Uzye Amausoowelo Aakalanda pali Mesiya yakalangilila Umu cumi Ukuti Yesu wali Ali Mesiya?
Vino Baibo yalandapo
Ee. Lino Yesu wali pano nsi, wafikilizye amausoowelo aingi pali Mesiya, uwali nu kuya “Katuula wa antu amu nsi.” (Danieli 9:25; 1 Yoane 4:14) Nupya na pa cisila ca mfwa yakwe, Yesu watwalilile ukufikilizya amausoowelo yaa.—Masamu 110:1; Milimo 2:34-36.
Uzye izwi lyakuti “Mesiya” likapiliula cani?
Izwi lya Ciyebulai ilyakuti Ma·shiʹach (Mesiya) ni likolaneko ilya Cigiliki ilyakuti Khri·stos (Klistu) yonsi yoili yakapiliula ukuti “Umupakwe.” Fwandi “Yesu Klistu” cikapiliula “Yesu Umupakwe,” nanti “Yesu Mesiya.”
Mu nsita ino Baibo yalembwanga, umuntu wayanga umupakwe ndi cakuti yamwitila amafuta pa mutwe pa cisila cakusontwa ukuya pa utunguluzi. (Aina Levi 8:12; 1 Samueli 16:13) Yesu wasonsilwe na Leza ukuya Mesiya, intunguluzi iya maka sana. (Milimo 2:36) Nomba nanti ciye vivyo, Yesu atapasilwe na mafuta, lelo Leza wamupasile nu mupasi wa muzilo.—Mateo 3:16.
Uzye antu aingi yangafikilizya amausoowelo akalanda pali Mesiya?
Awe. Wakwe viivi kwene vino cifwati ca muntu cikamanyisya sile muntu kwene wiyo wenga, avino nu kufikiliziwa kwa mausoowelo alembwa muli Baibo yakalozya sile kuli Mesiya nanti Klistu casila. Nomba Baibo ikatucelula ukuti “Antu aufi yalaloleka, yano alailanda ukuti yene ali Klistu kwene, nupya ali yakasema. Yalacita vilangililo vikulu ni vizungusyo kuti yaponzye na asololwe kwene ndi cingaya.”—Mateo 24:24.
Uzye Mesiya alaloleka ku nkoleelo?
Awe. Baibo yasoowile ukuti Mesiya wali nu kufuma mu mupanda wa Mwene Davidi. (Masamu 89:3, 4) Nomba, Ivyeo ivyalandanga pa vikolwe vya Yayuda kufika kuli Davidi vyaponzile, vifwile vyononike lino aina Loma yononyile Yelusalemu mu 70 C.E. a Kufuma lili kwene, antu cayatalile ukusininkizya ukuti Yesu wali uwa mu lupwa lwakwe Davidi. Ukupusanako, nanti cakuti ivyeo vya pa vikolwe vii vyalolike mu nsita yakwe Yesu, kutaali uwakananga ati Yesu asi wa mu lupwa lwakwe Davidi kumwi na alwani yakwe kwene.—Mateo 22:41-46.
Amausoowelo yanga aya muli Baibo akalanda pali Mesiya?
Citangupala ukumanya impendwa mu kulungatika iya mausoweelo apali Mesiya. Inzila ya kupendelamo mausoowelo ingapusana nanti sile umu malyasi amuli Baibo aakalanda pali Mesiya. Amazwi aya pali Ezaya 53:2-7 yalanda amausoowelo aingi akalanda pali Mesiya. Yamwi yangalola ivyeo vii kwati usoowelo sile onga, lyene yauze nayo yangalola ukuti cila cikomo usoowelo onga.
Amausoowelo yamwi aapali Mesiya yano Yesu wafikilizye
Usoowelo |
Ukazanwa pa |
Ukufikiliziwa |
---|---|---|
Umwana wakwe Abulaamu |
||
Amu mupanda wakwe Isaki umwana wakwe Abulaamu |
||
Ukuvyalwa kwa luko lwa ina Izlaeli ulwa Yayuda |
||
Kufuma mu mutande wa Mwene Davidi |
Ezaya 9:7 |
|
Ukuvyalwa kwakwe nacisungu |
Ezaya 7:14 |
|
Ukuvyalilwa mu Betelemu |
Mika 5:2 |
|
Ukwamwa izina lyakuti Imanueli b |
Ezaya 7:14 |
|
Intandikilo isuma |
Ezaya 53:2 |
|
Ana anono yakomwa pa cisila ca kuvyalwa kwakwe |
Yelemiya 31:15 |
|
Ukwamwa kufuma ku Eguputo |
Oseya 11:1 |
|
Ukwamwa umwina Nazaleti c |
Ezaya 11:1 |
|
Ukukolelelwa ni nkombe |
Malaki 3:1 |
|
Ukupakwa ukuya Mesiya mu 29 C.E. d |
Danieli 9:25 |
|
Ukuvwanga kwakwe Leza ukufuma ukwi yulu ukumanyisya ukuti Yesu u mwanakwe |
Masamu 2:7 |
|
Ukuya mucincile pa ng’anda yakwe Leza |
Masamu 69:9 |
|
Ukukosoola ilandwe lisuma |
Ezaya 61:1 |
|
Ukusimikila pa lwalala mu Galili wali usininkizyo ukulu |
