Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

FESOASOANI MO LE AIGA | FANAU TALAVOU

Pe Afai ua Tatau Ona E Toe Fo‘i e Nofo i Ou Mātua

Pe Afai ua Tatau Ona E Toe Fo‘i e Nofo i Ou Mātua

LE LUʻI

Ua taʻua e faapea e iai talavou sa tuua o latou mātua ae ola ma tausia i latou lava, a ua toe foʻi e nonofo ma o latou mātua ina ua feagai ma faigatā tautupe. Po ua tupu lenei mea iā te oe?

E tusa pe e te alofa i ou mātua, ae e ese le faigatā o le toe foʻi e nonofo ma i laʻua. Ua taʻua e le talavou o Sara *: “O loʻu nofo na o aʻu ma tausia aʻu lava, na ou lagona ai ou te mafai ona faia se mea, auā ou te leʻi ola faalagolago i se tasi. Ae o le toe foʻi e nonofo ma oʻu mātua na ou lagona ai ua toe pei aʻu o se tamaʻi teineitiiti.” E faapena foʻi le manatu o le tauleʻaleʻa o Risati: “Ou te leʻi toe fia foʻi i oʻu mātua, ae ua lē mafai ona ou tausia aʻu lava. Na ou lagona le lē taulau.”

Pe afai ua e oo i se tulaga faapea, e mafai la ona fesoasoani lenei mataupu iā te oe.

LE POGAI

Faafitauli tautupe. O le toʻatele o talavou ua faateʻia ina ua latou tofo totino i le taugatā o le soifuaga. Ua faapea mai Risati lea na taʻua muamua: “Na alu uma aʻu teugātupe i le tausiga o oʻu manaʻoga.” E tai faapena foʻi le tulaga na oo i le tamaʻitaʻi o Shaina, o lē na tuua ona mātua i le 24 o ona tausaga, ae na mulimuli ane toe foʻi ifo ina ua mavae le tasi ma le ʻafa tausaga. Na taʻutino mai o ia: “E leʻi lelei le auala na faaalu ai aʻu tupe. E leʻi iai ni aʻu tupe i le taimi na ou tuua ai oʻu mātua, a o lea ua ou toe foʻi mai ma aʻu aitalafu.” *

Faafitauli tau galuega. Ua iloa e Shaina, e tusa pe e lelei au fuafuaga mo le tausia o oe lava, ae e mafai ona faalēaogāina uma pe a teʻi ua leai sau galuega. Na ia taʻua: ʻNa ou faauu mai i se polokalame i mataupu faafomaʻi, ma na iai se vaega na fesoasoani iā te aʻu ina ia suʻe saʻu galuega. Peitaʻi, ina ua leai saʻu galuega, sa leai se mea na mafai ona ou faia. Na ou nofo i se vaipanoa maotua, ma e lē maua ai ni avanoa faigaluega faafomaʻi.’

Faamoemoega lē talafeagai. O nisi talavou ua ō e faigaluega e aunoa ma le malamalama i vala eseese e manaʻomia, mo le saʻilia e se tasi o mea e tausia ai o ia lava. E masani ona matuā faigatā atu a latou galuega nai lo o le mea na latou faatalitalia. O le iʻuga, ua latou iloa ane ai e lē faigofie le tausia e i latou o i latou lava. E mautinoa e latou te leʻi faatalitalia o le a matuā faigatā le tulaga o mea pe a oo ina avea ma talavou matutua.

MEA E MAFAI ONA E FAIA

Talanoa i ou mātua i lou toe foʻi atu e tou te nonofo faatasi. Ia talanoa i mataupu e pei o nei: O le ā le umi o le a outou nonofo faatasi ai? O ā nisi o tupe faaalu e mafai ona e fesoasoani i le totogiina? O ā feʻau i le fale e mafai ona e faia? O ā ni mea e te faia ina ia toe maua ai ni tupe e tausia ai oe lava? E tusa po o le ā lou matua, ae e tatau ona e manatua o lea ua e toe nofo i ou mātua, ma e tatau ona e usitaʻi iā i laʻua.—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Esoto 20:12.

Ia iloa faasoa au tupe. Ua taʻua i le tusi The Complete Guide to Personal Finance: For Teenagers and College Students: “E faalagolago lou taulau po o lou lē taulau i le faasoaina o au tupe, i le auala e te faaalu ai au tupe. . . . O le mea tāua, ia aua neʻi soona faaaluina au tupe i mea e te lē manaʻomia moni.”—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Luka 14:28.

Ia saʻili ni fautuaga aogā. E mafai ona fesoasoani atu ou mātua po o isi tagata matutua iā te oe, ina ia maua tomai aogā i le teuina ma le faasoasoaina o tupe, faapea le totogiina o pili. Ua taʻua e le talavou o Marie: “Na tatau ona ou toe amata mai i mea faigofie. Na fesoasoani mai saʻu uō ina ia tusi i lalo tupe faaalu e manaʻomia ma tupe faaalu e lē manaʻomia. Na faateʻia aʻu ona o le tele o aʻu tupe na alu i mea e matuā lē manaʻomia. Na ou aʻoaʻoina foʻi, e tāua ona atiaʻe le pulea totino pe afai o le a ou saʻilia mea e tausia ai aʻu lava.”—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Faataoto 13:10.

E lē tāua le galuega e te faia, ae e tāua le lelei o le auala e te faia ai

Fai ni taumafaiga e saʻili se galuega. Ia aua le faamaʻimauina le taimi, ae ia faaaogā e saʻili ai sau galuega. O se lapataʻiga: E iai nisi e ono fai atu iā te oe ia saʻili se galuega “o loo e moomoo i ai.” Peitaʻi o le faia faapea, o le a e lē amanaʻia ai isi avanoa faigaluega mo oe. Nai lo o le faamaʻimau o le taimi e saʻili ai se galuega patino, ia lotomalie e talia so o se galuega. Ia manatua, e lē tāua le galuega e te faia, ae e tāua le lelei o le auala e te faia ai. E lē faapea a e faigaluega i le galuega na e moomoo i ai, ona faatoʻā e fiafia lea i lau galuega. Ua mātauina e faapea, o le tele lava o le poto masani ma le tomai o se tasi i lana galuega, o le atili fiafia foʻi lenā i lana galuega.

^ pala. 5 Ua suia igoa.

^ pala. 8 O le faafitauli lenei e masani ona feagai ma talavou i le Iunaite Setete e auai i iunivesite. Ua iloa mai i se lipoti i le The Wall Street Journal, i se fua faatatau, pe a fai se nonogatupe a se talavou, e oo ane i le taimi e faauu ai ua oo atu lana aitalafu i le $33,000.