BANTU biingi baliluzi lwaano luli atala aJesu azigwebenga zibili zyakajayigwa aachisamu. (Mt. 27:35-38) Pesi kuli kukazyania kuliwo atala akusyomeka kwaBbayibbele chiindi nilyaamba kuti mubili waJesu wakabambwa akuzikkwa mukabanda.—Mk. 15:42-46.

Bamwi basikukazya maBbuku aaMakani Mabotu teebakalikwe choonzyo pe kuti muntu wakali kujayilwa aachisamu wakali kubambwa kabotu mpawo azikkwe mukabanda. Bali aamuzeezo uusiyene. Muchikozyano, umwi sikulemba magazini iitegwa Smithsonian uutegwa Ariel Sabar wakaamba twaambo tupa kuti babe aamuzeezo ooyu. Wakati: “Kugankaminwa aachisamu chakali chisubulo chakali kupegwa zigwebenga alubo bamwi basyaabusongo tabasyomi pe kuti maRoma bakali kuzumizya kuti muntu uuli boobu azikkwe munzila yabulemu.” Makanze aamaRoma akali aakuti zigwebenga eezyo zifwe bweeme, nkinkaako, mibili yazyo yakali kusiigwa aachisamu kuti banyama bamusokwe balye mpawo zimwi zyakali kusyaala zyakali kubwezegwa mpawo zyawaalilwa mukabanda kabantu boonse.

Nikuba oobo, basikulanga-langa zyachiindi bakazooyubununa zimwi zisiyene, atala amafuwa akasyala aamaJuda bakali kujayigwa. Mu1968, kwakajanwa zifuwa zyamuntu wakajayigwa aachisamu muchiindi chakapona Jesu naakali aanyika. Zifuwa eezyo zyakajanika aafwiifwi akuJerusalemu mukabanda kayimwi mpuli yamaJuda. Zyakali mukabbokesi kakali kubikkwa mafuwa aamuntu uunga wafwa. Aakati kamafuwa aayo, kwakali fuwa lyakukasindi lyakagankaminidwe aapulanga achipikili chilampa masentimita aali 11.5. Sabar wakaamba kuti: “Chifuwa chakukasindi chaYehochanan chakagwasya kubambulula kaambo kakali kakataazya kali atala akuzikkwa kwaJesu kali mumaBbuku aaMakani Mabotu.” Eezi zibikka aantanganana kuti: “Chifuwa chakukasindi chaYehochanan nchiimwi chazintu zitondeezya kuti muntu wakali kujayilwa aachisamu muchiindi chaJesu, maRoma bakali kuzumizya kuti azikkwe mbuli mbubakali kuzikkwa maJuda.”

Kulakonzeka kuti chifuwa chakukasindi eechi chakapa kuti kube maboneno aasiyene-siyene atala akuti Jesu wakagankaminidwe biyeni. Pesi kaambo kali aantanganana nkakuti zimwi zigwebenga zyakagankamidwe aachisamu zyakali kuzikkwa kabotu kutali kuwaalilwa mukabanda kabantu boonse. Eezi zibikka aantanganana kuti nzilyaamba Bbayibbele atala akuzikkwa kwamubili waJesu, zilasyomeka. Bukamboni oobu bweendelana aanzilyaamba Bbayibbele.

Bumwi bukamboni bwiinda boonse, mbwakuti Jehova wakali waamba kale kuti Jesu wakali kuyoozikkwa mukabanda kamuntu uunotede. Taakwe muntu uunga ulakachizya kuti nzilyaamba Jwi lyaLeza zizuzikizigwe.—Is. 53:9; 55:11.