: “I muntu umwene palongeka mwanda ne kulombola mowapityile.” Kimfwa, mu kibundi kya Pietermaritzburg mu Afrika wa Kunshi, julunale umo witwa dyalelo bu Kamoni (Angele) walupwilwe pano ke padi myaka 160 ne musubu. Dino dijina i dikwatañane, mwanda kitungo kya uno julunale i kya kulombola myanda’nka moilongekele pano pa ntanda. Kitungo kinekine kya mulembi wa uno julunale witwa bu Kamoni kyadi kya kwisamba “bubinebine, bubinebine bonso, enka bubinebine.”

2 Ino i kya bulanda, mwanda myanda ya ntanda ya ku bisanji i milwe nansha kunyengakanya bubinebine bwa kamweno butala pa mānga ya muzo wa muntu. Kino kyo akyo kyālaile Leza mwine bukomo bonso kupityila kudi Ezekyele mupolofeto wa kala amba: “Mizo ikayuka’mba ami ne Yehova.” (Ezk. 39:7) Inoko, Mulopwe mubikadi wa diulu ne ntanda kasapulangapo kupityila ku bino bisanji bya ino ntanda. Udi na kintu kya Batumoni midiyo mwanda basapwilanga bantu ba mizo yonso yandi myanda ne muswelo waādi wikele na bantu pa kala ne waikele na ba dyalelo. Kadi, kino kibumbo kya Batumoni kisapulanga byobya bilaile Leza kulonga mwanda wa kwesela bantu mu mafuku āya kumeso. Shi tutangidija kumeso uno mwingilo wa kusapula bukamoni, tulombolanga’mba tufwaninwe kwityilwa pa dijina  ditupele Leza, monka munenene’kyo Isaya 43:10 amba: “E mwanenena Yehova namino amba: Banwe mwi bami batumoni, ne mwingidi wami o natonga.”

3, 4. (a) Le Befundi ba Bible bāitabije dijina dipya kitatyi’ka, ne bēivwene namani pa dino dijina? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.) (b) Le i bipangujo’ka byotusa pano kubandaula?

3 Tudi’po na dyese kashā dya kwityilwa pa dijina dya Yehova, mwanda aye i “Mulopwe wa nyeke,” mwine unena amba: “Dine dino’di dyo dijina dyami dya nyeke ne nyeke-ke, kadi kino’kyo kivulukilo kyami kya ku nkongo yonsololo.” (1 Tm. 1:17; Div. 3:15; dingakanya na Musapudi 2:16.) Mu mwaka wa 1931, Befundi ba Bible bāitabije kwitwa bu Batumoni ba Yehova. Kupwa, kwālupulwa mikanda mivule ya kufwija’ko mu uno julunale. Kipwilo kimo kya mu Kanada kyasoneka amba: “Musapu unena amba twi Batumoni ba Yehova, wetuletele nsangaji mivule ne kwitulengeja monka tusumininwe kwifyelela dino dijina dipya.”

4 Le ukalombola namani kufwija’ko pa kwityilwa koityilwa pa dijina dya Leza? Ne kadi, le ubwanya kushintulula myanda idi mu Kisonekwa mwine muselelwe dijina dyetu dya bu Batumoni ba Yehova?

BATUMONI BA LEZA BA PA KALA

5, 6. (a) Lelo bambutwile bene Isalela bādi Batumoni ba Yehova mu buluji’ka? (b) Le i bintu’ka bikwabo byādi binenwe kulonga bambutwile bene Isalela, ne mwanda waka bambutwile ba dyalelo nabo bafwaninwe kwibilonga?

5 Bene Isalela bonso ba mu mafuku a Isaya bādi “batumoni” ba Yehova, kadi muzo onso mu kikonge wādi bu “mwingidi” wa Leza. (Isa. 43:10) Muswelo umo wāsapwile bene Isalela, i wa kufundija babo bana mwādi mwikadile Leza na bankambo wabo. Kimfwa, pobebālombwele kusoba masobo a Pashika mwaka ne mwaka, bantu bāsapwidilwe amba: “Bāna benu po bakemwipangula’mba: Lelo kine kino’ki kyo mulonga kyendele muka le? Ponkapo mukanena’mba: Kine kino’ki i kitapwa kya Pashika ya Yehova, mwanda watabukile mobo a bāna ba Isalela mu Edipito, pāipaile bene Edipito,  ne kunyongolola mobo etu.” (Div. 12:26, 27) Padi bano bambutwile bāshintulwidile babo bana amba, kitatyi kyāendele Mosesa musunsa mubajinji kudi mulopwe wa Edipito kukalomba lupusa mwanda wa bene Isalela bakatōte Yehova mu ntanda mutuputupu, Felo wālondolwele amba: “Lelo Yehova i ani le? O ñivwana diwi dyandi amba ndekelele Isalela ende, a?” (Div. 5:2) Na bubine, kyānenwe kadi amba pa kupwa kwa mpupo dikumi kuponena ntanda ne pa kupwa kwa bene Isalela kunyongololwa ku kibumbo kya bulwi kya Edipito pa Kalunga Katyila, malondololo a kipangujo kya Felo āmwekele patōka ku bantu bonso. Yehova wādi —kadi i—Mwine bukomo bonso. Kadi muzo wa bene Isalela wēmwenine bukamoni bulombola’mba Yehova i Leza wa bine kadi Muntu ufikidija milao yandi.

