1-3. a) ¿Imanasqataq Esterqa manchakuywan yaykurqa reypa palacionman? b) ¿Ima tapukuykunatataq contestasun?

ESTERQA hawkalla kananpaq kallpanchakuspanmi Susa llaqtapi palaciopa pationkunaman yaykurqa. Chay palacioqa reyta respetanankupaqmi admirakuypaq karqa. Perqankunam llipipipichkaq tukuy rikchaq colorniyoq ladrillowan karqa, chay perqakunapim dibujasqa karqa raprayoq torokuna, leonkuna chaynataq flechaq runakuna, columnankunapas llaqllasqa rumimantam karqa, karqataqmi adornananpaq hatunkaray taytachakunapas. Chay palaciom sumaqllaña karqa Zagros riti orqopa hichpan patapi, chay wayqontam pasarqa Coaspes sutiyoq chuyay-chuyay mayupas. Chay palacioqa suma-sumaq ruwasqam karqa rey hatunchasqa kananpaq, chaymanmi Esterqa rirqa reywan parlananpaq, paytam suticharqaku ‘ancha reqsisqa reywan’ chay reyqa Esterpa qosanmi karqa.

² Diosman sonqo Esterqa manam kikinchu tantearqa rey Asuerowan casarakunanpaqqa. * Asueroqa manam Abraham hinachu señoranpa rimasqan uyariq karqa (Gen. 21:12). Payqa manam sumaqtachu yacharqa Jehova Diosmanta chaynataq yachachikuyninkunamantaqa. Persia nacionpa leyninmantam ichaqa allintapuni yacharqa, huknin kamachikuymi karqa rey mana qayachichkaptin pipas payman asuykuqqa wañuchisqa kananpaq. Wañunan kaptinpas Esterqa hinallam rirqa reypa tiyananpa ñawpaqninman (leey Ester 4:11; 5:1).

³ ¿Imanasqataq Diosman sonqo warmiqa wañunan kaptinpas reyman hinalla asuykurqa? ¿Imaynatam yanapawachwan Esterpa iñiynin? Chaykunamanta yachanapaqqa puntataraq yachasun Persia nacionpi reina kananpaq imayna akllasqankumanta.

4. ¿Imatam yachanchik Estermanta? ¿Imanasqataq primonña uywakurqa?

⁴ Esterqa mana tayta-mamayoqñam karqa. Bibliam willakun  Esterta Hadasawan sutichasqankumanta, paykunamantaqa chayllatam yachanchik. Hadasa ninanqa hebreo rimaypim arrayan sacha ninan. Esterpa tayta-maman wañukuptinmi mayornin kaq primon Mardoqueo llakipayaspan wasinman pusarqa. Hinaspam churinta hina uywakurqa (Est. 2:5-7, 15).

5, 6. a) ¿Imatam Mardoqueoqa Jehova Diosmanta Esterman yachachirqa? b) ¿Imatam Mardoqueoqa hinaspa Esterqa sapa punchaw ruwarqaku?

⁵ Mardoqueowan Esterqa Susa llaqtapim tiyarqaku, paykunaqa Jehova Diospa yachachikuyninta chaynataq kamachikuyninkunata kasukusqankuwanmi Persia nacionniyoq runakunawan cheqnisqa karqaku. Mardoqueowan Esterqa anchatam sientenakurqaku, taytanta hinam Esterqa primonta astawan kuyarqa llakipayakuq chaynataq llaqtanta libraykuq Jehova Diosmanta yachachiptin. Esterpa tiemponpipas Diosqa llaqtantam librarqa (Lev. 26:44, 45).

