TINGIM olsem yu wanpela Kristen husat i stap long taim bilong ol aposel. Kongrigesen bilong yu i kisim wanpela pas i kam long aposel Pol. Taim yu harim ol i ritim pas long yu, yu luksave olsem planti taim Pol i kamapim ol tok bilong “ol Rait Holi,” em Ol Skripsa Hibru. (2 Timoti 3:15) Na yu tok long yu yet olsem: ‘Mi laik tru long lukim ol dispela tok em i kamapim.’ Tasol i hatwok long yu painim ol dispela tok. Bilong wanem yumi tok olsem?

Ol manuskrip bilong “ol Rait Holi” long taim bilong aposel Pol i luk olsem wanem? Wanpela kain rait olsem em yumi lukim long piksa, em hap bilong Buk Aisaia em ol i painim long Ol Olpela Rait Bilong Detsi. Yu lukim wanem samting long dispela piksa? Wanpela hap rait i no gat ol fulstop na koma samting! Na tu, yu no inap long lukim ol sapta na ves em nau yumi save lukim long Baibel.

Ol man i raitim Baibel i no raitim ol tok bilong en aninit long ol sapta na ves. Ol i raitim olgeta tok God i givim long ol na bai ol man i ritim olgeta tok bilong en, na i no sampela tok tasol. Ating yu bihainim dispela kain pasin bilong rit taim yu kisim wanpela gutpela pas em wanpela yu laikim i salim i kam. Bai yu ritim olgeta tok bilong en, na i no sampela tasol.

I no gat ol sapta na ves long ol tok ol i raitim long Baibel, na dispela i kamapim wanpela hevi. Pol inap luksave long ol tok em i raitim taim em i raitim ol kain tok olsem, “Olsem Rait Holi i tok” o “Aisaia i bin tok profet olsem.” (Rom 3:10; 9:29) Dispela i mekim na i hatwok long painim ol dispela tok, tasol man inap long painim ol dispela tok sapos em i save gut long “ol Rait Holi.”

Na tu, “ol Rait Holi” i kamapim planti bikpela tok bilong God. Long pinis bilong taim bilong ol aposel i gat 66 liklik buk bilong Baibel, tasol ol i no bungim olgeta olsem wanpela buk! Olsem na planti man i save ritim Baibel long nau i amamas tru olsem i gat ol sapta na ves long Baibel na dispela i helpim ol long painim ol tok, olsem ol tok bilong Pol long ol pas em i bin raitim.

Olsem na ating yu gat askim olsem, ‘Husat i raitim ol sapta na ves long Baibel?’

Stephen Langton em wanpela pris long Inglan, na bihain em i kamap Asbisop bilong Canterbury i bin raitim ol sapta long Baibel. Em i mekim olsem long yia 1250 C.E. samting, taim em i wok tisa long Yunivesiti bilong Paris long Frans.

Paslain long taim bilong Langton, ol saveman i traim kain kain rot long brukim ol tok bilong Baibel i go long ol sapta, long wanem, ol i laik yusim Baibel olsem buk bilong referens. Tingim, em isi moa long painim wanpela ves bilong Baibel sapos yu lukluk long wanpela sapta, na i no long buk olgeta, olsem Buk Aisaia i gat 66 sapta.

Maski i olsem, dispela i kamapim narapela hevi. Ol saveman i kamapim kain kain rot bilong raitim ol tok bilong Baibel. Long wanpela bilong ol, ol i bin brukim Gutnius Bilong Mak i go long klostu 50 sapta, na i no 16 sapta olsem long nau. Long Paris, long taim bilong Langton, i gat ol sumatin i kam long planti kantri, na  ol i bringim ol Baibel bilong ol dispela kantri i kam. Tasol ol tisa na ol sumatin i no inap long stori long narapela narapela long ol tok ol i ritim. Bilong wanem ol i bungim dispela hevi? Long wanem, ol sapta long ol manuskrip bilong ol i narapela narapela.

Em risen na Langton i kamapim nupela pasin bilong raitim ol sapta. Buk The Book—A History of the Bible i tok: “Ol man i save rit na ol man i raitim ol tok bilong Baibel i amamas long dispela pasin bilong raitim ol sapta, dispela pasin bilong rait i go bikpela long olgeta hap bilong Yurop.” Long nau, planti Baibel i yusim dispela pasin bilong raitim ol sapta em Langton i bin kamapim.

Inap olsem 300 yia bihain, long 1550 C.E. samting, Robert Estienne em saveman bilong Frans i kamapim wanpela pasin bilong rait, long wanem, em i laik bai planti man i amamas long ritim Baibel. Em i luksave olsem em i bikpela samting long i mas i gat ol sapta na ves long Baibel.

Estienne i no tingting long raitim ol tok bilong Baibel i go long ol ves. Ol narapela i bin mekim olsem pinis. Olsem, inap planti handret yia paslain, ol Juda i raitim gen ol tok bilong Ol Skripsa Hibru (planti man i kolim olsem Olpela Testamen) i go long ol ves, na i no ol sapta. Tasol ol man i no yusim wankain pasin bilong raitim ol tok bilong Baibel i go long ol sapta.

Estienne i raitim ol tok bilong Ol Skripsa Grik (planti man i kolim olsem Nupela Testamen) i go long ol sapta na ves na em i bungim wantaim ol tok bilong Baibel long tok Hibru. Long yia 1553, em i prinim fes Baibel long tok Frans, em Baibel i gat ol sapta na ves we i wankain long planti Baibel long nau. Tasol sampela man i tok taim ol i raitim ol ves, dispela i mekim na i kain olsem ol tok bilong Baibel i narapela narapela, na i no wanpela buk. Maski i olsem, planti man husat i prinim Baibel i yusim dispela pasin bilong rait.

Taim yumi tingim ol sapta na ves, yumi inap ting em i bikpela samting. Ol sapta na ves long Baibel i kain olsem atres na i helpim ol man long painim tok ol i laik ritim. Em tru olsem God i no kamapim ol tok bilong Baibel long ol sapta na ves, na sampela taim ol sapta na ves i no brukim ol tok long ples stret bilong en. Tasol ol sapta na ves i helpim yumi long painim wanpela skripsa na long kamapim ol tok bilong Baibel em yumi save laikim long ol arapela. Wankain olsem yumi makim wanpela gutpela tok em yumi laik tingim long wanpela buk samting.

Maski Baibel i stap long ol sapta na ves, em i bikpela samting long tingim olsem yumi mas kliagut long olgeta tok em God i kamapim. Kisim pasin bilong ritim olgeta tok bilong Baibel, na i no sampela ves tasol. Taim yu mekim olsem, bai yu kliagut long “ol Rait Holi. Em ol inap givim yu savetingting na bai God i ken kisim bek yu long rot bilong bilip i stap insait long Krais Jisas.”—2 Timoti 3:15.