ENOKI waliko mpiti sana. Fwandi limwi cingatutalila ukwelenganya pali aliwe, lelo umonsi wii wikazile imyaka 365, ukucila imyaka ino tukaikala ndakai! Nomba Enoki wene atakosile sana ndi vino auze yakotanga apa nsita iya. Mpiti sana antu ikalanga imyaka iingi ukuluta vino tukaikala ndakai. Enoki wizile avyalwa ala Adamu, umonsi wakutandikilako wikala imyaka ukucila pali 600, nupya lino Enoki wavilwe Adamu wikazile imyaka nayuze 300! Ana yakwe Adamu yamwi ikazile ni myaka iingi ukucila iyo. Fwandi pa myaka 365 ino Enoki wikazile, wali na maka nupya wali nu kucita ivintu ivingi sana uku nkoleelo. Nanti icakuti ivya musango uwo vitacitike.

Enoki wali umu uzanzo uwipisye. Elenganyini ukuti akuutuka ukuti aye akafisame, nupya asikwilila uku vicitwa vya yantu ati yakana ukuvwa amazwi yano watayanena afumile kuli Leza. Yatiyasoka wakwe cimwi. Antu yaa yamupasile. Nupya yapasile na mazwi yano walandanga, kumwi na Leza kwene uwamutumile ukuya landa amazwi yayo. Yataali nu kuzanza Leza wakwe Enoki, Yeova, lelo yali nu kuzanza Enoki kwene! Limwi Enoki wasakamalanga ndi cakuti wali nu kulola ulupwa lwakwe nupya. Uzye welenganyanga pali mamakwe, anakwe akazyana nanti pa mwanakwe umonsi Metusela nanti pa mwizikulu wakwe Lameki? (Utandiko 5:21-23, 25) Uzye avino wafwile vivyo kwene?

Baibo italandapo ivingi pali Enoki. Walandwapo sile umu viputulwa vitatu iviipi. (Utandiko 5:21-24; Ayebulai 11:5; Yuda 14, 15) Lelo, ivikomo vivyo, vikalenga twaelenganya ivingi pa monsi wii uwali sana nu utailo. Uzye mukapeela amu ng’anda inu ivikulondekwa? Uzye catala camucitikilapo ukuti yakumucuzya pa cintu cino mumanyile ukuti icilungame, nomba ala mukutwalilila sile ukuya asipe? Nga avino cili, mungasambililako ivingi uku utailo uno Enoki wakweti.

Lino Enoki wavilwe antu yaali ni miyele iipe. Yali inkulo yalenga cinimbali (7) mu mutande wakwe Adamu. Insita iiya antu yali amalilikeko panono pano yapalime kuli Adamu na Eva. Ali mulandu uno ikalilanga imyaka iingi. Nomba, yali ni miyele iipe sana nupya yatatemilwe Leza. Unkalwe wavulisye. Unkalwe watandike umu nkulo yakwe ciili ukufuma pali Adamu lino Kaini wakomile umuto Abeli. Umwana wenga wakwe Kaini cikaloleka kwati watemilwe sana unkalwe nu kulandula ukucila na vino Kaini wali! Mu nkulo yakwe citatu, kwali imiyele iipe na yuze iyatandike. Antu yatandike ukupepa nu kuomvya izina lyakwe Yeova, nomba yatacitanga vivyo umu mucinzi. Yaomvyanga izina lyakwe Leza umu musalula nupya yatalicindikanga.—Utandiko 4:8, 23-26.

Imipepele ya musango uwo yavuzile sana umu manda yakwe Enoki. Lino Enoki wakulanga wali nu kusoololapo vino wali nu kucita. Uzye wali nu kutandika ukucita vino antu aingi umu manda yaya yacitanga? Nanti uzye wali nu kulonda Leza wa cumi Yeova uwapanzile iyulu ni nsi? Afwile wasambilile ivingi pali Abeli, wino yakomile pa mulandu wakuti wapepanga Yeova nu kumuzanzya. Na Enoki kwene wasoolwile ukupepa Yeova nu kumuzanzya. Pa Utandiko  5:22 pakati: ‘Enoki watwalilile ukuya umu utandano na Leza.’ Amazwi yayo yakalangilila ukuti Enoki wapusineko na antu aliko umu manda yakwe aali ni miyele iipe, wene wali ni miyele isuma. Ali muntu wino Baibo yatandikilapo ukulondolola ukuti wapitanga na Leza.