⁶ Mardoqueoqa palaciopa punkupi kamachiqmi otaq autoridadmi karqa, chay punkupim tiyaqku reyta serviq wakin autoridadkunapiwan (Est. 2:19, 21; 3:3). Sipasyaspan Ester ima ruwasqanmantaqa manam imatapas yachanchikchu, yaqapaschá primonta atienderqa chaymantapas ruwarqachá wasipi ruwaykunata, hinaspapas tiyarqachá otaq yacharqachá wakchakunapa kasqan sitiopi Coaspes sutiyoq mayupa chimpanpi. Esterqa rirqachá Susa llaqtapi mercadoman qorimanta hinaspa qollqemanta alhajakunata chaynataq imakunatapas rantikusqankuta qawaq. Manachá payqa piensarqachu tiempo pasasqanman hina tukuy chayninkuna kapunantaqa. Chay tiempopiqa Esterqa manaraqmi yacharqachu vidanpi imam pasanantaqa.

7. ¿Imanasqataq Vastiqa manaña reinañachu karqa? ¿Imataq pasarqa chaymanta qepata?

⁷ Palaciopi penqaypaq pasasqanmantam lliw runakuna yacharurqaku. Convidota ruwachisqanpi llapallan jefenkunawan hinaspa gobernadorkunawan vinota tomaspa miskillataña mikusqankuman hinam rey Asueroqa buenamoza warmin reina Vastita qayachirqa, payñataqmi warmikunawan sapaq fiestapi kachkarqa ichaqa  manam riyta munarqachu reypa kasqanmanqa. Chaywan penqaypi churaruptinmi reyqa llumpayta piñakuspan consejaqninkunata tapurqa Vasti sutiyoq reinawan imata ruwananpaq. Hinaspam tantearqa paypa rantinpi huk reinataña akllananpaq. Chaymantam reyta serviqkuna lloqsirqaku kamachisqan enteron llaqtakunaman, reypa señoran kananpaq qariwan manaraq puñuq buenamoza sipaskunata maskamunankupaq (Est. 1:1–2:4).

8. a) ¿Imanasqataq Mardoqueoqa Estermanta preocupakurqa? b) Pipas buenamoza kaspanqa, ¿imapim reparanan Bibliapa nisqanman hina? (Qawariy Proverbios 31:30 nisqantapas.)

⁸ Mardoqueoqa anchatam kusikurqa uywakusqan priman Ester kuyayllapaqña sipasyasqanwan. Estermantam Biblia nin: “Payqa karqa allin rikchayniyoq buenamozam”, nispa (Est. 2:7). Chaymi Mardoqueoqa astawanraq preocupakurqa. Bibliapa nisqanman hinaqa manam buenamoza kayllachu allinqa. Aswan allinqa allin tanteoyoq hinaspa humillakuq kaymi, mana chayna kaqkunaqa hatunchakuyllatam yachanku (leey Proverbios 11:22). ¿Imaynataq Esterqa karqa? ¿Buenamoza kasqanwanchu hatunchakunman karqa? Tiempopa risqanman hinam imayna kasqanqa yachakurqa.

9. a) ¿Imapaqmi tantearqaku reypa serviqninkuna Esterta rikuruspanku? ¿Imanasqam Mardoqueoqa llumpayta llakikurqa? b) ¿Imanasqataq Mardoqueoqa saqerqa Diosta mana serviq runawan Ester casarakunanpaq? (Recuadropi willakuytapas qawariy.)

⁹ Reypa serviqninkunaqa buenamoza Esterta rikuruspankum chaylla tantearqaku palacioman pusanankupaq (Est. 2:8). ¡Maynataraq Mardoqueoqa llakikurqa churinta hina kuyasqan Estermanta rakiptinku! Payqa manam munarqachu Jehova Diosta mana serviq runawan casarakunantaqa, ichaqa manam imayna harkakuytapas atirqachu. * Mardoqueoqa kallpanchakurqachá manaraq pusachkaptinku Esterta consejananpaq, payqa manachá chaytaqa haykapipas qonqarqachu. Palacioman risqanman hinachá Esterqa piensarqa vidan imayna kananpi.

10, 11. a) ¿Imayna sipaskunawantaq Esterqa huk watapuni karqa? b) ¿Imaynatam yachanchik Mardoqueoqa Estermanta preocupakusqanta?

