Yani kulokufunako

Ungubani Jehova?

Ungubani Jehova?

Lokushiwo liBhayibheli

 Jehova unguNkulunkulu weliciniso lokukhulunywa ngaye eBhayibhelini, unguMdali wato tonkhe tintfo. (Sembulo 4:11) Baphrofethi Abrahama naMosi bamkhonta, njengobe naJesu enta. (Genesisi 24:27; Eksodusi 15:1, 2; Johane 20:17) Akasuye Nkulunkulu weluhlobo lolutsite lwebantfu, kodvwa unguNkulunkulu ‘wemhlaba wonkhe.’​—Tihlabelelo 47:2.

 Jehova ligama laNkulunkulu lelehlukile njengobe kuvetwe eBhayibhelini. (Eksodusi 3:15; Tihlabelelo 83:18) Litsatselwe esentweni sesiHebheru lesisho “kuba khona,” futsi tati letinyenti titsi leligama lisho kutsi “Ubangela Kutsi Kube Khona.” Lenchazelo yaleligama imfanela kahle Jehova njengobe anguMdali neMfezi wetinjongo takhe. (Isaya 55:10, 11) LiBhayibheli liphindze lisisite simati kahle umnikati waleligama, ikakhulukati buntfu bakhe lobuhamba embili lutsandvo.​—Eksodusi 34:5-7; Lukha 6:35; 1 Johane 4:8.

 Libito laNkulunkulu litsi Jehova lihunyushelwe esiNgisini lisuselwa elulwimini lwesiHebheru​—limelelwa bongwaca labane (YHWH), labatiwa ngekutsi yi-Tetragrammaton. Indlela lecondzile lebelibitwa ngayo leligama ngesiHebheru sasendvulo ayatiwa. Nobe kunjalo, ligama lelitsi “Jehova” linemlandvo lomudze elulwimini lwesiNgisi, futsi lacala kuvela ehumushweni laWilliam Tyndale nga-1530. a

Kungani ingasatiwa indlela belibitwa ngayo ligama laNkulunkulu ngesiHebheru sasendvulo?

 SiHebheru sasendvulo besibhalwa ngaphandle kwabonkhamisa, besisebentisa bongwaca kuphela. Bekuba melula ngemuntfu lokhuluma siHebheru kutsi nakasifundza afake bonkhamisa endzaweni lefanele. Nobe kunjalo, nase kuphelile kubhalwa kwemiBhalo yesiHebheru (“Litestamente Lelidzala”), lamanye emaJuda emukela inkholelo lengesiyo yekutsi akukafanele sisebentise ligama laNkulunkulu. Nawafundza ngalokuvakalako imibhalo leneligama laNkulunkulu, bewafaka ticu letitsi “Nkhosi” nobe “Nkulunkulu” esikhundleni salo. Njengobe iminyaka ihamba, lenkholelo lengesiyo yandza, lendlela yasendvulo yekubita ligama laNkulunkulu bese ingasatiwa. b

 Labanye batsi ligama laNkulunkulu belitsi “Yahweh,” kantsi labanye basho lokwehlukile kuloko. Umculu lowatfolakala eLwandle Lolufile lonencenye yaLevithikusi ngesiGriki uhumusha ligama laNkulunkulu ngekutsi Iao. Babhali besiGriki sekucala baphindze batsi libitwa ngekutsi Iae, I·a·beʹ, nangekutsi I·a·ou·eʹ, nobe kunjalo akukafanele sigomele ngobe liciniso likutsi asati kutsi tinceku taNkulunkulu tasendvulo betilibita njani lelibito ngesiHebheru c

Lokungesilo liciniso ngeligama laNkulunkulu leliseBhayibhelini

 Lokungesilo liciniso: Emahumusho lasebentisa ligama lelitsi “Jehova” atengetele leligama.

 Liciniso: Ligama laNkulunkulu ngesiHebheru lelibhalwe nge-Tetragrammaton livela tikhatsi letingu-7 000 eBhayibhelini. d Emahumusho lamanyenti eliBhayibheli alikhiphe ngemabomu ligama laNkulunkulu, afaka sicu lesitsi “Nkhosi” esikhundleni salo.

 Lokungesilo liciniso: Nkulunkulu Somandla akalidzingi ligama lelikhetsekile.