6 Na bubine, bene Isalela bāsangedile dyese dya kwityilwa pa dijina dya Yehova, bālombwele babo bana ne beni bāikele bu bapika mu abo mobo bino bintu bya kutendelwa. Kintu kikwabo kya mvubu i kino, bene Isalela bādi banenwe kufundija babo bana balame misoñanya ya Leza ya buujila. Yehova wānene amba: “Mukekalanga bajila, mwanda amiwa Yehova Leza wenu ne ujila.” (Levi 19:2; Kup. 6:6, 7) Bine, kino i kimfwa kiyampe kishidilwe bambutwile bene Kidishitu dyalelo, bene bafwaninwe nabo kufundija babo bana mashinda a buujila, ne kwibakwasha batumbije dijina dya Leza ntumbo!—Tanga Nkindi 1:8; Efisesa 6:4.

Kufundija betu bana myanda ya Yehova kutumbijanga dijina dyandi (Tala musango 5, 6)

7. (a) Le kikōkeji kyādi na Isalela kudi Yehova kyādi na lupusa’ka pa mizo yādi ibajokolokele? (b) Le bantu bonso betyilwa pa dijina dya Leza badi na kiselwa’ka?

7 Nanshi, bene Isalela kitatyi kyobādi na kikōkeji, bāletele bukamoni buyampe pa dijina dya Leza. Bāsapwidilwe amba: “Bantu bonsololo bapanopanshi bakamona byodi wityilwa pa dijina dya Yehova; kadi bakakukwatwa moyo.” (Kup. 28:10) Ino i kya bulanda, mwanda mānga ya bene Isalela yādi nsekununi ya kubulwa kikōkeji. Bādi batōta kitatyi ne kitatyi bankishi bapungwe na bantu. Kadi, pamo bwa baleza ba bene Kenani bobādi batōta, bāikele bantapani, bela babo bana bu bitapwa ne kususula balanda. Ino shayo yo ñeni mikatampe yotuboila’ko ya kulonga nyeke bukomo bwa kwikala bajila na kwiula Mwine Ujila Mwine otwityilwa pa dijina dyandi!

“TALAPO BIDI, NALONGA KINTU KIPYA”

8. Le Yehova wāpele Isaya mwingilo’ka, ne Isaya wālongele’po namani?

8 Yehova wālaile kilongwa kya kutendelwa kya kunyongololwa mu bupika kwādi kusapula muzo wa Isalela. (Isa. 43:19) Ma shapita asamba mabajinji a mukanda wa Isaya adyumuna bininge pa mwanda utala kyamalwa kampanda kyādi kya kuponena Yelusalema ne bibundi bimujokolokele. Yehova mwine uyukanga bidi mu mityima, wālombwele Isaya endelele na kusapula kino kidyumu nansha bantu byobādi bakupela. Isaya wāfītyilwe ne kukimba kuyuka bula bwa kitatyi bwādi bwa kwikala muzo wa Isalela bu bantu bakubulwa kwisāsa. Lelo Leza wālondolwele namani? Wālondolwele amba: “Poso’nka bibundi bisalakanibwe ke byampikwa mwikadi monka, ne mobo ke ampikwa nansha umo, ne ntanda nayo yalamuke ke misalakane fututu.”—Tanga Isaya 6:8-11.

9. (a) Le bupolofeto bwa Isaya butala pa Yelusalema bwāfikidile kitatyi’ka? (b) Le i ngikadilo’ka idi’ko dyalelo itulomba twikale balanguke?

