Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Duzu Ati A Kɛzi Gyihova Alasevolɛ Di Awulae Nɔsolɛ Aleɛ Ne La Le Ngakyile Fi Ɛzonlenlɛ Mɔɔ Ɛha La Ɛdeɛ Ne Anwo A?

Duzu Ati A Kɛzi Gyihova Alasevolɛ Di Awulae Nɔsolɛ Aleɛ Ne La Le Ngakyile Fi Ɛzonlenlɛ Mɔɔ Ɛha La Ɛdeɛ Ne Anwo A?

 Yɛdi mɔɔ Baebolo ne ka la azo pɛpɛɛpɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛdi Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne mɔɔ eza bɛfɛlɛ ye “Awulae aleɛ ne,” Nɔsolɛ Aleɛ Mɔɔ Li Awieleɛ yɛɛ Gyisɛse Ewule Ngakyelɛlilɛ ne la. (1 Kɔlentema 11:20; King James Version) Mɔɔ nee ɛhye le ngakyile la, diedi mɔɔ ɛzonlenlɛ ngakyile ne mɔ lɛ ye yɛɛ kɛzi bɛdi Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne la ɛngyi Baebolo ne azo.

Bodane

 Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne bodane a le kɛ yɛfa yɛahakye Gyisɛse na yɛala anyezɔlɛ ali wɔ afɔle mɔɔ yɛdayɛ ti ɔbɔle la anwo. (Mateyu 20:28; 1 Kɔlentema 11:24) Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne ɛnle ɛzonlenlɛ nu debie anzɛɛ nyɛleɛ bie mɔɔ maa bɛnyia ɛlolɛ nee ɛtanefakyɛ a. a Baebolo ne kilehile kɛ, saa yɛnyia Gyisɛse anu diedi a, yɛɛ bɛbava yɛ ɛtane bɛahyɛ yɛ a na tɛ ɛzonlenlɛ nu debie mɔɔ yɛta yɛyɛ la ɔ.​—Wulomuma 3:25; 1 Dwɔn 2:1, 2.

Fane nyɛ?

 Gyisɛse maanle ye ɛdoavolɛma mɛla kɛ bɛli Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne, noko yeangile fane dodo mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛdi ye la. (Luku 22:19) Bie mɔ te nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ bɛdi ye siane biala, yɛɛ bie mɔ noko te nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ bɛdi ye dapɛne dapɛne, dahuu biala, fane dɔɔnwo wɔ kenle ko biala anu anzɛɛ kɛzi awie biala te nganeɛ kɛ ɔfɛta la. Noko akee, ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɔwɔ kɛ awie suzu nwolɛ la bie mɔ ɛne.

 Gyisɛse vale Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne ziele ɛkɛ wɔ kenle mɔɔ ɛnee bɛdi Dwuuma Akpabɛnwo ne la na kenle zɔhane ɛlɛkɔ ye awieleɛ la yɛɛ ɔwule a. (Mateyu 26:1, 2) Ɛhye ɛnle edwɛkɛ mɔɔ nee edwɛkɛ ɛyia ala. Ngɛlɛlera ne fa Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne toto Akpabɛnwo boaneralɛ ne anwo. (1 Kɔlentema 5:7, 8) Ɛnee bɛdi Akpabɛnwo ne ko pɛ ɛvolɛ biala. (Adendulɛ 12:1-6; Sɛlɛvolɛma 23:5) Zɔhane ala a, ɛnee alimoa Kilisienema di Gyisɛse ewule Ngakyelɛlilɛ ne ko pɛ ɛvolɛ biala a, b na Gyihova Alasevolɛ noko di Baebolo neazo zɔhane anzi.

Kenle yɛɛ mekɛ

 Adenle mɔɔ Gyisɛse luale zo vale Ngakyelɛlilɛ ne ziele ɛkɛ la maa yɛnwu fane dodo nee kenle yɛɛ mekɛ fɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdi ye la. Ɔvale ɛvoyia ne ɔziele ɛkɛ wɔ mekɛ mɔɔ ewia ne ɛhɔdɔ wɔ Naesan 14, ɛvolɛ 33 Y.M., kɛ mɔɔ Baebolo ne kile la. (Mateyu 26:18-20, 26) Ɛvolɛ biala, yɛkɔ zo yɛdi Ngakyelɛlilɛ ne wɔ kenle ɛhye yɛfa yɛsukoa alimoa Kilisienema ne. c

