Apocalipsis qillqapi tawa caballopi sillakuqkunamanta willakuyqa qallariyllanpiqa manchakuypaqmi rikchakunman, ichaqa manam manchakunapaqchu. Bibliapa willakuyninkunawan hinaspa kunan tiempopi tukuy ima pasakusqanwanmi yachayta atichwan imakunawan sillakuqkuna tupasqanmanta. Caballokunapa kallpasqan sasachakuykunata apamuptinpas, kay willakuykunaqa yanapawachwanmi. Qatiqninpim yachasunchik caballopi sillakuqkuna imakunawan tupasqanmanta.

Yuraq caballomantam biblia nin: “Rikurqanim yuraq caballota, sillakuqninñataqmi kasqa flechayuq. Payman coronata Dios quykuptinmi payqa enemigonkunata vencenanpaq lluqsirqa”, nispa (Apocalipsis 6:2).

¿Pitaq sillakuqninqa? Apocalipsis qillqam willawanchik caballopi sillakuqpa sutinqa “Diospa palabran” kasqanta (Apocalipsis 19:11-13). “Diospa palabran” niq sutiqa tupanmi Jesucristowan, paymi Diospa rantinpi willakuq (Juan 1:1, 14). Jesucristotaqa bibliaqa sutichanmi “Kamachiqkunapapas kamachiqnin, señorkunapapas señornin”, nispa. Nintaqmi “Confiana hinaspa Chiqap rimaq” kasqanta (Apocalipsis 19:11, 16). Arí, Jesusmi yuraq caballopi sillasqa kamachiqqa, payqa allin kamachiqmi kanqa.

¿Pitaq kamachiq kananpaq Jesusta akllarqa? (Apocalipsis 6:2). Danielmi musquyninpi rikurqa Jesusqa ‘wiñaypaq kawsakuq’ Jehova Diosmanta * kamachiq kananpaq atiy chaskisqanta (Daniel 7:13, 14). Jesusqa kamachinanpaq atiyta chaskisqanraykum sapa runamanta cuentata mañanqa. Yuraq caballopi Jesuspa peleasqanmi qawachin kay pachaman justiciata apamunanmanta, bibliapiqa yuraq colortam tupachin allin ruwaywan (Apocalipsis 3:4; 7:9, 13, 14).

Chaynaqa, ¿haykapitaq tawa caballopi sillakuqkunaqa kallpayta qallaykurqaku? Puntataqa Jesusmi atiyta chaskirqa kamachiq kananpaq, chaymantañam yuraq caballonpi lluqsirqa (Apocalipsis 6:2). ¿Haykapitaq Jesusqa hanaq pachapi kamachiq kananpaq atiyta chaskirqa? Manam hanaq pachaman kutirusqan qipallatachu, ¿imanasqa? Bibliam nin kutiruspanqa unay tiemporaq suyasqanmanta (Hebreos 10:12, 13). Jesusmi qatiqninkunaman willarqa hanaq pachapi kamachiyta qallaykusqanmanta imaynata musyanankupaq. Willarqam kamachiyta qallaykuptinqa kay pachapi guerrakuna, muchuykuna hinaspa unquykuna astawan kananmanta (Mateo 24:3, 7; Lucas 21:10, 11). 1914 watapi punta kaq hatun guerra qallaykusqan qipatam, sutilla qawakurqa Jesusqa hanaq pachapi kamachiyta qallaykusqanmanta hinaspa ‘tukupay punchawkuna’ qallaykusqanmanta (2 Timoteo 3:1-5).

Hinaptinqa, ¿imanasqataq 1914 watapi Jesus kamachiyta qallaykuchkaptinqa kay pachapiqa mana allinkuna astawan yapakuchkan? Kay pachapi Jesus manaraq kamachisqanraykum. Kamachiytaqa qallaykurqa hanaq pachallapiraqmi. Chaymi Jesusqa Jehova Dios atiyta quykuptin satanastawan demoniokunata hanaq pachamanta kay pachaman wischuramurqa (Apocalipsis 12:7-9, 12). Chaymi satanasqa piñasqa kachkan pisi tiempollaña kawsananta yachasqanrayku. Arí, manañam unay tiempoñachu pasanqa kay pachamantapas satanasta Dios chinkachinanpaqqa (Mateo 6:10). Kunanñataq qawasun kimsa caballopi sillakuqkunapa kallpasqan imaynata ‘tukupay punchawkunapi’ kasqanchikta qawachisqanta.

‘Nina kaqllaña colorniyuq caballopas lluqsiramurqam, sillakuqninmi atiyta chaskirqa kay pachamanta hawkayayta chinkachinanpaq, chaynapi runakuna kikinkupura wañuchinakunankupaq, payqa chaskirqataqmi hatun espadatapas’ (Apocalipsis 6:4).

Kay puka caballopi sillakuqmi tupan guerrawan. Chaymi kunan tiempopiqa enteron pachapi guerrakuna astawan hatarichkan. 1914 watapim yaqa lliw nacionkuna guerrapi karqa, manam chaynaqa haykapipas rikukurqachu. Chaymantañataqmi, iskay kaq hatun guerra karqa, chaypim astawan runakuna wañurqaku. Ninkum 1914 watamantapacha guerrakuna kasqanrayku 100 millon masnin runakuna wañusqankumanta. Waranqantin runakunañataqmi heridasqa qiparurqaku.