¹⁰ Reypa palacionman chayarachiptinkum Esterqa tarikurqa mana reqsisqan runakunawan kuska chaynataq Persia nacionpa llaqtankunamanta pusamusqanku sipaskunapiwan. Chay sipaskunaqa sapakamam karqaku imaymana costumbreyoq chaynataq sapakama idiomayoq. Paykunamantam Hegai sutiyoq runa cuentallikurqa, paymi kamachirqa chay sipaskunaqa astawanraq  buenamoza kanankupaq miskillaña asnaq aceitekunawan cuerponkuman untaspa huk watapuni qaqonankupaq (Est. 2:8, 12). ¿Imaynam sientekurqaku chayna atiendesqa kasqankuwanqa? Wakin sipaskunaqa qawapasllaña kayta munaspankum hatunchakuqllaña rikurirurqaku. ¿Chaynachu Esterpas rikurirurqa?

¹¹ Mardoqueoñataqmi astawan preocupasqa tarikurqa priman Estermanta. Bibliam nin: ‘Sapa punchawmi Mardoqueoqa warmikunapa yachasqan patiopa chimpanpi purikacharqa. Ester imayna kasqanmanta yachaykuyta munaspan’, nispa (Est. 2:11). Allinlla tarikusqanmanta yachasqanqa maynatachá kusichirqa. ¿Imanasqa?

12, 13. a) ¿Imanasqataq Estermantaqa admirakurqaku? b) ¿Imanasqataq Mardoqueoqa kusikurqa Ester maymanta kasqanta mana willakusqanwan?

¹² Esterpa imayna kasqanmanta admirakuspanmi Hegai sutiyoq runaqa kuyapayarqa. Hinaspam qorqa qanchis sirvientakunata  chaynataq aswan allinnin kaq cuartota. Bibliam nin: “Estertaqa llapallan qawaqninkunam kuyarurqaku”, nispa (Est. 2:9, 15). ¿Imanasqataq Esterqa admirakuypaq karqa? ¿Suma-sumaq buenamoza kasqanwanchu? Manam. Payqa buenamoza kaspanpas sumaq sonqoyoq warmim karqa.

¹³ Esterqa yachayniyoq hinaspa kasukuq warmim karqa, paymantam Biblia nin: ‘Esterqa manam willakurqachu maylaw llaqtayoq nitaq pipa ayllun kasqantapas, chaynataqa rurarqa Mardoqueopa yachachisqanman hinam’, nispa (Est. 2:10). Payqa manam willakurqachu Juda castamanta kasqantaqa, Mardoqueoqa yacharqam palaciopi kaqkunaqa judiokuna cheqnisqankumanta; chaymi Esterta consejarqa maymanta kasqanta mana willakunanpaq. Esterqa primonpa nisqanman hinam mana willakurqachu, Mardoqueoqa maynatachá chaywanqa kusikurqa.

14. ¿Imaynatam kay tiempopi mozo-sipaskuna Esterta qatipakunmanku?

 ¹⁴ Kay tiempopipas achka mozo-sipaskunam tayta-mamanta otaq uywaqninkuta kusichinku kasukusqankuwan. Wakinpiqa yaqapaschá tarikunku mana allin ruwaqkunapa kasqanpi, chaywanpas allin kaqkunata ruwanankupaq kallpanchakuspankuqa Ester hinam Jehova Diosta kusichinku (leey Proverbios 27:11).

15, 16. a) ¿Imayna kasqanwanmi Esterqa reypa agradonpaq karqa? b) ¿Imanasqataq Esterpa vidanqa palaciopiqa manaña ñawpapi hinañachu karqa?

¹⁵ Estermanta hinalla yachasun, paymanñam tuparqa reypa qayllanman rinanpaq, payqa astawan qawapasllaña kananpaqchá imaymana alhajakunata mañakunman karqa. Ichaqa humillakuq kasqanwanmi Hegaipa qosqallanwan churakurqa (Est. 2:15). Payqa manam buenamoza kaynillanwanchu reypa agradonpaq kayta munarqa, aswanqa humillakuq chaynataq allin tanteoyoq kasqanwanmi. Chayna warmikunaqa manam chay palaciopiqa karqachu. Esterpa chayna kayninqa, ¿allinninpaqchu karqa?

