VANHU va vanyingi va swi tiva swaku Yesu a hayekiwile a tlhela a dlayiwa ka mhandzi na a li xikarhi ka swigevenga swimbirhi. (Mat. 27:35-38) Hambileswo, vanhu va vanyingi a va kholwi loko Bibele li ku Yesu a game a ya lahliwa ka sirha. — Marku 15:42-46.

Vanhu lava kalaka va nga ma tshembi mabuku ya Matewu, Marku, Luka na Yohani, va kanakana swaku loko Yesu se a dlayiwile a game a ya lahliwa ka sirha. Ariel Sabar, Jornalixta wa revhixta la Smithsonian, nkama a nga vulavula hi mhaka leyi, a te: “Vanhu lava a va dlayiwa ka xihambanu, hi lava a va yentxa minchumu ya ku biha hintamu. Tintivi tin’wana ti hleke vanhu lava pimisaka swaku Varoma a va ta pfumela swaku munhu lweyi a nga dlayiwa ka mhandzi a ya lahliwa ka sirha, kuve a a nga faneli ku lahliwa hi ndlela ya xihlonipho.” Loko Varoma va dlaya munhu hi ndlela leyi, a va kombisa swaku a hi wa nchumu. Hi mhaka leyo, minkama ya yinyingi a va tshika mintsumbu leyo kolanu swaku yi ta dliwa hi swiharhi swa nhova. Leswi a swi ta sala a swi ta gama swi txukumetiwa ka vala comum.

Hi 1968, Va arqueólogo va kume marhambu ya wanuna lweyi a nga dlayiwa hi nkama wa vapostolo, a nga gama a ya lahliwa ka sirha la Vayuda, kusuhi ni Jerusalema. Va kume nkaxa lowu a wu ni marhambu, lin’we la marhambu ya kona a li li la xirhendze, naswona rhambu leli, a li gongondzeliwe ka pulangu, hi xipikirhi xa 11,5 centímetros. Sabar a vule swaku “rhambu leli va nga li kuma la Yehochanan, li pfune hintamu swaku va swi twisisa swaku leswi Bibele li swi vulaka hi kuva Yesu a lahliwe ka sirha, i ntiyiso.” Hikakunene, a rhambu leli li nga kumiwa, ko va xikombiso xin’we ntsena xa leswaku Varoma a va pfumela swaku munhu lweyi a nga dlayiwa hi ndlela leyi ya ku kala xihlonipho hi “nkama wa vapostolo” a lahliwa ka sirha.

Ku ta fikela swoswi, vanhu va ha li ni mavonelo ya ku hambana hi mhaka leyi, kambe mhaka leyi nga ntiyiso hi leswaku swigevenga swin’wana leswi nga dlayiwa hi ndlela leyi ya ku kala xihlonipho, swi lahliwile masirheni. Hikakunene, leswi Bibele li swi vulaka hi kuva Yesu a lahliwile asirheni, i ntiyiso. Minchumu ya yinyingi leyi nga tsumbuliwa, yi kombisa swaku hikakunene leswi Bibele li swi vulaka i ntiyiso.

Xa lisima hintamu, Yehovha se a a hlayile swaku Yesu a a ta lahliwa ka sirha la wanuna wa ku ganya, naswona a nga kona lweyi a nga sivelaka swaku Rito la Xikwembu li nga hetiseki. — Esa. 53:9; 55:11.