APAÑ EO: Ro m̦oktata rar je Baibõl̦ im ro rar kõm̦m̦an kaape rar je Baibõl̦ ioon jet kain peba kõm̦m̦an jãn kilin menninmour im juon kain menin eddek. (2 Timote 4:13, UBS) Peba kein remaroñ kar kõm̦m̦an bwe Baibõl̦ eo en jab pãd ñan kiiõ. Ewi wãween?

Peba ko kõm̦m̦an jãn menin eddek rar pidodo aer potak, jako kõl̦arier, im m̦õkaj aer m̦or. Ruo rũmmãlõtlõt etaer Richard Parkinson im Stephen Quirke me rej ekkatak kõn RiIjipt ro etto, rej ba: “Juon peba rot in emaroñ m̦õkaj an m̦or im oktak ñan meno̦kno̦k ak bũñalñal.” Rar bar ba: “Ñe rej kakon̦e juon bok lemlem, emaroñ eddek menãdik ie ak kõt ñe em̦õl̦awi, im ñe rej kalibwini, kijdik ak menninmour jiddik ko ãinwõt dile ko rej kañi.” Ke kar loi jet iaan peba kein, ear m̦õkaj aer jorrããn ke rar likũti ilo jikin ko el̦ap aer meram ak m̦õl̦awi.

Peba ko kõm̦m̦an jãn kilin menninmour etol̦o̦k aer pãd jãn peba ko kõm̦m̦an jãn mennin eddek. Bõtab, men kein remaroñ bar m̦or im jako ñe ebõd wãween aer kõjparoki ak ñe rej likũti ilo jikin ko el̦ap aer m̦õl̦o ak bwil, m̦õl̦awi, ak meram. * (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Menninmour jiddik ko rej bar kañi men kein. Ekkar ñan juon bok (Everyday Writing in the Graeco-Roman East) ej ba bwe eñin unin elõñ iaan kaape ko me kar jeje ioon peba rot kein rejjab pãd ñan rainin. Mel̦el̦ein bwe jeje im mel̦el̦e ko ilo Baibõl̦ renaaj kar jako ñe men ko kar jei ioer rar m̦or im jako.

WÃWEEN AN KAR BAIBÕL̦ MAROÑ PÃDWÕT ÑAN RAININ: Ear juon kien ippãn RiJu ro bwe aolep kiiñ ro aer ren jeje im kõm̦m̦an kaape in kien ko. Mel̦el̦ein bwe rar aikuj kõm̦m̦an kaape in bok ko 5 m̦oktata ilo Baibõl̦. (Duteronomi 17:18) Bareinwõt, ear wõr rijeje ro retijem̦l̦o̦k rar kõm̦m̦an elõñ kaape in Jeje ko. Eñin unin ilo kar tõre ko an Jijej im rijjilõk ro, ear wõr kaape in Jeje ko ilo im̦õn kabuñ ko ilo aolepen Israel l̦o̦k ñan jikin ko rettol̦o̦k ilo Masedonia! (Luk 4:16, 17; Jerbal 17:11) Ak ewi wãween an kar jet iaan kaape in etto kein pãdwõt ñan rainin?

Juon rũmmãlõtlõt etan Philip W. Comfort me ej ekkatak kõn jeje ko ilo Kallim̦ur Ekããl, ej ba: “Elõñ rar jel̦ã bwe RiJu ro rekõn illik bok lemlem ilowaan pijja ak jãpe ko im kakon̦i bwe en to aer pãd.” Kũrjin ro rar wõnm̦aanl̦o̦k im kõm̦m̦ane men in. Eñin unin, ewõr jet kaape in Jeje ko jãn iien ko etto rar loi ilo jãpe ko kõm̦m̦an jãn kl̦e, bareinwõt ilo jikin ko remarok im ilowaan tol̦ ko kab ilo jikin ko relukkuun m̦õrã.

TOKJÃN KO RAR WAL̦O̦K: Elõñ to̦ujin m̦õttan kaape in jeje ko ilo Baibõl̦ rej pãdwõt ñan rainin. Jet iaan kaape kein elõñl̦o̦k jãn 2,000 iiõ in aer pãd. Ejjel̦o̦k bar juon bok elõñ kaape in jãn iien ko etto im rej pãdwõt ñan rainin.