Skip to content

Skip to table of contents

Surat-tahan lulun antigu neʼebé labele loke

Surat-tahan lulun antigu neʼebé labele loke

Surat-tahan lulun neʼebé hetan iha Ein Gedi iha tinan 1970, no husi tempu neʼebá labele lee tanba motuk ona. Teknolojia foun ajuda scan ida-neʼe. Surat-tahan lulun neʼe mak parte husi livru Levítico neʼebé temi Maromak nia naran

IHA tinan 1970, arkeólogu sira deskobre surat-tahan lulun ida iha Ein Gedi, rai-Izraél, besik Tasi Mate nia sorin parte oeste. Sira hetan ida-neʼe bainhira deskobre sinagoga ida, neʼebé uluk ema sunu kuandu harahun knua ida. Neʼe akontese entre tinan 500 no 550 Era Comum. Surat-tahan neʼe nia kondisaun mak aat tebes toʼo labele lee tanba susar atu loke. Maibé agora, ema uza teknolojia foun atu scan hodi bele haree liafuan sira maski la loke surat-tahan lulun neʼe. Tuirmai sira uza programa foun iha komputadór hodi lee liafuan iha surat-tahan lulun neʼe.

Saida mak sira haree? Surat-tahan lulun neʼe mak testu husi Bíblia. Neʼe mak versíkulu balu husi livru Levítico. Versíkulu sira-neʼe temi Maromak nia naran iha lian Ebraiku hodi uza Tetragrama. Surat-tahan lulun neʼe karik hakerek entre tinan 50 no 400 Era Comum. Ida-neʼe sai nuʼudar surat-tahan lulun tuan liu ba Eskritura Lian Ebraiku neʼebé ema hetan depois Livru Tasi Mate nian (Kumran). Gil Zohar hakerek iha The Jerusalem Post katak antes ema hetan surat-tahan lulun iha Ein Gedi, iha ona Livru Tasi Mate nian (maizumenus tinan 100 AEC) no Kódise Alepo (maizumenus tinan 930 EC), maibé manuskritu sira-neʼe hakerek iha tempu neʼebé dook malu ho diferensa tinan 1.000. Matenek-naʼin sira hatete katak testu Ein Gedi hatudu ho klaru katak testu Massoreta kona-ba Moisés nia Ukun-Fuan la troka durante tinan rihun ba rihun, no la iha sala husi ema neʼebé kopia testu Bíblia nian.