9 Isaya wāpelwe uno mwingilo mu mwaka wa mfulo wa umbikalo wa Mulopwe Uzia, nansha mu kintu kya mwaka wa 778 K.K.K. Wāendelele na mwingilo wandi wa bupolofeto mu kintu kya myaka 46 kufika ne byāpwile mwaka wa 732 K.K.K., mu umbikalo wa Mulopwe Hezekia. Ino yādi myaka 125 kumeso kwa konakanibwa kwa Yelusalema mu 607 K.K.K. Mu uno muswelo, bālombwele bantu ba Leza kumeso kwa kitatyi bintu byādi bya kufikila muzo wabo mu mafuku a kumeso. Dyalelo nadyo, Yehova i mulombole bantu bandi bintu bibatengele kumeso. Mu bula bwa  myaka 135, Kiteba kya Mulami kitanga batangi bakyo tamba ku nimelo imbajinjibajinji balanguke mwanda wa buludiki bubi bwa Satana busa kufula panopano ponka ne kupingakanibwa na Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Yesu Kidishitu.—Kus. 20:1-3, 6.

10, 11. Le bene Isalela bādi mu Babiloni bēmwenine kufikidila’ka kwa bupolofeto bwa Isaya?

10 Bayuda bavule ba kikōkeji bāendele ku bene Babiloni bāpandile ku bonakani bwa Yelusalema ne kuselwa bu misungi ku Babiloni. (Yel. 27:11, 12) Myaka 70 pa kupita’po kwine’kwa, bantu ba Leza bēmwenine kufikidila kwa bupolofeto butulumukwa bwa amba: “E mwanenena Yehova mukūdi wenu, Mwine Ujila wa Isalela’wa, amba: Mwanda wa banwe natume ku Babiloni, kadi nkebatukija bonsololo’nka bwa banyemi.”—Isa. 43:14.

11 Kukwatañana na buno bupolofeto, kinkumenkume kya kutenkanya ntanda kyālongekele mu bufuku bukya ke Kweji 10, 539 K.K.K. Aye Mulopwe wa Babiloni ne bamfumu bandi batomena malwa ku bitomeno bijila byāselelwe ku tempelo ya Yelusalema koku batumbija baleza babo bapungwe na bantu, bibumbo bya bulwi bya bene Mede ne bene Peleshia byākwata Babiloni. Mu 538 nansha 537 K.K.K. , Kilusa mushindañani wa Babiloni wāsoñanya Bayuda bajoke ne kūbakulula tempelo ya Leza mu Yelusalema. Bino byonso byālailwe na Isaya, kubadila’mo ne mulao wa Yehova wa amba, ukakwatakanya ne kukinga bantu bandi besāsa kitatyi kya kujokela ku Yelusalema. Leza wēbetyile bu “[bantu] bo nabumbile ba ami mwine, amba balombole lutendelo lwami.” (Isa. 43:21; 44:26-28) Bano ba misungi ba kala pa kujoka ne kūbakulula tempelo ya Yehova mu Yelusalema, bāikele ke batumoni mu buluji bwa amba Yehova, Leza umo kete wa bine, ufikidijanga nyeke byanena.

12, 13. (a) Lelo i ani wēlungile ku bene Isalela mwanda wa kujokeja butōtyi bwa Yehova? (b) Lelo “mikōko mikwabo” ikatengela bika poikwatakenye “Isalela wa Leza,” ne i lukulupilo’ka loidi nalo?

12 Bantu bakubulwa kwikala bene Isalela midiyo ne midiyo bādi babadilwa mu muzo mubutulwe dipya, ebiya bajentaila bakwabo bavule bāikala mwenda mafuku ke Bayuda baketūtyile’mo. (Eza. 2:58, 64, 65; Ese. 8:17) Dyalelo “kibumbo kikatampe” kya “mikōko mikwabo” ya Yesu kikwatakanyanga na kikōkeji bene Kidishitu bashingwe māni, bene babundile “Isalela wa Leza.” (Kus. 7:9, 10; Yoa. 10:16; Ngt. 6:16) Kibumbo kikatampe nakyo kityilwanga pa dijina dibapele Leza dya bu Batumoni ba Yehova.

13 Mu bula bwa Umbikalo wa Kidishitu wa Myaka Kanunu, kibumbo kikatampe kikekala na nsangaji keineneka ya kukashintulwila boba bakasangulwa mobyadi bikadile pa kwikala Batumoni ba Yehova mu mafuku a mfulo a ino ngikadilo ya bintu. Inoko, tukalonga namino’nka shi twiendeja dyalelo mungya dijina dyetu ne kulonga bukomo bwa kwikala nyeke bajila. Kadi,  nansha shi tulonge bukomo namani, tufwaninwe kulomba difuku ne difuku kulekelwa kwa kubulwa buujila kwetu, koku tuyukile’mba twi ba bubi ne amba kupebwa mukenga wa kwityilwa pa dijina dijila dya Leza i ntumbo mikatampe.—Tanga 1 Yoano 1:8, 9.

