Kichay leenaykipaq

¿Yachaysapa runakunaq nisqan tupanchu Bibliaq nisqanwan?

¿Yachaysapa runakunaq nisqan tupanchu Bibliaq nisqanwan?

Bibliaq nisqanta qhawarisun

 Bibliaq nisqanqa tupanmi estudiaq runakunaq yachachisqanwan. Qatimuqpi qhawarisun Bibliapi kaq wakin yachachikuykunamanta. Chaypin yachasun estudiaq runakunaq yachachisqanman jinapuni kasqanta, ñaupa tiempopiña Bibliata qelqakuran chaypas.

  •   Tukuy imapas qallariypiqa kamasqan karan (Génesis 1:1). Ñaupaq tiempopin ichaqa wakin runakuna niqku: “Qallariypiqa imapas karanñan, rawisqan ichaqa kasharan”, nispa. Babilonia llaqtamanta runakunan niranku: “Tukuy imaymanata ruwaq dioskunaqa iskay jatun qochamantan lloqsimuranku”, nispa. Juj llaqtakunamanta runakunataq niranku: “Jatunkaray runtumantan tukuy imapas rijurimuran”, nispa.

  •   Ch’askakunapaqpas allpanchispi tukuy imapaqpas kamachikuykunan churasqa kashan, chayman jinan chaykunaqa imachus ruwanankuta ruwanku (Job 38:33; Jeremías 33:25). Ñaupaq tiempopin ichaqa runakuna niranku: “Runakunaqa qonqayllan imapipas tarikunchis dioskuna ima munasqankuta ruwasqankuman jina”, nispa.

  •   Allpanchisqa ch’usaqpin warkurayashan (Job 26:7). Ñaupaq tiempopin ichaqa runakuna niranku: “Allpanchisqa mesa jinan pampa kashan, jatunkaray runan chayta q’epishan otaq jatunkaray torokuna otaq jatunkaray tortuga”, nispa.

  •   Parasqanwan rit’isqanwanmi mayukunapas pujyukunapas kan, parapas rit’ipas qochakunaq wajsisqanwanmi kallantaq (Job 36:27, 28; Eclesiastés 1:7; Isaías 55:10; Amós 9:6). Ñaupaq tiempopin ichaqa griego runakuna niranku: “Mayukunaqa allpa ukhumantan lloqsimunku”, nispa, chaytan piensaranku 1700-1800 watakunakama.

  •   Orqokunaqa rijurimurankun wakintaq chinkaripuranku, kunan rikusqanchis orqokunaqa ñaupaq tiempopiqa qocha ukhupin kasharanku (Salmos 104:6, 8). Ñaupaq tiempopin ichaqa runakuna niranku: “Dioskunan kunan rikusqanchis orqokunataqa ruwaranku”, nispa.

  •   Cuerponchista bañakuypas, qhellikunata ama jap’iypas allinninchispaqmi. Diosqa Israel runakunatan kamachiran wañusqa runata jap’iqqa p’achanta t’aqsanan kasqanta, bañakunan kasqantawan, chaymantapas contagiakuq onqoyniyoq runakunatan sapaq cuartopi churananku karan, jatun jisp’ayninkutapas p’ampanankun karan (Levítico 11:28; 13:1-5; Deuteronomio 23:13). Egipto llaqtamanta runakunan ichaqa k’irinkuman jatun jisp’ayta churaqku jampikunankupaq.

Ima ninkun wakin runakuna Bibliamanta

 Wakin runakunan ninku: “Bibliaq nisqanqa manan tupanchu estudiaq runakunaq nisqanwan”, nispa. Bibliaq nisqanta allinta qhawarisun chayqa reparasunmi chay nisqanku yanqa kasqanta. Wakinmanta qhawarisun.

 Runakunan ninku: Bibliapiqa ninmi: “Soqta p’unchayllapin tukuy imapas kamasqa karan”, nispa.

 Bibliaq nisqan: Diosqa mana yupay atiy watakuna ñaupaqtaraqmi cielopi imaymana kaqta ruwaran (Génesis 1:1). Chaymantapas Génesis juj capitulopi soqta p’unchaymanta rimaspaqa waranqa-waranqa watakunamantan rimashan. Arí, “p’unchay” nispaqa juj tiempomantan rimashan. Chaychá Génesis 2:4 nin: “Juj p’unchayllapin Diosqa cielotapas allpatapas ruwaran”, nispa.

 Runakunan ninku: Bibliapiqa ninmi: “Diosqa manaraq intita ruwashaspan sach’akunataraq ruwaran”, nispa. Chhayna kanman chayqa, imawanmi sach’akuna kausanman karan (Génesis 1:11, 16).

 Bibliaq nisqan: Bibliaq nisqan jina, manaraq sach’akunata ruwashaspaqa Diosqa cielopi kaqkunatas ruwasqa: ch’askakunata, intita, cielopi kaq tukuy kaqkunatapas (Génesis 1:1). Ñaupaq kaq p’unchaymanta rimaspan Bibliapiqa willan intiq k’anchayninqa allpapi manaraq rikukusqanta. Kinsa kaq p’unchaypaqmi ichaqa intiq k’anchayninqa allpanchispi reparakuranña, chaymi sach’akunapas wiñayta atiranku (Génesis 1:3-5, 12, 13). Chay qhepamanqa intitaqa allintañan rikukuran (Génesis 1:16).

 Runakunan ninku: Bibliapiqa ninmi: “Intin allpanchista muyuykushan”, nispa.

 Bibliaq nisqan: Eclesiastés 1:5 nin: “Intin lloqsimun, jinaspan jaykupun, chaymantataq usqhaylla kutiripun maymantachus lloqsimusqanman, wajmanta lloqsimunanpaq”, nispa. Chaypiqa willashan runakuna cielota qhawarispa imatachus rikunku chayllatan, qhawarinanchispaqqa intipas allpanchista muyuykushanman jinatan rikukun. Chaymi runakunapas ninku: “Intin lloqsimushanña, intin jaykupushanña”, nispa. Ichaqa manan chhaynapunichu, aswanpas allpanchismi intitaqa muyuykun.

 Runakunan ninku: Bibliapi nin: “Tiyasqanchis allpaqa mesa jina pampan”, nispa.

 Bibliaq nisqan: Bibliapiqa willanmi allpaq tawa esquinanmanta, chaymanta rimaspaqa pachantinmantan willashan (Apocalipsis 7:1).

 Runakunan ninku: “Bibliapi juj muyuta imaynachus medikusqanqa manan allinchu”, nispa.

 Bibliaq nisqan: 1 Reyes 7:23; 2 Crónicas 4:2 rimashan jatun p’ukuq siminqa chunka codo rectonpamanta medisqa kasqanta, muyuriq siminta medispataq kinsa chunka codo kasqanta. Chaypiqa manachus jina k’apaqtapunichu willasharan jayk’apuni medisqantaqa. Yaqapaschá p’ukuq muyuriq siminta medishaspaqa ukhullanta medisharanku.