Aver yem sha atineakaa

Mbashiada mba Yehova mba Nengen Sainsi Nena?

Mbashiada mba Yehova mba Nengen Sainsi Nena?

 Se lumun a akaa a mbasainsi ve fe la, shi se na jighjigh a akaa a ve tôv sha mi shi ve lu a akav a tesen ér ka a mimi yô.

 “Sainsi ka gbaa kwaghhenen u akaa a igbetar kua gbenda u akaa shon a eren kwagh la kua mfe u i zough a mi sha akaa shon la.” (Collins Cobuild Advanced Learner’s English Dictionary) Shin er Bibilo i lu takerada u mbasainsi ga nahan kpa, ka i wase ior u timen sha akaa a igbetar shi ve zua a mtsera ken akaa a sainsi a mbagenev ve tôv ve fe la. De se nenge akav kpuaa:

  •   Kwaghhenen u tôvon sha akaa a a lu sha la (Astronomy): “Kende nen ashe a en sha, nenge nen: ka an nan gbe akaa ne, nan dugh a akum a ve sha iyenge ve, nan yer a cii sha ati ati?”—Yesaia 40:26.

  •   Kwaghhenen u tôvon sha akaauma (Biology): Tor Solomon yange a “ôr kwagh sha kwagh u ikyon, hii sha kon u sedar u sha Lebanon zan zan sha kwagh u hisop u a menden sha kpekpe; shi a ôr kwagh sha kwagh u zendenya man u inyon man u akaa a kpelan iyav inya kua u ishu.”—1 Utor 4:33.

  •   Kwaghhenen u tôvon sha twersôron (Medicine): “Ishima i saan saan ka icigh ki dedoo, kpa ishima i yinan yô, i om akuhe.”—Anzaakaa 17:22.

  •   Kwaghhenen u tôvon sha abeen a sha kwavaôndo (Meteorology): “U nyôr ken iuna i senou, shin u nenge iuna i awombo . . . ? Gbenda u zan henpe i pav iwanger ngu hana, henpe ahumbe a ken ityoughkitaregh nga a samber sha tar cii la?”—Yobu 38:22-24.

 Er se gbe anyiman sha kwagh u sainsi ga yô, ka se gber ungeren mbagenev sha akaa a igbetar kua akaa a mbasainsi ve tôv ve fe la ken ityakerada yase. Mbamaren mba ve lu Mbashiada la ka ve taver mbayev vev asema ér ve hen sainsi sha er vea hemba kaven akaa a igbetar a a kase ve la yô. Mbashiada mba Yehova mbagenev kpishi mba eren ityom sha agbaa a sainsi kposo kposo, er tom u timen sha igbenda i aveghemakaa agen a benden a agen ken iyol i akaauma la (biochemistry) nahan, man tom u tesen ayenge (mathematics) kua tom u timen sha igbenda i ityahav mbi igbetar mbi i nengen a mi sha ashe ga, er tahav mbu mtseenem man iwanger man ihyuran man usu u latriki man ahumbe kua tahav mbu urugh kwagh senen a mi nahan, mbi benden a akaa la (physics).

Akaa a mbasainsi ve fe ga la

 Se na jighjigh ser mbasainsi vea fatyô u nan uumace mlumun sha akaa a a tsum ve ken uma la cica cii ga. a Ikyav i tesen yô, mbatôvon sha kwagh u avande man awen a injaa (geologists) time sha kwagh u i er tar a mi yô, shi mbatimen sha kwagh u uma u or tôv fa er iyol i or i eren tom yô. Kpa er nan ve tar u hingir ijiir i dedoo i akaauma aa fatyô u lun kere, man er nan ve alegh a iyolough ase a eren tom ken mzough yum nahana?

 Se nenge ser ka Bibilo tseegh ia fatyô u nan se mbamlumun mba kuman sha mbampin mbara ye. (Pasalmi 139:13-16; Yesaia 45:18) Sha nahan yô, se na jighjigh ser kwaghhenen u injaa wa u henen sainsi kua Bibilo ker.

 Ashighe agen yô, adooga mbasainsi vea ôr kwagh ugen a lu ior inja er kwagh u Bibilo i tese la ngu kposo nahan. Kpa ka er ka ve kav kwagh u Bibilo i tese jim jim la tsembelee ga ve i lu ve nahan ye. Ikyav i tesen yô, Bibilo tese ér yange i gba tar ken ayange ataratar, kpa ka ayange a ahwa 24 tseegh, a se fe ne ga.—Genese 1:1; 2:4.

 Mbamhen mbagenev mba ior kpishi ve nengen ér ka sainsi la mba a ikyav i tesen kuma u kaan ér ka sainsi ga, nahan mbasainsi mba tagher tagher mbagenev venda ve. Ikyav i tesen yô, er se nenge akaauma a sha tar cii a tese ér i gba a sha kwaghfan nahan, ior mbagenev mba timen sha akaauma man mba timen sha kwagh u mcimbim kua mbagenev kpishi kpa nenge ér akaauma gba duen iyol i a tsô ga.

a Orgen ken tar u Australia, u yange zua a iyua i vesen i i yer ér Nobel Price la ken gbaa kwaghhenen u sainsi u i yer ér Fiziks (Physics) la yô, iti na ér Erwin Schrödinger, yange nger kwagh kaa ér, “vihi kpishi er akaa a a gbe se ishima tsung shi a lu hange hange la cii . . . mbasainsi ve lu fantyô u pasen kwagh u a ga yô.” Shi orgen u yilan un ér Albert Einstein kpa yange kaa ér: “Akaa a vihin tsung a a er se la tese se er u henen kwagh ken ityough tsembelee la tseegh i kuma u se fatyô u sôron mbamzeyol mba ve lu hen atô wase la ga yô.”