 Ɔwɔ nu kɛ ɛnee Naesan 14, ɛvolɛ 33 Y.M. le Yalɛ, noko ɛvolɛ biala, kenle mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛfa yɛdi ɛvoyia zɔhane la bahola azi kenle biala wɔ dapɛne ne anu. Ɛvolɛ biala, kɛ anrɛɛ yɛbalua Dwuuma kalenda mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la azo na yɛanwu kenle mɔɔ Naesan 14 bazi la, yɛdua adenle ko ne ala mɔɔ ɛnee bɛfa bɛdi gyima wɔ Gyisɛse mekɛ zo la azo a yɛyɛ zɔ a. d

Paano yɛɛ nwanye

 Paano mɔɔ mgbɔvonle ɛnle nu nee nwanye kɔkɔlɛ ne mɔɔ hale wɔ mekɛ mɔɔ bɛlile Akpabɛnwo ɛvoyia ne bɛwiele la bie a Gyisɛse vale lile gyima a. (Mateyu 26:26-​28) Yɛdayɛ noko yɛfa paano mɔɔ mgbɔvonle anzɛɛ debie gyɛne ɛnle nu yɛɛ nwanye kɔkɔlɛ mɔɔ debie biala ɛnle nu la yɛfa yɛsukoa Gyisɛse neazo ne.

 Ɛzonlenlɛ bie mɔ fa paano mɔɔ mgbɔvonle anzɛɛ yiisi wɔ nu la di gyima, noko wɔ Baebolo ne anu bɛta bɛfa mgbɔvonle bɛgyinla ɛkɛ bɛmaa ɛtane. (Luku 12:1; 1 Kɔlentema 5:​6-8; Galeehyeama 5:​7-9) Ɛhye ati, paano mɔɔ mgbɔvonle anzɛɛ debie biala ɛnle nu la ala a bafɛta amaa Kelaese nwonane ne mɔɔ ɛtane biala ɛnle nu la. (1 Pita 2:​22) Debie bieko mɔɔ ɔngyi Baebolo ne azo mɔɔ bɛfa bɛdi gyima la a le nwanye mɔɔ ɔmbo mɔɔ bɛva bɛzie nwanye mɔɔ ɔbo agyakɛ anu la. Asɔne bie mɔ yɛ zɔ ɔlua adwenle mɔɔ bɛlɛ kɛ Baebolo ne tua nza la ati, noko ɛhye ɛngyi ngɛlɛlera ne azo.​—1 Timote 5:​23.

Paano ne nee nwanye ne ɛnle nwonane nee mogya mumua ne

 Paano mɔɔ mgbɔvonle ɛnle nu nee nwanye kɔkɔlɛ ne mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ Ngakyelɛlilɛ ne abo la le Kelaese nwonane nee ye mogya ne anwo sɛkɛlɛneɛ ala. Ɔngakyi wɔ nwanwane adenle zo anzɛɛ bɛnva Gyisɛse nwonane nee mogya ne bɛnfonla ye kɛ mɔɔ bie mɔ te nganeɛ la. Suzu mɔɔ Ngɛlɛlera ne ka wɔ ndelebɛbo ɛhye anwo la anwo.

  •   Saa Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛma ne kɛ bɛnlo ye mogya ne a, ɛnee ɔkile kɛ ɔhanle kɛ bɛbulu Nyamenle mɛla mɔɔ tia mogya mɔɔ bɛfa bɛdi gyima la azo. (Mɔlebɛbo 9:4; Gyima ne 15:28, 29) Ɛhye ɛnrɛzi, ɔluakɛ Gyisɛse ɛnrɛhile menli kɛ bɛbulu Nyamenle mɛla mɔɔ fale kɛzi mogya le nwuanzanwuanza la azo ɛlɛ.​—Dwɔn 8:​28, 29.

  •   Saa ɛnee ɛzoanvolɛma ne ɛlɛno Gyisɛse mogya a, anrɛɛ ɔnrɛhola ɔnrɛha kɛ “bɛbahwi” ye mogya bɛagua mɔɔ ɔkile kɛ bɔ zo mɔɔ ɔbabɔ ye afɔle ne a.​—Mateyu 26:28.

  •   Gyisɛse bɔle ye afɔle ne “kokye.” (Hibuluma 9:​25, 26) Ɔti saa paano ne yɛɛ nwanye ne hakyile yɛle ɔ nwonane yɛɛ mogya wɔ Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne abo a, ɛnee bɛbɔle afɔle ne fane nwiɔ.

  •   Gyisɛse hanle kɛ: “Bɛhɔ zo bɛyɛ ɛhye bɛva bɛhakye me,” yeanga kɛ “yɛbɔ afɔle yɛhakye ye.”​—1 Kɔlentema 11:24.