¹⁶ Chay tapukuytam Biblia contestan: “Reymi llapallan kuyasqan warmikunamantapas Ester kaqta kuyarurqa. Llapallan sipaskunamantapas Ester kaqtam reyqa favorecespan umanman coronawan coronaykachirqa, paytaqa Vastipa rantinpim reina kananpaqña akllaykurqa”, nispa (Est. 2:17). Chaynapim Esterqa chay tiempopi ancha reqsisqa reypa señoranña karqa. Paypa vidanqa qalaypaqmi cambiarurqa. Reinaña kasqanwanqa, ¿hatunchakuytachu qallaykurqa? Manam.

17. a) ¿Imaynatam Esterqa uywakuqnin Mardoqueota hinalla kasukurqa? b) ¿Imanasqam kay tiempopipas ancha allin Esterta qatipakuyninchikqa?

¹⁷ Esterqa hinallam kasukuq warmi karqa. Uywakuqnin Mardoqueopa kamachisqanman hinam pimanpas mana willakurqachu Juda castamanta kasqanta. Chaymantapas reyta wañuchinankupaq tanteasqankumanta Mardoqueo yacharuspanmi Esterman willarqa, Esterñataqmi Mardoqueopa nisqanman hina reyman willarqa, chayna willakusqanwanmi chay runakunataqa hapiruspa wañurachirqaku (Est. 2:20-23). Esterqa tukuy tiempom kasukuq chaynataq mana hatunchakuq karqa, chaywanmi qawachirqa iñiyniyoq kasqanta. Ñoqanchikpas mana kasukuq runakunapa kasqanpim kawsanchik, chaymi anchata kallpanchakunanchik Esterta qatipakunapaq. Pay hina iñiyniyoq kaspaqa kasukuq runakunam kasunchik.

18. a) ¿Imanasqataq Mardoqueoqa Amanpa ñawpaqninpi mana qonqorakurqachu? (Uray patanpi willakuytapas qawariy.) b) ¿Imaynatam ñawpa tiempopi hina iñisqankuta qawachinku Diosman sonqo serviqninkuna?

¹⁸ Tiempo pasasqanman hinam rey Asueroqa Aman sutiyoq  runata hatuncharqa kamachiq kananpaq nombraruspan, hinaspam runankunata kamachirqa Amanpa ñawpaqninpi qonqorakunankupaq (Est. 3:1-4). Mardoqueoqa reypa tukuy kamachisqantam kasukurqa, ichaqa Amanpa ñawpaqninpi qonqoranankupaq kamachisqantaqa mana kasukunanpaqmi tanteakurqa Jehova Diosta respetasqanrayku. Mardoqueoqa yacharqam Diosmanta willakuq Samuelpa wañuchisqa rey Agagpa mirayninmanta Aman kasqanta (1 Sam. 15:33). Amalec castakunaqa Jehova Diospa enemigon kaspankum llaqtanta llumpayta ñakarichirqaku, chaymi Diosqa tantearqa chay nacionqa chinkachisqa kananpaq (Deut. 25:19). * ¿Qonqorakunmanchu karqa Amalecpa mirayninpa qayllanpi Diosman sonqo judioqa? Mardoqueoqa manachá chaytaqa ruwanmanchu karqa. Paypa chayna kasukusqanqa Bibliapi kayna nisqantam yuyarichiwanchik, “Runakunamanta puntataqa Diostam kasukuna” (Hech. 5:29). Ñawpa tiempopipas chaynataq kay tiempopipas Diosman sonqo kaqkunaqa wañunanku kaptinpas chaynatam ninku.

19. ¿Ima pasananpaqmi Amanqa tantearqa? ¿Imaynatam reyta convencechirqa?