Pa cikomo icili cimwi pakalanda ukuti Enoki watwalilile ukuya umu utandano na Leza na lino waviile Metusela. Fwandi twalola ukuti Enoki wakweti ulupwa ala ali ni myaka 65. Wakweti umuci, wino malembelo yatalumbula izina, alino na ana yauze “aonsi na anaci” yano tutamanya impendwa. Ngi cakuti isi wapitanga na Leza nupya pa nsita yonga wasakamalanga ulupwa nu kululondela ivikulondekwa, ale afwile wezyanga ukulusakalamala kulingana na vino Leza akalonda. Enoki wamanyile ukuti Yeova walondanga ukuti atwalilile ukuilundanya uku muci. (Utandiko 2:24) Nupya waombisye ukusambilizya ningo ana yakwe pali Yeova Leza. I vyani vyacitike?

Baibo italanda ivingi api lyasi lilyo. Italandapo ivili vyonsi pa utailo wakwe Metusela mwana wakwe Enoki, wino Baibo yalanda ukuti wikazile imyaka iingi sana ukuluta yonsi, uwizile afwa umu mwaka uno Leza waleesile Mulamba mukalamba. Lelo, Metusela wizile akwata umwana nu kumwinika ati Lameki. Lino Lameki wafisizye imyaka 100 alino isikulu Enoki wizile afwa. Nupya Lameki wali sana nu utailo lino wakulanga. Yeova wamupeezile umupasi wa muzilo ukuti alembe usowelo pali Nowa, umwana wakwe Lameki, nupya usoowelo uwo wizile iufikiliziwa pacila cakwe Mulamba Mukalamba. Wakwe vino isikulu Enoki wacisile, Nowa nawe kwene Baibo ikati wapitanga na Leza. Nowa atatazile alolepo Enoki. Nomba Enoki wali nu utailo uno yonsi ana yakwe na izikulu yali nu kukolanya. Limwi Nowa wasambilile pa utailo uwo kuli isi, Lameki, nanti kuli isikulu Metusela nanti limwi kuli Yaledi, isi wakwe Enoki, uwafwile ala Nowa ali ni myaka 366.—Utandiko 5:25-29; 6:9; 9:1.

Elenganyini pa upusano uwali pali Enoki na Adamu. Nanti Adamu wali umumalilike, wayembukile Yeova nupya calenzile ukuti akonsilepo yaye nu luyembu na ucipondoka. Nomba Enoki wene nanti cakuti ataali umu malilike wapitanga na Leza nupya vino wacisile vyalenzile ukuti inkulo iyali nu ku konkapo yakolanya utailo uno wakweti. Adamu wafwile ala Enoki ali ni myaka 308. Uzye ya lupwa yakwe Adamu yamulosisye sana? Tutamanya. Nanti cakuti vivyo vyacitike nanti foo, Enoki wene ‘watwalilile ukuya umu utandano na Leza.’—Utandiko 5:24.

Ndi cakuti mukweti ulupwa lwa kusakamala, lolini vino mungasambilila ku utailo uno Enoki wakweti. Nanti icakuti cacicindama ukulondela amu ng’anda inu ivikulondekwa, kutaya ivyacindama ukuluta pali vyakwe Leza. (1 Timoti 5:8) Mungapita na Leza asi muli vino mukulanda sile lelo nu mu vicitwa kwene. Ndi cakuti mwasoolola ukupita na Leza wakwe vino Enoki wacisile, nu kulenga amazwi amuli Baibo ukulamitungulula, mulasiila amu ng’anda inu cilangililo icisuma nupya yalamukolanya.