 Liciniso: Nkulunkulu matfupha waphefumulela babhali beliBhayibheli kutsi basebentise ligama lakhe tikhatsi letinyenti, futsi ucondzisa labo labamkhontako kutsi balisebentise ligama lakhe. (Isaya 42:8; Joweli 2:32; Malakhi 3:16; KubaseRoma 10:13) Ecinisweni, Nkulunkulu wabalahla baphrofethi bemanga labazama kwenta bantfu kutsi bakhohlwe ligama lakhe.​—Jeremiya 23:27.

 Lokungesilo liciniso: Kufanele kulandzelwe lisiko lemaJuda, futsi ligama laNkulunkulu likhishwe eBhayibhelini.

 Liciniso: Kuliciniso kutsi tati temtsetfo letingemaJuda tala kuveta kutsi ligama laNkulunkulu libitwa njani. Nanobe kunjalo atizange tilikhiphe kumakhophi ato eliBhayibheli. Kunobe ngukuphi, Nkulunkulu akafuni silandzele emasiko ebantfu laphambene nemitsetfo yakhe.​—Matewu 15:1-3.

 Lokungesilo liciniso: Ligama laNkulunkulu akukafanele lisetjentiswe eBhayibhelini ngobe ayatiwa indlela lecondzile yekulibita ngesiHebheru.

 Liciniso: Lendlela yekucabanga isho kutsi Nkulunkulu ufuna bonkhe bantfu babite ligama lakhe ngendlela lefanako kuto tonkhe tilwimi. Nobe kunjalo, liBhayibheli liveta kutsi tikhonti taNkulunkulu tasendvulo lebetikhuluma tilwimi letehlukahlukene betibita emagama ngendlela lengafani.

 Cabanga ngesibonelo saJoshuwa, lebekangumehluleli longumIsrayeli. EmaKhristu angelikhulu lekucala labekhuluma siHebheru bekabita ligama lakhe ngekutsi Yehoh·shuʹaʽ, kantsi lawo labekhuluma siGriki abelibita ngekutsi I·e·sousʹ. EBhayibhelini ligama laJoshuwa lahunyushelwa elulwimi lwesiGriki lisuselwa elulwimini lwesiHebheru, loku kukhombisa kutsi emaKhristu alandzela indlela lenengcondvo yekubita emagama ngendlela levamile elulwimini lwawo.​—Imisebenti 7:45; KumaHebheru 4:8.

 Indlela lefanako ingasetjentiswa nakuhunyushwa ligama laNkulunkulu. Lokubaluleke kakhulu kwendlula indlela lelibitwa ngayo ligama laNkulunkulu kulibuyisela endzaweni yalo lefanele eBhayibhelini.

a Tyndale wasebentisa ligama lelitsi “Iehouah” ehumushweni lakhe etincwadzini tekucala letisihlanu teliBhayibheli. Ngekuhamba kwesikhatsi, lulwimi lwesiNgisi lwashintja, nendlela yekubhala ligama laNkulunkulu yashintja. Sibonelo saloko kutsi nga-1612, Henry Ainsworth wasebentisa ligama lelitsi “Iehovah” kuyo yonkhe uncwadzi yeTihlabelelo layihumusha. Nga-1639, ngesikhatsi lencwadzi yakhe ibuketwa kwasetjentiswa ligama lelitsi “Jehova.” Ngendlela lefanako, nga-1901, bantfu labahumusha i-American Standard Version, basebentisa ligama lelitsi “Jehova” lapho bekuvela khona ligama laNkulunkulu emibhalweni yesiHebheru.

b I-New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Umculu 14, emakhasi 883-884, itsi: “EmaJuda nawabuya ekutfunjweni, esaba kubita ligama laNkulunkulu ngendlela lefanele, esikhundleni salo asebentisa emagama latsi ADONAI nobe ELOHIM.”

c Kuze utfole kwatiswa lokwengetiwe, buka sandzisanchazo A4, “Libito LaNkulunkulu emiBahlweni YesiHebheru,” eHumushweni Lemhlaba Lomusha LemiBhalo LeNgcwele.

d Buka i-Theological Lexicon of the Old Testament, Umculu 2, emakhasi 523-524.