Hi Mani Yehovha?

CHAYA

Hi Mani Yehovha?

Nhlamulu ya Bibele

Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso lexi ku vulavuliwaka hi xona ka Bibele, lexi xi nga yentxa minchumu hinkwayu. (Nhlawutelo 4:11) Yena a a li Xikwembu xa vaprofeta Abrahamu, Moxe na Yesu. (Genesa 24:27; Eksoda 15:1, 2; Yohani 20:17) Yehovha a hi Xikwembu xa ntlawa wa vanhu, kambe i Xikwembu xa “misava hinkwayu.” — Tipisalema 47:2.

Bibele li vula swaku vito leli nge Yehovha i vito la Xikwembu, leli lumbaka xona ntsena. (Eksoda 3:15; Tipisalema 83:18) Vito leli, li ta hi ka Xiheberu naswona li vula swaku “swi va kona;” tintivi tin’wana ti li vito leli nge Yehovha li vula swaku “Xi Yentxa Swaku Swi Va Kona.” Leswo swa twala hikusa Yehovha hi yena a nga yentxa minchumu hinkwayu naswona a yentxa hinkwaswu leswi a swi lavaka. (Esaya 55:10, 11) Bibele la hi pfuna swaku hi tiva wumunhu la Yehovha, hi xikombiso li hi djondzisa hi wumunhu la lisima hintamu la yena ku nga lirhandzu. — Eksoda 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yohani 4:8.

Vito leli nge Yehovha i wuhundzuluxeli la Xichangana la vito la Xiheberu la Xikwembu, leli a li tsaliwa hi 4 wa maletra יהוה (YHWH), maletra lawa ya 4 ya Xiheberu ma tiviwa tani hi Tetragrama. A ku na munhu lweyi a tivaka ku ma hlaya hi ndlela ya yinene hi Xiheberu xa khale. Hambileswo, vito leli nge Yehovha li hundze hi ka minchumu yayinyingi ka lirimi la Xinghiza, li humelela ka ku sungula ka wuhundzuluxeli la William Tyndale la 1530. *

Hi mhaka muni swi nga tiviwi leswi a li vitanisiwa xiswona vito la Xikwembu hi Xiheberu xa khale?

Ka Xiheberu xa khale a ku nga tirhisiwi mavhogali loko ku tsaliwa, kambe a ku tirhisiwa makonsowanti ntsena. Lava a va vulavula Xiheberu a va swi tiva swaku a va fanele va lerhisa ku yini. Kambe, loko Matsalwa ya Xiheberu se ma hetiwile ku hundzuluxeliwa, Vayuda van’wana va sungule ku vula swaku a swi bihile ku tirhisa vito la Xikwembu. Loko va lerha hi rito la le henhla tsalwa leli nga ni vito la Xikwembu, a va li txintxa hi mavito ya ku fana ni “Hosi” kumbe “Xikwembu.” Hi ku famba ka malembe, leswo swi hangalakile ka vanhu vavanyingi naswona mavitanelo ya vito leli nge Yehovha se a ma nga ha tiviwi. *

Van’wana a va pimisa swaku vito la Xikwembu a li vitaniwa hi “Yahweh,” se van’wana a va ni mavonelo ya ku hambana. Papela leli a li ni matsalwa ya Levhitika hi Xigriki leli nga kumiwa ka Lwandle La Ku Fa a li tirhisa vito leli nge Iao. Vatsali van’wana va Xigriki va khale va vula swaku mavitanelo ya manene hi lama nge Iae, I·a·beʹ ni I·a·ou·eʹ, kambe a ku na lexi kholwisaka swaku lawa a ku li mavitanelo ya kona hi Xiheberu xa khale. *

Mavunhwa hi vito la Xikwembu ka Bibele

Mavunhwa: Vito leli nge “Yehovha” a li nga li kona ka matsalwa ya ku sungula ya Bibele.

Ntiyiso: Ka Bibele la khale la Xiheberu vito la Xikwembu li humelela ka 7.000. * Vito la Xikwembu li susiwile ka Mabibele ya manyingi ku vekiwa vito leli nge “Hosi.”