Enoki afwile wazukilwanga sana umu nsi iiya umwali antu atakweti utailo. Nomba uzye Leza wakwe, Yeova, waweni vino wazukilwanga? Ee, waweni. Insita yafisile ino Yeova walanzile nu muomvi  wakwe. Leza wanenyile Enoki amazwi akunena antu aaliko umu manda yakwe. Walesile Enoki ukuya kasema, umuntu wino Baibo yatandikilapo ukulanda amazwi yano wanenyile antu. Twamanya vii pano Yuda umwina wakwe Yesu, wapeezilwe umupasi wa muzilo ukulemba amazwi yano Enoki wasowile, ala paapita ni myaka iingi. *

I vyani vino Enoki wasoowile? Watiile: “Cumi Mwene [Yeova] aliza pali pamwi na angeli yakwe amuzilo mazimbi na mazimbi. Alaleta upinguzi pali yonsi nu kuvunuka ya kaifya pa vicitwa vino yacitanga na pa mazwi aipe amipoto kunoli!” (Yuda 14, 15) Enoki wali sana nu utailo icakuti wataile nu kuti Leza wali nu kufikilizya vino walavile. Fwandi wene cali kwati Leza atafikilizya mpiti vino usoowelo walandangapo. Icikulandwapo icakuti: Usoowelo ukulanda pa cintu icisininkiziwe ukuti cili nu kucitika, icakuti ungalondololwa kwati wacitika nu kucitika!—Ezaya 46:10.

Uzye cali uli pakuti Enoki alande amazwi yayo nanti limwi ukusimikila uku yantu yonsi ali nu kuvwa? Kucelula kuu kwali ukukulu nupya ukwakucincizya, ilembelo lyati liomvya amazwi yakuti “ya kaifya” na antu “amipoto” kukulangilila vino antu yali alino ni vicitwa vyao ivipe. Usoowelo uu wasokanga antu yonsi ukuti vino amu nsi yacitanga ukufuma pano icalo ca Edene capongile vyali iviipisye. Insi iyo yali nu kononwa uyi sana lino Yeova wali nu kwiza na “angeli yakwe amuzilo mazimbi na mazimbi” uku konona insi. Enoki wacelwile antu aliko pa nsita iya ukwaula intete, nupya wali sile wenga! Limwi Lameki walolangako ala acili umwance, vino isikulu wali umusipe. Nga vino cali, tungamanya fwandi umulandu uno cayelile vivyo.

Utailo wakwe Enoki ungalenga tuyuzye sweineco ndi cakuti tukalola insi ii ndi vino Yeova akailola. Upinguzi uno Enoki wakosozile ucili ukaomba na ndakai kwene; ukalozya kuli vino insi ii ili ndakai wakwe vino cali umu manda yakwe Enoki. Vivi kwene vino Enoki wacelwile antu ivizile vicitika, Yeova waleesile Mulamba mukalamba nu kukoma ya kaifya yonsi ali umu manda yakwe Nowa. Nomba uwononesi uno Yeova waleesile ukalangilila uononesi ulaya uku nkoleelo. (Mateo 24:38, 39; 2 Petulo 2:4-6) Wakwe vino cali lili, Leza na angeli ya muzilo mazimbi na mazimbi yaipekanya ukupingula ya kaifya yonsi aya umu nsi ii. Swensi tulinzile ukukonka ukucelula kwakwe Enoki nu kunenako antu yauze. Ya lupwa itu ni vyuza yangatutaluka. Nupya insita zimwi, limwi tungauvwa ukuzukilwa. Nomba Yeova atatazile atazyele Enoki; nupya na ndakai kwene atalatala atazyele aomvi yakwe acisinka!

Uzye Enoki wafwile uli? Imfwa yakwe ikazungusya sana ukucila na vino wacisile umu umi wakwe. Ilembelo lya utandiko likalanda sile ukuti: “Enoki watenzi mu utandano na Lesa, nga ata kuloleka pano Leza wamusenzile.” (Utandiko 5:24) U mu nzila ci muno Leza wasendiile Enoki? Mabaibo yamwi yakalanda pa Ayebulai 11:5 ukuti Leza wasenzile Enoki ukwi yulu. Nomba ica musango uwo citange cicitike. Pano Baibo ikalangilila sile ukuti Yesu Klistu ali muntu wa kutandikilako ukututulukila ukwi yulu.—Yoane 3:13.