MUSHINTULWILA DIJINA DYA LEZA

14. Lelo dijina Yehova dishintulula bika?

14 Pa kufwija’ko bininge pangala pa ntumbo ya kwityilwa pa dijina dya Leza, i biyampe kulangulukila pa modishintulwila. Dijina dya Leza divudile kwalamunwa bu “Yehova” i ditambe ku kyubwa kya Kihebelu kibwanya kulombola kilongwa kadi kikokeja kwalamunwa bu “kwikala.” Mu uno muswelo, dijina Yehova i divwanwe bu dishintulula amba “Wikadija Ke.” Ino nshintulwilo ikwatañene biyampe na mwingilo wa Yehova wa bu Umpangi wa diulu ne ntanda bimweka na meso ne bipangwa bya ñeni, ne na mwingilo wa bu muntu Ufikidija mpango yandi. Kitatyi kilongeka binkumenkume, wendelelanga kulengeja kiswa-mutyima kyandi kilongeke ne mpango yandi ifikidile nansha shi kudi lwana lwa muswelo’ka; kimfwa Satana, ubwanya kulonga bukomo bwa kukalakanya kiswa-mutyima kya Leza kileke kulongeka bityebitye.

15. Le i muswelo’ka wālombwele Yehova bumuntu bwandi monka mulombwedile’bo shintulwilo ya dijina dyandi? (Tala kapango kanena’mba, “ Dijina Didi na Nshintulwilo Mivule.”)

15 Yehova pa kupa Mosesa mwingilo wa kutambija bantu bandi mu Edipito, wālombwele bumuntu bwandi na kwingidija kyubwa kifike’po mwanda wa kulombola dijina dyandi, kadi pano wēsambīle padi aye mwine. Nsekununi ya mu Bible inena amba: ‘Leza wamunena Mosesa amba: Nkekala monka monkekadila [nansha Nkekala monka monsakila.’ Kadi wābweja’ko amba: “I namino mokanenena ne bāna ba Isalela amba: [Nkekala] wantume ko mudi.” (Div. 3:14) Nanshi, mu ngikadilo yo-yonso, Yehova ukekala monso mwasakila kwikala mwanda wa kufikidija mpango yandi. Ku bene Isalela bādi bamuninwe bupika, wēlombwele bu Munyongolodi, Mulami, Mwendeji ne bu Mukwatakani wāvuije bisakibwa byabo byonso bya ku ngitu ne bya ku mushipiditu.

TULOMBOLEI MUTYIMA WA KUFWIJA’KO

16, 17. (a) Le i muswelo’ka otubwanya kulombola kufwija’ko pangala pa dyese dya kwityilwa pa dijina dya Leza? (b) Le i bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

16 Dyalelo Yehova uloñanga bintu kukwatañana na nshintulwilo ya dijina dyandi, na kuvuija bisakibwa byetu byonso bya ku mushipiditu ne bya ku ngitu. Ne kadi, nshintulwilo ya dijina dya Leza keimaninepo’nka pa muswelo wasaka kwikala aye mwine. Imanine ne pa byobya byalengejanga bilongeke mu mwingilo wingila Batumoni bandi mwanda wa kufikidija mpango yandi. Kulangulukila pa kino kuketukankamika twiendeje nyeke kukwatañana na dijina dyandi. Kåre wa myaka 84, wadi Kamoni mupyasakane mu Norveje mu myaka 70 ishele kunyuma unena’mba: “mona’mba i bulēme bukatampe kwingidila Yehova, Mulopwe wa nyeke ne nyeke, ne kubadilwa mu bantu betyilwa pa dijina dyandi dijila. I dyese dikatampe nyeke kushintulula bubinebine bwa mu Bible ne kumona bantu batolomona meso na nsangaji ne kwivwanija. Kimfwa, ngivwananga nsangaji kitatyi kyonebafundija mwingidila kitapwa kya kinkūlwa kya Kidishitu, kine kyobakokeja kumwena’ko būmi bwa nyeke mu ntanda mipya ya ndoe ne boloke.”

17 Na bubine, mu bifuko bimo i bikomo nakampata kutana bantu basaka kwifunda myanda ya Leza. Ino, le kwivwanangapo nsangaji mikatampe pamo bwa Kåre kitatyi kyotana muntu ukuteja ne kitatyi kyodi na bukomo bwa kufundija uno muntu myanda itala dijina dya Yehova? Le i muswelo’ka otukokeja kwikala Batumoni ba Yehova koku kadi batumoni ba Yesu? Kino kipangujo o mutwe wa mwanda wa Kishinte kilonda’ko.