Mavunhwa: Xikwembu xi tlakukile hintamu naswona a xi lavi vito lin’wana.

Ntiyiso: Xikwembu hi xoxe xi byele vatsali va Bibele swaku va tirhisa vito la xona ka tindhawu ta tinyingi ka Bibele, xi tlhela xi vula swaku vanhu lava va xi gandzelaka va fanele va tirhisa vito la xona. (Esaya 42:8; Yuwele 2:32; Malakiya 3:16; Varoma 10:13) Funtshi, Yehovha a khatise vaprofeta va mavunhwa lava nga zama ku yentxa swaku vanhu va khohlwa vito la yena. — Yeremiya 23:27.

Mavunhwa: Hi ku ya hi Vayuda, vito la Xikwembu a li fanele li susiwa ka Bibele.

Ntiyiso: I ntiyiso swaku Vayuda van’wana a va nga li tirhisi vito la Xikwembu. Hambileswo, a va li susanga loko va tsala Bibele hi ku phindaphinda. Phela Yehovha a nga swi lavi swaku hi landzela leswi vanhu va swi vulaka, leswi nga hi yentxaka hi nga yi yingisi minawu ya yena. — Matewu 15:1-3.

Mavunhwa: Vito la Xikwembu a li fanelanga li tirhisiwa ka Bibele hikusa a hi swi tivi swaku a li vitanisiwa ku yini hi Xiheberu xa khale.

Ntiyiso: Leswo a va swi vula hikusa a va pimisa swaku Xikwembu xi lava swaku va hlaya vito la xona hi ndlela ya ku fana hambiloko va vulavula lirimi la ku hambana. Bibele li vula swaku vanhu va Xikwembu va khale lava a va vulavula tirimi ta ku hambana a va vitana mavito ya vona hi tindlela ta ku hambana.

Vona xikombiso xa Yoxuwa, muyavanyisi wa Israyele wa khale. Vakreste lava a va vulavula Xiheberu a va ku hi yena Yehoh·shuʹaʽ, kambe lava a va vulavula Xigriki a va ku hi yena I·e·sousʹ. A Bibele li tirhisa wuhundzuluxeli la Xigriki la vito la Xiheberu leli nge Yoxuwa, leswo swi kombisa swaku Vakreste a va tirhisa mavitanelo lawa ma nga toloveleka hi lirimi la vona. — Mintirho 7:45; Vaheberu 4:8.

Leswo swi nga ha tirhisiwa loko ku hundzuluxeliwa a vito la Xikwembu. Xa lisima hintamu a hi ku tiva leswi vito la Xikwembu a li vitanisiwa xiswona kambe i ku li nyika lisima leli li nga na lona ka Bibele.

^ par. 3 Tyndale a tirhise vito leli nge “Iehouah” loko a hundzuluxela 5 wa mabuku ya ku sungula ya Bibele. Hi ku famba ka nkama, lirimi la Xinghiza li txintxile naswona matsalelo ya vito la Xikwembu na wona ma txintxile. Hi xikombiso, hi 1612, Henry Ainsworth a tirhise vito leli nge “Iehovah” loko a hundzuluxela buku la Tipisalema. Se hi 1639, loko a kambela Bibele la yena a tirhise vito leli nge “Jehovah.” Ku fana ni leswi vahundzuluxeli va Bibele la American Standard Version la 1901, va nga tirhisa vito la “Jehovah” lomu a ku kumeka vito la Xikwembu ka matsalwa ya Xiheberu.

^ par. 4 A edição la wumbirhi la New Catholic Encyclopedia, Volume 14, ka mapajina 883-884, li li: “Nkamanyana na se ku hele wukarawa vito leli nge Yahweh li sungule kuva la xipesiyali, leswo swi ye swi toloveleka hintamu lakakuva vito lelo li txintxe leli nge ADONAI kumbe ELOHIM.”

^ par. 5 Loko u lava ku tiva swin’wana, vona xiengetelo A4, “Vito Ra Xikwembu eMatsalweni Ya Xiheveru,” ka Bibele — Matsalwa Yo Kwetsima Ya Misava Leyintshwa. (hi Xitsonga)

^ par. 7 Vona Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, mapajina 523-524.