Sampela yangpela i lusim papamama na go stap ol yet, tasol taim ol i bungim hevi bilong mani ol i go bek long papamama. Olsem wanem? Kain hevi olsem i painim yu?

Em tru olsem yu laikim papamama bilong yu, tasol i hatwok long go bek na stap wantaim ol. Sarah * em wanpela yangpela meri i tok: “Mi stap long haus bilong mi yet, olsem na mi save mekim olgeta wok na i no olsem mi mas kisim helpim bilong ol arapela. Tasol taim mi go bek long papamama, i kain olsem mi kamap liklik pikinini gen.” Richard em wanpela yangpela man i gat wankain tingting, na em i tok: “Mi no laik go bek long papamama, tasol mi no inap long lukautim mi yet. Mi pilim olsem mi no inap long mekim wanpela gutpela samting.”

Sapos wankain hevi i painim yu, dispela atikol inap helpim yu long mekim ol samting bilong lukautim yu yet long sait bilong mani.

Hevi bilong mani. Taim planti yangpela i lusim papamama na stap ol yet, ol i kirap nogut long lukim olsem ol i mas tromoi bikpela mani long lukautim ol yet. Richard em yumi stori pinis long en i tok: “Mi yusim olgeta mani mi seivim bilong baim ol samting mi nidim.” Wankain samting i painim Shaina, em wanpela yangpela meri husat i lusim papamama taim em i gat 24 krismas, na bihain long 1 na hap yia em i kam bek long haus. Em i tok: “Mi no yusim gut mani bilong mi. Taim mi lusim papamama mi nogat mani na taim mi kam bek long haus mi gat planti dinau.” *

Hevi bilong painim wok mani. Maski yu wokim plen long olsem wanem yu bai lukautim mani bilong yu, hevi inap kamap sapos yu no wok mani moa. Shaina i luksave long dispela, na em i tok: “Mi grediuet long wanpela program bilong kamap dokta samting, na mi joinim wanpela lain em ol i helpim mi long painim wok mani. Tasol taim mi lusim dispela wok, i hatwok long painim narapela wok mani. Mi stap long wanpela longwe ples na long dispela hap mi no inap long painim wok em mi bin lain long mekim!”

Ol samting i no kamap olsem yu tingim. Sampela yangpela i wok mani, tasol ol i no redi long lukautim ol yet. Planti bilong ol i luksave olsem wok ol i mekim i gat hatwok bilong en na i gat planti samting em ol i mas mekim. Olsem  na planti yangpela i no amamas long ol samting i kamap long i stap bilong ol.

Toktok gut wantaim papamama paslain long yu go bek long haus. Toktok wantaim ol long ol dispela samting: Bai yu stap wantaim ol i go inap long wanem taim, olsem wanem yu bai helpim ol long sait bilong mani, wanem ol wok yu inap mekim long haus, na hau yu bai seivim mani long lukautim yu yet. Maski yu gat hamas krismas, tingim olsem nau yu stap long haus bilong papamama, olsem na yu mas bihainim ol tok na lo bilong ol.—Stiatok bilong Baibel: Kisim Bek 20:12.

Wokim baset. Buk The Complete Guide to Personal Finance: For Teenagers and College Students i tok: “Pasin bilong yu long tromoi mani bai mekim na yu inap kamap gutpela man bilong basetim mani o nogat. . . . Bikpela samting em olsem, no ken tromoi nating mani long ol samting em yu no nidim.”—Stiatok bilong Baibel: Luk 14:28.

Askim ol narapela long edvais. Papamama na ol man i bikpela pinis inap skulim yu long pasin bilong seivim mani long benk, wokim baset, na baim bil bilong wara na pawa samting. Marie em wanpela yangpela meri i tok: “Mi kisim save long hau mi ken seivim mani. Wanpela pren i helpim mi long wokim lista bilong ol samting mi nidim na ol samting mi no nidim. Mi kirap nogut long lukim olsem mi tromoi planti mani long ol samting mi no nidim! Na tu, mi kisim save olsem bilong lukautim mani bilong mi, mi mas daunim laik bilong mi long baim ol samting mi no nidim.”—Stiatok bilong Baibel: Sindaun 13:10.

Painim wok mani. Yusim gut taim bilong yu long painim wok mani. Tingim dispela tok lukaut: Sampela man bai tokim yu long painim wok mani em yu bai amamas long mekim. Tasol sapos yu gat kain tingting olsem, dispela inap pasim yu long painim ol narapela wok mani! Ating i gutpela yu redi long mekim olkain wok. Bikpela samting em olsem, yu mas save gut long wok yu mekim. Sampela man i tok sapos man i lain gut long mekim wok bilong en na em i gat ekspiriens, orait em bai kisim bikpela amamas long wok em i mekim. I no olsem yu mas mekim wok yu laikim na bai yu amamas long mekim dispela wok!