¹⁹ Mardoqueo mana qonqorakuyta munaptinmi Amanqa llumpayta piñakuspan Mardoqueota chaynataq Juda castamanta lliw judiokunata wañuchinanpaq tantearurqa. Chaypaqmi rey Asueroman llullakuspan willarqa gobiernasqan provinciakunapi cheqesqa hinaspa rakinasqa huk casta runakuna reypa leyninkunata mana kasukuq kasqankumanta hinaspa mana allin kasqanmantapas, ichaqa manam nirqachu chay runakunaqa judiokuna kasqanmantaqa. Lliw judiokuna chinkachisqa kanankupaqmi achkallay-achka kilo qollqeta qonanpaq reyman ofrecerqa. * ¿Imatataq rey Asueroqa tantearqa? Paypa sutinpi kamachikuykunata sellananpaqmi anillonta Amanman qorqa, chaynapi lliw judiokuna wañuchisqa kanankupaq (Est. 3:5-8, 9 NM, 10).

20, 21. a) ¿Imaynataq tarikurqaku Mardoqueopas chaynataq wakin judiokunapas Amanpa decretasqanta yacharuspanku? b) ¿Imata ruwananpaqmi Mardoqueoqa Esterman willachimurqa?

²⁰ Chaymi Amanqa decretasqan kamachikuykunata carta apaqkunawan pasachirqa enteron Persia nacionpi lliw judiokuna wañuchisqa kanankupaq, carta apaqkunañataqmi tukuy  hinastinman rirqaku caballopi. Chay noticiamanta yachasqankuqa maynatachá Jerusalen lawpi kaq judiokunatapas hukmanyachirqa, paykunaqa chayllaraqmi Babilonia nacionmanta kutiramurqaku hinaspa llaqtankutapas chayraqmi hatarichichkarqaku. Manaraqmi llaqtapa murallantapas perqarqakuchu amparasqa kanankupaq. Mardoqueopas maynatachá paykunamantaqa llakikurqa chaynataq Susa llaqtapi amistadninkunamanta hinaspa ayllunkunamantapas. Chaymi llakisqa kasqanta qawachinanpaq pachanta llikiparuspan llakipayanapaq pachawan churakuruspa umanman uchpawan hinakuruspan llaqtaman rirqa llumpayta waqastin. Amanmi ichaqa reywan tomaq pasakurqa manam imapas qokurqachu judiokuna chaynataq Susa llaqtapi paykunapa amistadninku llakipi kasqankumantaqa (leey Ester 3:12–4:1).

²¹ Mardoqueoqa manam hawkallachu tarikurqa. Ichaqa, ¿imatataq ruwarqa? Estermi consuelananpaq apachirqa pachakunata, Mardoqueoñataqmi mana churakuyta munarqachu. Ichaqa Jehova Diosta mana serviq runawan priman Ester imarayku casarakusqanmantam chayraq entienderurqa. Chaymi Esterman chaylla willachimurqa ‘reyman rispa paypa qayllanpi castankunapa favorninpi mañakamunanpaq’ (Est. 4:4-8).

22. ¿Imanasqataq Esterqa manchakurqa qosanpa kasqanman riyta? (Uray patanpi willakuytapas qawariy.)

 ²² Ima pasasqanmanta yacharuspanmi reina Esterqa llumpay llakisqa tarikurqa. Mana haykapi pasasqanman hinam iñiyninpi pruebasqa karqa. Chaymantapas Mardoqueomanmi willachimurqa manchakusqanmanta. ¿Imanasqataq reyman asuykuytaqa manchakurqa? Esterqa primonmanmi yuyarichirqa leyman hinaqa rey mana qayachichkaptin pipas payman asuykuqqa wañuchisqa kananmanta. Rey mana qayachichkaptin payman asuykuqqa qorimanta tawnanta rey haywariykunantam suyarqa. ¿Kuyapayaykunmanchu karqa reyqa Esterta? Reina Vastitaqa manam kuyapayarqachu. Chaymantapas huk killañam reyqa Esterta manaña qayachirqañachu, ichapas chay munaysapa reyqa manaña Estertaqa kuyarqañachu (Est. 4:9-11). *

23. a) ¿Ima nirqataq Mardoqueoqa Esterta iñiyninpi kallpanchananpaq? b) ¿Imanasqataq Mardoqueota qatipakuchwan?

