Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

Tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na ndo tingɔ mbɛ tɛ Ayuda ka Babilɔnɛ, adu biani?

Tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na ndo tingɔ mbɛ tɛ Ayuda ka Babilɔnɛ, adu biani?

 Ali ndɛ abulu ɔngɔ 2 600 agbɔ̃ndó Ayuda na ndo ngunu ti nɛngɔ ya, ala ti ambɛ ka Babilɔnɛ, wa ala lindó kai abulu bere 70. Na bangɔ Ngbangɔ, Nzapa piandó kambisa se dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ ala na dungɔ na ni ka Babilɔnɛ. Ngbangɔ pa ya: “Ĩ kĩ ada, wa ĩ du kaya ni, ĩ lu yaka wa ĩ tɛ nga ale tɛ ni. Ĩ li libala, wa ĩ dũ nga ayangambi ti kɔli ná ti wali. . . . Ĩ li ya, siriri adu kaya kɔdɔrɔ mɛ mbi zia ya, agbɔ̃ ĩ agwe na ĩ ka da.” (Yirimia 29:1, 4-7) Ayuda ndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti ngaso ka Babilɔnɛ?

 Azi ti kɔdɛ mɛ ndo li bolukiluki aluandó aye ti gã ɔngɔ 100 mɛ ali ni na kpóndo mɛ asu ambeti ka tɛrɛ ni mɛ alo ka Babilɔnɛ ti gã bere ka gunda ni. Ambeti mɛ ka tɛrɛ aye ti gã mɛndó ali na kpóndo ni fa ya, Ayuda mɛndó ambɛ ka Babilɔnɛ ko, ala batandó seliye tɛ la ná sambela tɛ la. Ambeti ni mɛ asundó ni na siɛklɛ ti 572 tee 477 U.N.E ko, ni tɛnɛndó tɛnɛ ti ambeti mɛ aba futangɔ da bere lopangɔ, mbeti mɛ aba akwa mɛ zo lengbi ti lingɔ, atɛnɛ mɛndɛ̃ mɛ ndo kambisa kpale ti buzɛ ná akpale mɛ aba falanga. Buku kɔi pa ya, “ambeti niko afa yangondo ya, ambɛ ndo lindó ye zu nga ma se mɛ anvɛ̃ kɔdɔrɔ ndo li na ni, na ndakisa: lungɔ yaka, kĩngɔ ada, futangɔ lapo, nga lingɔ kwa hɛ̃ gbia.”

Kpongbo kɔi mɛndó alua ni ka kɔdɔrɔ tɛ ayuda mɛ ando ili ni ya, Al-Yahudu

 Ambeti mɛ ka tɛrɛ aye ali na kpóndo afandó yangondo ya, Ayuda gba ndo dundó ka ndo kɔi mɛ ando ili ni ya, Al-Yahudu, ili ni fa ya, “kɔdɔrɔ tɛ Ayuda.” Ka lɛ kpongbo kɔi mɛ ali na kpóndo ko, atãndó ili azi ti ale ti ndasewa siɔ tɛ azi ti Izraɛlɛ, asu ambanga ili ni na yanga ti Ebré ti gã. Uzu ti ala luangɔ ambeti niko ko, ta azi ti kɔdɛ ahĩngandó akpale gba na omɛ aba dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ azi ti Yuda mɛndó ati ambɛ ka Babilɔnɛ ma. Filip Vukosavović, mɛ kɔi tɛ azi mɛ ndo li bolukiluku ti akpale mɛ aba dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ aya Izraɛlɛ ti gã apa ya: “Ngoi mɛ e di ambeti mɛ asu ka tɛrɛ akpongbo niko ko, e hĩnga akpale gba mɛ aba Ayuda mɛndó ati ambɛ, e hĩnga ili la, ndo mɛndó ala ndo du da, abulu mɛndó ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́, ná aye mɛndó ala ndo li.”

Ayuda mɛndó ka Babilɔnɛ ndó na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti siriri

 Ta Ayuda ndó ka bɔlɔkɔ ma, kanda ala ndó na likoki ti pɔnangɔ ndo mɛndó ala lengbi ti dungɔ da ná aye mɛ ala lengbindó ti lingɔ. Vukosavović di pa ya, “ta Ayuda ndo du bondó ka Al-Yahudu ma, ala ndo du ngandó kaya akɔdɔrɔ mɛndɛ̃ 12.” Ayuda mɛndɛ̃ amandandó kwa gba nvɛ̃ni, kwa niko azandó ala na ngoi mɛ ala diri ti kĩngɔ Yeruzalɛmɛ. (Nehemia 3:8, 31, 32) Kpongbo ti mbeti ti Al-Yahudu afandó ya, ayuda gba apɔnandó ngbãngɔ ka Babilɔnɛ na ngoi mɛ apandó hɛ̃ la ya, ala diri ka Yeruzalɛmɛ. Ni fa ya, ala ndó na siriri ka Babilɔnɛ, nga ma se mɛndó Ngbangɔ pia atɛnɛ na ni.