Kunan tiempopiqa, yaqa lliw runakunata chinkachiy atiq armakunatam runakunaqa ruwarunku. Guerrakuna yapakusqantaqa utaq puka caballopi sillakuqtaqa manam sayachiyta atinkuchu hawkayayta maskaq organizacionkunapas nitaq Naciones Unidas nisqan organizacionpas.

‘Rikururqanim yana caballota, sillakuqninñataqmi balanzata hapichkasqa. Chaymantañataqmi, chay tawa angelkunapa chawpinmanta qayakuqta uyarirqani: “Huk kilo trigom huk denario nisqa qullqipa chanin, kimsa kilo cebadapas huk denario nisqa qullqipa chaninmi. Amayá usuchiychu vinotapas nitaq aceitunas sachapa aceitentapas”, niqta’ (Apocalipsis 6:5, 6).

Kay yana caballopi sillakuqmi tupan yarqaywan. Chay willakuymi nin ‘huk kilo trigo’ huk denario nisqa qullqipa chanin kananmanta, Jesuspa tiemponpiqa huk punchaw llamkaymantam pagaqku huk denariota (Mateo 20:2). Nirqataqmi “kimsa kilo cebadapas” trigo hina mana kachkaspanpas huk denariopa chanin kananmanta. Chay willakuyqa ninraqmi ama aceitunas sachapa aceitenta nitaq vinotapas usuchinapaq, ñawpaq Israel nacionpiqa chaykunatam astawan mikuypi servichikurqaku.

¿Imanasqam nichwan yana caballopi sillakuqqa 1914 watamantapacha kallpasqanmantaña? Yaqa 70 millon runakunam yarqaymanta pasaq watakunapi wañurqaku. Huk willakuymi nirqa yaqa 805 millon runakuna 2012 watamanta 2014 watakama yarqayta pasasqankumanta. Huk willakuypas nirqaraqmi: “SIDA, malaria hinaspa tuberculosis nisqanku unquywan wañuqkunamantapas aswan masraqmi yarqaymanta wañuq runakunaqa”, nispa. Yarqay mana kananpaq runakuna tukuyta ruwaptinkupas hinallam yarqayqa yapakuchkan.

‘Rikururqanim ayay-ayayllaña kaq caballota, sillakuqninñataqmi “wañuywan” sutichasqa kasqa. Sepulturañataqmi qipallanta qatimuchkasqa, paykunam atiyta chaskirqaku kay pachapi tawa kaq parten runakunata wañuchinanpaq: Hatun espadawan, muchuywan, mana hampiy atina unquywan hinaspa purun animalkunawan’ (Apocalipsis 6:8).

Kay ayay-ayayllaña caballopi sillakuqmi tupan unquywan hinaspa huk rikchaq mana allinkunawan wañuq runakunawan. 1914 wata pasaytam gripe española nisqanku unquy wara-waranqantin runakunata wañurachirqa. Yaqa 500 millon runakunas chay unquywan kasqaku.

Unquykunamanta yachaq runakunam ninku pasaq watakunapiqa wara-waranqantin runakuna viruela nisqanku unquywan wañusqankumanta. Kunanpas hinallam waranqantin runakuna sida, tuberculosis hinaspa malaria nisqanku unquykunawan wañuchkanku.

Arí, runakunaqa hinallam guerrakunawan, unquykunawan hinaspa yarqaymanta wañuchkanku. Sepulturaqa mana saksariq hinam wañuqkunawan huntakuchkan.

Kay tiempopi sasachakuykuna rikusqanchikqa tukunqañam. 1914 watapim Jesusqa ‘enemigonkunata vencestin lluqsiramurqa’, chaymi satanasta hanaq pachamanta kay pachaman wischumurqa (Apocalipsis 6:2; 12:9, 12). Jesusqa Diospa piñakuynin punchawpim satanasta presochanqa runakunata manaña imanananpaq, chinkachinqataqmi satanas hina mana allin runakunatapas (Apocalipsis 20:1-3). Jesusqa manam kimsan caballopi sillakuqkunallatachu chinkachinqaqa, aswanqa mana allin ruwasqankutam allichanqa. Bibliam chaymanta willawanchik.

Guerra kananmantaqa hawkayaymi kanqa. Jehova Diosmi ‘guerrakunata tanichinqa. Kay pachapa cantonkamam tanichinqa’ (Salmo 46:9). Hawkalla kawsakuy munaq runakunaqa ‘kusikuywanmi hawkayaypi kawsakunqaku’ (Salmo 37:11).

Manañam pipas yarqaytaqa pasanqañachu. ‘Kay pachapim achka-achka kawsaykuna qispinqa’ (Salmo 72:16).

Manañam unquywanqa ñakarisunñachu, aswanqa sanoy-sanoymi wiñaypaq kawsakusun. ‘Diosmi llapa runakunapa wiqinta pichanqa, manañam kanqachu wañuypas nitaq nanaypas’ (Apocalipsis 21:4).

Jesusmi kay pachapi kaspan qawachirqa hamuq tiempopi kamachispan imakuna ruwananmanta. Yachachirqam hawkalla kawsakuyta, runakunatam sanoyachirqa, waranqantin runakunamanmi mikuchirqa chaynataq wañuqkunatapas kawsarichirqa (Mateo 12:15; 14:19-21; 26:52; Juan 11:43, 44).

Jehova Diospa testigonkunaqa, kusikuywanmi bibliapa nisqanman hina yachachisunki caballopi sillakuqkunata chinkachinanku punchaw chayamunankama ima ruwanamanta, ¿munawaqchu yachayta?