Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɔvi Kayafase Abusua Ne Anu

Ɔvi Kayafase Abusua Ne Anu

Ɔdwu mekɛ ne bie a azetuduvoma nwu ninyɛne mɔɔ di daselɛ kɛ awie bie mɔɔ Baebolo ne hanle ɔ nwo edwɛkɛ la anzɛɛ ye busuanli bie dɛnlanle aze amgba. Kɛ neazo la, Yizilayɛ mbɔlɔba vale edwɛkɛ zɛhae bie dole gua wɔ ɛvolɛ 2011 ne anu. Ɛnee ɔfane awie bie mɔɔ yewu na bɛva ye mbowule ne bɛgua ɛlɛka bie mɔɔ bɛva awolɛ bɛyɛ anu bɛzie ɛvolɛ kɛyɛ 2,000 la anwo.

Ngɛlɛlera mɔɔ wɔ mbowule ɛlɛka ɛhye anwo la kenga kɛ: “Kayafase mɔɔ ɔle ɛsɔfo mɔɔ ɔvi Meeyazaya abusua nu wɔ Beth ′Imri la ara nrenya Yeshua ara raalɛ Meleam.” Dwuunli ɛsɔfo kpayinli ne mɔɔ boka nwo a bɛlile Gyisɛse edwɛkɛ bɛhunle ye la a le Kayafase. (Dwɔn 11:48-50) Tetedwɛkɛ kɛlɛvolɛ Flavius Josephus hanle ɔ nwo edwɛkɛ kɛ “Dwosefi, mɔɔ ɛnee bɛfɛlɛ ye Kayafase la.” Ɔda ali kɛ, mbowule ɛlɛka ɛhye le ye busuanli bie ɛdeɛ. Kɛmɔ ngɛlɛlera mɔɔ wɔ mbowule ɛlɛka bie mɔɔ bɛlumuale bɛnwunle ye anwo la hanle kɛ ɛlɛka ne le ɛsɔfo kpanyinli ne mɔɔ bɛfɛlɛ ye Yehosef bar Caiapha, anzɛɛ Kayafase * ara Dwosefi mumua ne ɛdeɛ la ati, ɔbayɛ kɛ Meleam le Kayafase anwo sonla.

Israel Antiquities Authority (IAA) ne, bɔ amaneɛ kɛ bɛliele Meleam mbowule ɛlɛka ne bɛvile nwulema mɔɔ bɛhɔbule tete nla bie la asa nu. Neɛnleanu mɔɔ bɛyɛ ye wɔ adwinlideɛ ɛhye nee ye ngɛlɛlera ne anwo la kile kɛ edwɛkɛ ne le nɔhalɛ.

Mbowule ɛlɛka ne eza maa yɛnwu debie fofolɛ. Ɔhanle “Meeyazaya” mɔɔ li awieleɛ wɔ mbusua ekpulike 24 ne mɔɔ zonlenle Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛ sua ne anu la anwo edwɛkɛ. (1 Edk. 24:18) Kɛmɔ IAA ne ka la, ngɛlɛlera mɔɔ wɔ mbowule ɛlɛka ne anwo la maa yɛnwu kɛ “Kayafase abusua ne vi Meeyazaya abusua ekpulike ne anu.”

Ngɛlɛlera mɔɔ wɔ nwo la eza bɔle Beth ′Imri duma. Ngɛlɛlera ɛhye bahola ahile ninyɛne nwiɔ. IAA ne ka kɛ, “Mɔɔ ɔlumua la, Beth ′Imri le ɛsɔfo abusua ne—mɔɔ bɛle Yemɛ amra (Ɛzela 2:36-37; Nihɛmaya 7:39-42) mɔɔ bɛ bie mɔ a le Meeyaza abusua ekpulike ne anu amra la. Mɔɔ ɔtɔ zo nwiɔ la, ɔbayɛ kɛ [Beth ′Imri le] ɛleka mɔɔ ahenle mɔɔ ɛwu la anzɛɛ ye mbusuafoɔ vi a.” Ye biala anu, Meleam mbowule ɛlɛka ne di daselɛ kɛ Baebolo ne ka menli mɔɔ dɛnlanle aze amgba na bɛlɛ mbusua la anwo edwɛkɛ.

^ ɛden. 3 Saa ɛkpondɛ Kayafase mbowule ɛlɛka ne anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea edwɛkɛ “The High Priest Who Condemned Jesus” mɔɔ ɔwɔ January 15, 2006 The Watchtower ne mukelɛ 10-13 la.