²³ Mardoqueoqa priman Estertam kallpancharqa iñiyninpi hinalla takyananpaq. Nichimurqam Ester mana imata ruwaptinpas Jehova Diosqa judiokuna librananpaq kasqanmanta. Chaymantapas nichirqam judiokunapa favorninpi imatapas mana ruwaspanqa judiokunata wañuchiyta qallaykuptinkuqa kikinpas mana librakunanpaq kasqanmanta. Chaywanmi qawachirqa llaqtanta amparananpaq Jehova Diospa prometesqanpi Mardoqueoqa tukuy sonqonwan confiasqanta (Jos. 23:14). Chaymantapas Estermanmi nirqa: “Ichapas kunan hina horapaq reina kayman qamqa chayarqanki”, nispa (Est. 4:12-14). Jehova Diospi tukuy sonqonwan confiasqantam Mardoqueoqa qawachirqa. ¿Ñoqanchikpas tukuy sonqonchikwanchu Jehova Diospi confianchik? (Prov. 3:5, 6.)

24. ¿Imaynatam Esterqa qawachirqa iñiyniyoq chaynataq valorchakuq kasqanta?

²⁴ Esterqa imam ruwananpaq kasqantam entienderurqa. Mardoqueomanmi willachimurqa Ester hina llapallan judiokuna kimsa punchaw ayunanankupaq. Qawachirqam iñiyniyoq chaynataq valorchakuq kasqanta, chaymi nirqa: “Wañunay kaptinpas hinachiki wañurusaq”, nispa (Est. 4:15-17). Chay kimsa punchawnintin ayunaspanqa tukuy sonqonwanchá Jehova Diosta mañakurqa. Chay punchawkuna pasaytam reypa agradonpaq hina sumaqllataña allichakurqa.

25. Rimarimuy reypa qayllanman Esterpa risqanmanta.

²⁵ Kay yachachikuypa qallariyninpi qawamusqanchikman hinam Esterqa reypa kasqanman rirqa. Llumpay llakisqa kaspanmi Jehova Diosta mañakurqa achka kutikama. Hinaspam reypa pationman yaykurqa. Chay patiomantaqa rey Asuerotam rikurqaña sumaq allichasqa qaspa chukchayoq chaynataq barbayoq tiyaqta. Imayna genioyoq tarikusqanta musyananpaqmi allinta repararqa. ¿Chayllachu reyqa musyarurqa señoran chaypi kasqanmanta? Manam yachanchikchu. Esterpaqqa mayna unaypaschá suyasqanqa rikchakurqa. Esterta rey Asuero rikuruspanmi tumpata admirakuspan qawarirqa, qawarayananmantaqa qorimanta tawnantam haywarirqa (Est. 5:1, 2).

26. ¿Imanasqam cristianokunaqa Ester hina valorchakunanchik? ¿Imamantam qatiqnin yachachikuypi yachasun?

²⁶ Estertam reyqa favoreceykurqa ima niy munasqanta uyarinanpaq. Esterqa wañuytapas manam manchakurqachu Jehova Diospa llaqtan defiendenanrayku. Paypa ejemplontaqa lliwmi qatipakuchwan. Diosta serviqkunaqa chayna willakuykunatam anchata chaninchanchik. Jesusmi nirqa qatiqninkunaqa kuyanakusqankuwan reqsichikusqankumanta (leey Juan 13:34, 35). Kuyakuq kayninchikmi kallpanchawasun Ester hina valorchakuspa iñiqmasinchikkunata defiendenapaq. Kay yachachikuypiqa wakillanmantaraqmi Estermanta yacharunchik. ¿Imaynatataq Esterqa reyta convencechinqa favorecesqan Aman mana allin runa kasqanmanta cuentata qokunanpaq? ¿Atinqachu judiokunapa vidan salvayta? Chaykunamantam yachasun qatiqnin yachachikuypi.