Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

Hũnda tɛ awa dingɔ mbeti

Hũnda tɛ awa dingɔ mbeti

Ka lɛ nyama (désert), hãngɔ Mana ná ahũ mɛ ndo ili la ya kayɛ zingɔ, aya Izraɛlɛ ndó na ye mɛndɛ̃ ti tɛngɔ?

Mana dundó tɛ ti uzu mɛndó aya Izraɛlɛ ndo tɛ na ya vuayajɛ tɛ la ka lɛ nyama na pɛ bulu 40. (Kob. 16:35) Fãni sɛ, Yehova hɛ̃ndó ala tɛ na lége tɛ ahũ mɛ ndo ili ala ya, Kayɛ. (Kob. 16:12, 13; Mit. 11:31) Kanda ala lua ngandó ye mɛndɛ̃ ti tɛngɔ yakere.

Na ndakisa, ngoi mɛndɛ̃ Yehova tambwisandó azi tɛ lo “ka ndo ti wɔngɔ” na tɛrɛ, mɛndó na ngu nga na tɛ ti tɛngɔ. (Mit. 10:33) Kɔi ti ando ni adu Oasis ti Elim mɛndó na “li ngu 12 nga na akɛkɛ ti mbulu 70” mɛ ndo lendó na landangɔ ngoi tɛ lo. (Kob. 15:27) Buku Plants of the Bible tɛnɛ ya, mbulu ni dundó mbulu mɛ “ndo le kaya akɔdɔrɔ gba, . . . adu le tɛ ti uzu mɛndó azi ndo tɛ gba ka bɛ nyama, ni ndo hɛ̃ndó amiliɔ̃ tɛ azi tɛ ná kpɔ̃.”

Alengbi ti dungɔ ya ngoi mɛndɛ̃ aya Izraɛlɛ adɔndó lo, awɔ tɛrɛ la so Oasis mɛ ando ili ni ndɛ ya, Feiran mɛ ndo du kɔi ti popo ti ngomba sɛ ti Feiran. a Buku Discovering the World of the Bible atɛnɛ ya, yɔngɔ ti popo ti ngomba niko na “130 kilomɛtrɛ, wa ni du kɔi ti popo ti angomba mɛ ni yɔngɔrɔ ni, nzɔ̃ni, ahĩngangbi gba ka Sinaï.” Wa buku niko di tɛnɛ ya: “popo ti angomba niko sɛ na 45 kilomɛtrɛ ti singɔ ka bɛli ni, wa ni na 610 kilomɛtrɛ ti singɔ ka ndo mɛ ngu da, ndo mɛ mɔ lengbi ti tãngɔ na Oasis ti yɔngɔrɔni ti 4,8 kilomɛtrɛ, Oasis kɔi ti nzɔ̃ni ti Feiran, nga na ya mbulu mɛ ka da. Ni du nvɛ̃ni Edɛnɛ ti Sinaï. Bandangɔ na ngoi ti gã ko, akɛkɛ mbulu niko ti gã ndo benda likebi tɛ azi mɛ ndo ɔ ka talége.”

Mbulu mɛ ando ili ni ya, Date ka bɛ nyama ti FeiranOasis

Ngoi mɛndó aya Izraɛlɛ si ka Ezipito ko, ala mundó ambanga aye tɛ ala, mabere, farinɛ ti mapa, ye ti zɔngɔ na mapa, ngoi mɛndɛ̃ ala mu ngandó céréales ná kpɔ̃. Biani, ta tɛ niko ningandó so ti la abi gba ma. Ala mu ngandó “angasã gbaga na abagara, alandó na asa gba nvɛ̃ni.” (Kob. 12:34-39) Na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti pɛnɔ mɛndó ala na ni ka bɛ nyama ko, ni lindó ya, ta asa niko ninga so ti la ma. Ala tɛndó ambanga sa ni, wa ala lundó ambanga ni na Yehova nga na anzapa mɛndɛ̃ ti nvɛ̃nɛ. b (Aw. 7:39-43) Na bangɔ tɛnɛ tɛ Yehova, aya Izraɛlɛ ndo kãndó asa, na lo mɛ ya, ala zangandó loyengɔ na mbage tɛ lo, ni la Yehova pandó hɛ̃ la ya: “Ayati ĩ na tingɔ awa kãngɔ asa na pɛ bulu 40 ka bɛ nyama.” (Mit. 14:33) Ni lengbi ti dungɔ ya asa tɛ la ndo hɛ̃ndó ala miliki bere mi ti tɛngɔ, kanda ta ni lengbindó ti kokangɔ na gwɛ̃ tɛ azi 3 miliɔ̃ na ya bulu 40 ma. c

Asa niko ndo luandó tɛ ti tɛngɔ nga na ngu ti nyɔ̃ngɔ ka wa? d Ka bɛ nyama na ngoi nikondó ti gã ko, ngu ndo nindó gba, asã ndo kó ngandó gba. Buku Étude perspicace des Écritures, Volumɛ 1 tɛnɛ ya, na ya bulu 3500 “ka Arabie ko, ngundó da gba aɔ ndɛ. Ali ngu nga na ando mɛndó ngu ndo sĩ da gba mɛ ndɛ ahulɛ ko, ni fa ya, ndó gã ngu ndo ni ndo kpengbani, wa ngu ndo sua ngando so ya ando niko” Abɛse nga so ko, ta bɛnyama adu ndo ti nzɔ̃ni mɛ zo lengbi ti dungɔ da ma. (Mib. 8:14-16) Se ta Yehova hɛ̃ndó aya Izraɛlɛ ná asa tɛ la ngu na ndenge ti kpɛ̃nɛ ma ko, ale ala zu kpilindó.​—Kob. 15:22-25; 17:1-6; Mit. 20:2, 11.

Moizɛ pandó hɛ̃ aya Izraɛlɛ ya, Yehova hɛ̃ndó ĩ mana ya ĩ tɛ “ti fangɔ na ĩ ya, ta zo lengbi ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ bo na lo ti mapa ma, kanda na lo ti tɛnɛ zu mɛ ndo si ka yɔ̃ Yehova.”​—Mib. 8:3.

a Ba Linɔngi ti Sinzili ti 01/05/1992, pajɛ ti 24-25.

b Ngbangɔ kambisa fãni sɛ mɛndó aya Izraɛlɛ hɛ̃ Yehova mbeka ti asa ka bɛ nyama. Ti uzu adundó na ngoi mɛ ala ye kpãngɔ awa lungɔ nzapa na ye; wa ti sɛ na ngoi ti pasika. Akpale niko sɛ lindó tɛrɛ lo na bulu ti 1512 U.N.E., ni lindó tɛrɛ lo na ya bulu ti sɛ na pɛ ko singɔ tɛ aya Izraɛlɛ ka Ezipito.​—Le. 8:14–9:24; Mit. 9:1-5.

c Na nda bulu ti 40 mɛndó aya Izraɛlɛ li ka bɛ nyama ko, ala tirindó to na akɔdɔrɔ gba, wa ala gbɔ ngandó aye ti to gba, amiliɔ̃ tɛ asa ngandó ka popo ni. (Mit. 31:32-34) Abɛse ngaso ko, ala ngbã bondó lá kwɛ tɛngɔ mana tee mɛ ala li kaya kɔdɔrɔ ti kapa.​—Yos. 5:10-12.

d Ngoi mɛndɛ̃, ta asa ndo tɛndó mana ma, ayɔndó ya, zo na zo alɔ ni na bangɔ omɛ lo lengbi ti tɛngɔ na lá kɔi.​—Kob. 16:15, 16.