 Menli mɔɔ bɛdie bɛdi kɛ paano ne nee nwanye ne kakyi yɛ Gyisɛse nwonane nee ye mogya mumua ne la ka ye zɔ ɔlua kɛzi Baebolo ngilebɛbo bie mɔ wula ngyehyɛnu zɔhane la ati. Kɛ neazo la, bɛka kɛ Gyisɛse hanle nwanye ne anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɛhye a le me mogya ne.” (Mateyu 26:28) Noko, eza bɛkola bɛkile Gyisɛse edwɛkɛ ne abo kɛ: “Ɛhye kile me mogya ne,” “Ɔgyi ɛkɛ ɔmaa me mogya ne” anzɛɛ “Ɔle me mogya ne anwo sɛkɛlɛneɛ.” e Ɛnee Gyisɛse ɛlɛfa ɛrɛlɛdendɛ ali gyima kɛ mɔɔ ɛnee ɔta ɔyɛ la.​—Mateyu 13:34, 35.

Nwane mɔ a di bie a?

 Gyihova Alasevolɛ ɛlɛdi Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne a, yɛ nuhua ekyi bie ala a di paano ne na bɛno nwanye ne bie a. Duzu ati ɔ?

 Gyisɛse luale ye mogya ne azo vale “ngyekyeleɛ fofolɛ” ziele ɛkɛ, na ɛhye ragyinlanle ngyekyeleɛ mɔɔ Gyihova Nyamenle nee tete Yizilayɛma yɛle la agyakɛ anu. (Hibuluma 8:​10-​13) Menli mɔɔ bɛwɔ ngyekyeleɛ fofolɛ ɛhye anu la a bɛdi Ngakyelɛlilɛ paano ne na bɛno nwanye ne bie a. Tɛ Kilisienema amuala ɔ, emomu ‘bɛdabɛ mɔɔ Nyamenle ɛvɛlɛ bɛ’ wɔ adenle titili zo la ala. (Hibuluma 9:15; Luku 22:20) Menli ɛhye mɔ nee Kelaese bali tumi wɔ anwuma, na Baebolo ne ka kɛ bɛle menli 144,000.​—Luku 22:28-30; Yekile 5:​9, 10; 14:​1, 3.

 Ɛye “mboane ekpunli ekyi” ɛhye mɔɔ bɛ nee Kelaese bali tumi la ɛsie ahane a, yɛdayɛ mɔɔ yɛha la amuala baboka “menli ekpunli kpole” ne mɔɔ bɛbadɛnla aze dahuu wɔ azɛlɛ ye azo la anwo. (Luku 12:32; Yekile 7:​9, 10) Menli mɔɔ bɛbadɛnla azɛlɛ ye azo la ɛnli paano ne yɛɛ bɛnno nwanye ne bie, noko yɛbɔ nu yɛkile anyezɔlɛ yɛmaa afɔle mɔɔ Gyisɛse ɛbɔ ɛmaa yɛ la.​—1 Dwɔn 2:2.

a McClintock and Strong’s Cyclopedia, Volume IX, mukelɛ 212, ka kɛ: “Edwɛkɛ ɛzonlenlɛ nu amaamuo ɛnvinde Ngilebɛbo Fofolɛ ne anu; zɔhane ala a Giliki edwɛkɛkpɔkɛ μυστήριον [my·steʹri·on] ɛngile ɛzɔnenlɛ anzɛɛ Awulae aleɛ ne anzɛɛ ɛvoyia fofolɛ biala a.”

b Nea The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Volume IV, mukelɛ 43-​44 yɛɛ McClintock and Strong’s Cyclopedia, Volume VIII, mukelɛ 836.

c Nea The New Cambridge History of the Bible, Volume 1, mukelɛ 841.

d Adwuleso Dwuuma kalenda ne dua adenle mɔɔ le ngakyile la (astronomical new moon) azo a kile mekɛ mɔɔ Naesan siane ne babɔ ɔ bo la a, noko ɛnee bɛnva ɛhye bɛnli gyima wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu. Emomu, ɛnee siane ne bɔ ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛkɛlimoa bɛkɛnwu kɛ siane ne ɛvi wɔ Gyɛlusalɛm la, mɔɔ ɛnee ɔbahola yeayɛ kenle ko anzɛɛ mɔɔ bo zɔ la yeavi mekɛ mɔɔ adwuleso Dwuuma kalenda ne bahile la anwo. Ngakyile ɛhye ati a kenle mɔɔ Gyihova Alasevolɛ fa di Ngakyelɛlilɛ ne la nee adwuleso Dwuuma Akpabɛnwo Ɛvoyia ne ɛnda ɛnyia la.

e Nea A New Translation of the Bible, mɔɔ James Moffatt hɛlɛle la; The New Testament​—A Translation in the Language of the People, mɔɔ Charles B. Williams hɛlɛle la; yɛɛ The Original New Testament, mɔɔ Hugh J. Schonfield hɛlɛle la.