Pa cikomo icili cimwi kwene ica Ayebulai 11:5 mu Mabaibo yamwi pakalanda ukuti Enoki wasenzilwe kuti atafwa. Uzye amazwi yayo yakapiliula cani? Yeova afwile walenzile Enoki ukufwa ukwaula ukucululuka pa kufwa. Nomba malembelo yakalanda ukuti lino Enoki atali asendwe wene “wazanzizye  Leza.” U mu nzila ci muno wamuzanzizye? Lino sile atali afwe, Enoki afwile waweni icilolwa ukufuma kuli Leza, limwi cilolwa cico cifwile camulanganga impanga ya paladaise. Nupya pa kulola vii wasininkizye ukuti Yeova wamutemilwe, lyene papo kwene waizi utulo twa mfwa. Mutumwa Paulo walemvile pali Enoki na pa onsi na anaci yauze autailo, ati: “Mu utailo amuno yaa yonsi yafwilile.” (Ayebulai 11:13) Pa cisila cakwe vivyo, alwani yakwe Enoki yafwile yalonzile sana umwili wakwe, lelo “kusi umwi uwamuzanyile,” limwi Yeova walenzile ukuti uponge, pakuti kutaya umuntu aliwensi uwakuonona nanti uku utola pakuti yauomvya uku upefi wa ufi. *

Ukuomvya ivyeo vino twalanda ukufuma umu malembelo, lekini lyene twelenganye pali vino cali pakuti Enoki afwe. Elenganyini ukuti vii vikucitika, mwiusye ukuti ikwene ali nzila yonga sile ino wali nu kupusukilamo. Enoki akusimula nupya amaka yali umu kusila. Alwani yakwe iyamulondela pacisila, iyasoka pa upinguzi uno Enoki wafuma akuyanena ukuti Leza ali nu kuyaletela. Enoki wazana mumwi muno angafisama nu kupuuza, nomba watamanya ukuti atalatwalilila ukufisama. Walola ukuti insita yakwe ya kufwa yatipalama. Lino akupuuza, wapepa kuli Leza wakwe. Lyene watandika ukwelenganya pa mutende. Vii vyacitiike umu cilolwa vyalenzile ukuti Enoki asuke apone umu tulo twa mfwa.

Lyene elenganyini ukuti Enoki wizile alola impanga iyapusine sana na ino wamanyile. Wene walolanga impanga iiyo ukuti yali iyembe sana kwati icalo ca Edeni, nomba itakweti ya kelubi aakulinda pakuti antuze yatingilamo. Mu mpanga iiyo mwali aonsi na anaci aingi ali nu umi usuma cuze nupya amaka. Antu yayo yali nu mutende. Nupya mutali lupato alino nu kucuzya ukwa mipepele kuno Enoki wamanyile. Enoki wene wasininkizye ukuti Yeova wamutemilwe. Waweni ukuti incende ii aino walondekwanga ukuyako; iyali nu kuya ing’anda yakwe. Lino umutende ukuya ukukulilako umu mwenzo wakwe, Enoki wazyasile nu kupona umu tulo twa mfwa, ukwaula nu kulota.

Vikwene aali vino wafwile kufika na ndakai, Yeova Leza acili akumwiusya! Fwandi ukulingana na vino Yesu walavile, uwanda uliza lino yonsi aya umu malindi yano Leza akaiusya yaluvwa izwi lyakwe Klistu nu kufumamo, nupya yalayula manso nu kulola insi ipya isuma mumo umulaya umutende.—Yoane 5:28, 29.

Uzye mungatemwa ukwizalolako lino vintu vii vikucitika? Elenganyini vino cilaya ndi mwiza mwakomaana na Enoki. Nupya elenganyini pa vintu visuma vino tungasambilila kuli aliwe! Angatulondolwela ningo ndi cakuti vino tukayelenganya pa mfwa yakwe i vya cumi. Nomba kuli cintu cimwi cino tukulondekwa sana kusambilila kuli aliwe likwene. Pa cisila ca kulanda pali Enoki, Paulo walanzile nu kuti: “Kusi umwi angazanzya Leza kwaula kukwata utailo.” (Ayebulai 11:6) Fwandi cikwene i cikalenga ukuti swensi twakolanya utailo uno Enoki wakweti na vino wasifile!