Ezaya 9:1, 2 |
|
Ukucita vizyungusyo wakwe vino Mose wacitanga |
||
Wakwe vino cali kuli Mose, Yesu nawe kwene walandanga amelenganyo yakwe Leza |
||
Ukupozya alwale aingi |
Ezaya 53:4 |
|
Atalondanga sile ukuisekesya umwineco |
Ezaya 42:2 |
|
Uvwilanga uluse yano yaculanga |
Ezaya 42:3 |
|
Wasookolwile umulinganya wakwe Leza |
Ezaya 42:1, 4 |
|
Wapandanga antu amano asuma sana |
Ezaya 9:6, 7 |
|
Wacindike izina lyakwe Yeova |
Masamu 22:22 |
|
Waomvyanga vilangililo |
Masamu 78:2 |
|
Intunguluzi |
Danieli 9:25 |
|
Aingi yatamutaile |
Ezaya 53:1 |
|
Iwe lya kupumikako |
Ezaya 8:14, 15 |
|
Antunze ya mukanyile |
Masamu 118:22, 23 |
|
Yamupasile ukwaula umulandu |
Masamu 69:4 |
|
Ukuzevya pa kwingila mu Yelusalemu pali punda |
Zakaliya 9:9 |
|
Ance yamulumbanyizye |
Masamu 8:2 |
|
Wizile mwi zina lyakwe Yeova |
Masamu 118:26 |
|
Yamufutwike ku muntu umutailwe uwayanga pamwi nawe |
Masamu 41:9 |
|
Yamufutwike pa mpiya ma siluva 30 e |
Zakaliya 11:12, 13 |
|
Ivyuza vyamupuusile |
Zakaliya 13:7 |
|
Ya kapepa ya ufi yamukatukile |
Masamu 35:11 |
|
Atasukanga lino alwani yamupeelanga imilandu |
Ezaya 53:7 |
|
Yamuswizile amati |
Ezaya 50:6 |
|
Ukupoolwa ku mutwe |
Mika 5:1 |
|
Ukunyambwa |
Ezaya 50:6 |
|
Atalandwile lino yamumanga |
Ezaya 50:6 |
|
Amu uteeko yapangine ukuti yamukatukile |
Masamu 2:2 |
|
Yamupampamile makasa na maulu pa cimuti |
Masamu 22:16 |
|
Antu yankine ivya kuzwala vyakwe |
Masamu 22:18 |
|
Wapendilwe pamwi na yakaifya |
Ezaya 53:12 |
|
Yaamutukanga |
Masamu 22:7, 8 |
|
Waculile ya kaifya |
Ezaya 53:5, 6 |
|
Walolike kwati Leza watamutazyela |
Masamu 22:1 |
|
Yamumwesizye waini musasamile nupya umusulwe |
Masamu 69:21 |
|
Uvwile sana lusala lino wali sile mupipi nu kufwa |
Masamu 22:15 |
|
Wapeezile umupasi wakwe kuli Leza |
Masamu 31:5 |
|
Wapeezile umi wakwe |
Ezaya 53:12 |
|
Waipeezile impolelwa pakuti afumyepo uluyembu |
Ezaya 53:12 |
|
Amafupa yakwe yatavunyilwe |
Masamu 34:20 |
|
Yamupopiile |
Zakaliya 12:10 |
|
Wazikiilwe pamwi na akama |
Ezaya 53:9 |
|
Watutulwilwe ukufuma ku yafwe |
Masamu 16:10 |
|
Yapyanikapo muze pali sikamfutu |
Masamu 109:8 |
|
Wikala kwi kasa lilunji lyakwe Leza |
Masamu 110:1 |
a Ibuku limwi (McClintock and Strong’s Cyclopedia) likalanda ukuti: “Pangaya ukutwisika ndi cakuti twalanda ukuti ivyalembwa vya luko lwa Yayuda ni ndupwa zyao vyononyilwe lino Yelusalemu ononyilwe, asi apa cisila foo.”
b Izina lya Ciyebulai ilyakuti Imanueli, ilikapiliula ukuti ‘Leza Ali Naswe’ likalondolola mulimo wakwe Yesu nga Mesiya. Ukwiza kwakwe ukwa pano nsi ni milimo ino waomvile ikalangilila ukuti Leza akaazwa antu yakwe aakamupepa.—Luka 2:27-32; 7:12-16.
c Izwi lyakuti “Nazaleti” lifwile lyafuma kwi izwi lya Ciyebulai ilyakuti neʹtser ilikapiliula ‘misisi.’
d Pakuti muzane ivyeo na vyuze ivikalanda pali vino vyacitikanga ukufika mu 29 C.E. umwaka uno Mesiya walolike, lolini icipande cakuti “Vino usoowelo wakwe Danieli walanda pa kwiza kwakwe Mesiya.”
e Usoowelo uu waya mwi buku lyakwe Zakaliya, nomba kalemba wakwe Baibo Mateo walanzile ukuti “cafikiliziwe cino Leza wavwanzile kupitila muli kasema Yelemiya.” (Mateo 27:9) Cikaloleka ukuti ibuku lyakwe Yelemiya insita zimwi ilikaambilapo ukulumbulwa mu ciputulwa ca Malembelo akaamwa ukuti “Yakasema.” (Luka 24:44) Mateo afwile walumbwile “Yelemiya” ukulozya ku mabuku yonsi ausoowelo ukwikako ni buku lyakwe Zakaliya.