Inda koshikalimo

Oonzapo dhaJehova odha tala ko ngiini uunongononi?

Oonzapo dhaJehova odha tala ko ngiini uunongononi?

 Otwa simaneka shoka aanongononi ya tompola po notwi itaala wo miinima yopaunongononi mbyoka yi na uuyelele itaawu limbilike.

 Embwiitya lyedhina Cobuild olya ti: “Uunongononi owo okukonakona iinima yomeshito nuukwatya wiinima yopaunshitwe nosho wo ontseyo ndjoka hatu mono kombinga yayo.” Nonando Ombiimbeli kayi shi embo lyopaunongononi, otali ladhipike aantu ya konakone eshito noya mone uuwanawa momakonakono gopaunongononi ngoka yalwe ya mona po. Tala kiiholelwa yimwe po mbika:

  •   Aakonakoni yoonyothi: “Tala owala utale kegulu! Olye a shiti oonyothi ndhoka wa tala? Oye ngoka te dhi enditha dha fa etangakwiita. Adhihe okwe dhi tseya nawa, nokehe yimwe ote yi tumbula kedhina lyayo!” — Jesaja 40:26.

  •   Aakonakoni yiinima yi na omwenyo (Biology): Salomo “okwa tanga omiti niimeno, omiti omisendeli dhokuLibanon sigo oshisopi shoka hashi mene komakuma. Okwa tanga wo iinamwenyo, oondhila, iihono noohi.” — 1 Aakwaniilwa 4:33.

  •   Uunamiti: “Aandjolowele inaa pumbwa omwaaludhi, ihe aavu tuu ayeke.” — Lukas 5:​31.

  •   Ontseyombepo: “Owe enda tuu maandjawo yuutalala, nenge u tale mompungulilo yoompawe? . . .  Owa talela po ehala mpo .  .  .  ombepo yokuuzilo hayi ziilile?” — Job 38:22-​24.

 Iileshomwa yetu oya simaneka uunongononi, sho hayi kala yi na iitopolwa tayi popi kombinga yuunongononi nosho wo shoka aanongononi ya tompola po. Aavali mboka ye li Oonzapo dhaJehova ohaya ladhipikile oyana ya ye koosikola, opo ya kale yu uvite ko nawa iinima mbyoka tayi ningwa momidhingoloko dhawo. Oonzapo dhaJehova odhindji ohadhi longo iilonga mbyoka ya kwatela mo uunongononi ngaashi: Omwaalu, okukonakona iikwakemikala (biochemistry) nosho wo okukonakona iinima yomeshito.

Uunongononi owa ngambekwa

 Opu na aantu yamwe yi itaala kutya uunongononi otawu vulu okuyamukula omapulo agehe ngoka aantu ye na, ihe Oonzapo dhaJehova inadhi itaala oshinima shoka. a Tala kiiholelwa tayi landula. Aakonakoni yevi oya konakona kutya evi olya ningwa moshike, yo aantu mboka haya konakona iinima yi na omwenyo oya konakona nkene olutu halu longo. Mbela omolwashike kombanda yevi ku na iinima mbyoka hayi longele kumwe, opo yi kaleke po omwenyo, nomolwashike iitopolwa yolutu hayi longele kumwe nawa?

 Oonzapo dhaJehova odha thika pehulithodhiladhilo kutya Ombiimbeli oyo owala tayi vulu oku tu pa omayamukulo taga mbilipaleke komapulo ngoka. (Episalomi 139:13-16; Jesaja 45:18) Onkee ano, otwi itaala kutya elongo ewanawa olya kwatela mo okulongwa uunongononi nosho wo Ombiimbeli.

 Omathimbo gamwe Ombiimbeli nuunongononi ohashi vulika yi kale ya fa tayi kondjithathana. Omakondjithathano ngoka ohage ya po owala uuna omuntu inaa uva ko nawa shoka Ombiimbeli tayi ti. Oshiholelwa shimwe, oshoka Ombiimbeli tayi ti kombinga yeshito, inayi popya nando kutya evi olya shitwa muule womasiku gahamano go genegene ngoka ge na oowili 24. — Genesis 1:1; 2:4.

 Iinima yimwe mbyoka tayi feekelwa noya talika ko kutya kayi na uunzapo wa yela wopaunongononi, itayi popilwa nokuli nokaanongononi yamwe mboka ya simanekwa. Pashiholelwa, molwaashoka eshito alihe otali holola kutya opu na ngoka omunandunge e li eta po, Oonzapo dhaJehova otadhi tsu kumwe naanongononi oyendji mboka ya thiki pehulithodhiladhilo kutya iinima meshito inayi ya po owala kuyo yene nenge ohaluka nenge okupitila melunduluko.

a Omunongononi gumwe gwiinima yopaunshitwe, Omuaustria, ye omusindani gwepapa lyaamboka ye shi enditha nawa muuyuni, Erwin Schrödinger, okwa nyola a ti kutya uunongononi ‘owa tya thilu kombinga yiinima ayihe mbyoka hatu kala tatu ipula nayo.’ Ye omunongononi a tseyika nawa, Albert Einstein okwa ti: “Otwe shi mona okupitila miilanduliko tayi yinikitha oluhodhi kutya okudhiladhila muule ihaku kandula po omaupyakadhi ngoka hatu kala tu na sho tu li pamwe naantu ooyakwetu.”