1, 2. Kasi Eliya wakapika ntchito wuli yakusuzga? Kasi iyo na Ahabu ŵakaŵa ŵakupambana munthowa wuli?

ELIYA wakakhumbanga kuŵa payekha kuti wayowoye na Awiske ŵakuchanya. Kweni panyengo iyi pakaŵa ŵanthu ŵanandi awo ŵakamuwungilira chifukwa ŵakamuwonanga apo wakalombanga Chiuta kuti watume moto kufuma kuchanya. Ŵanthu ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakakhumbanga kuti ŵamujare waka kumaso Eliya kuti waŵatemwenge. Kweni pambere Eliya wandakwere pachanya pa Phiri la Karimeli kuti wakalombe kwa Yehova Chiuta, wakapika ntchito yakusuzga chomene. Wakatumika kuti wakayowoye na Themba Ahabu.

² Ahabu na Eliya ŵakaŵa ŵakupambana chomene. Ahabu wakavwara vyakuvwara vya uthemba, wakaŵa muryezi, kweniso wakakaŵanga yayi kupusikika. Eliya wakavwara chakuvwara cha ntchito yake pakuŵa ntchimi. Chakuvwara ichi ukwenera kuti ukaŵa munjilira wapachanya yayi. Panyake ukaŵa wa chikumba cha nyama panji weya wa ngamila panji mbuzi. Eliya wakaŵa munthu wachikanga, wakugomezgeka, na wachipulikano. Ivyo vikachitika zuŵa lira vikalongolerathu kuti Eliya na Ahabu ŵakaŵa ŵakupambana.

3, 4. (a) Kasi vinthu vikamwendera wuli Ahabu na awo ŵakasopanga Baala? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

³ Zuŵa lira vinthu vikamwendera makora yayi Ahabu na ŵanyake awo ŵakasopanga Baala. Chisopa icho Ahabu na muwoli wake Yezebeli ŵakakhumbanga kuti ŵanthu wose mu ufumu wa mafuko 10 gha Israyeli ŵasopenge, chikakhozgeka soni. Baala wakamanyikwa kuti mbutesi pera. Wakatondeka kubuska moto apo ntchimi zake zikamupempha, nangauli zikaŵeya, kuvina na kujicheka m’paka ndopa chee. Baala wakatondeka kuvikilira ntchimi zake 450 izo zikakomeka. Chiuta wautesi yura wakatondekaso chinthu chinyake, icho chikaŵa pafupi kumanyikwa. Baala, ntchimi zake zikamuŵeyelera vyaka vyakujumpha vitatu kuti wamazge chilangalanga icho chikananga charu, kweni palije icho wakachitapo. Yehova wakaŵaso pafupi kulongora kuti ndiyo ni Chiuta waunenesko. Wakaŵa pafupi kumazga chilangalanga.—1 Mathe. 16:30–17:1; 18:1-40.

 ⁴ Kweni kasi kukakhala nyengo yitali wuli kuti Yehova wachitepo kanthu? Kasi Eliya wakachita wuli apo wakalindiliranga kuti Chiuta wachitepo kanthu? Kasi tingasambirako vichi kwa munthu wachipulikano uyu? Tiyeni tiwone apo tikusambira nkhani iyi.—Ŵerengani 1 Mathemba 18:41-46.

5. Kasi Eliya wakamuphalira vichi Ahabu? Kasi Ahabu wakasambirapo chilichose pa ivyo vikachitika zuŵa lira?

⁵ Eliya wakaphalira Ahabu kuti: “Kwera, ukarye na kumwa. Pakuti kuli kupoma kwa vula yikuru.” Kasi themba liheni ili likasambirapo chilichose pa ivyo vikachitika zuŵa lira? Baibolo likuyowoya yayi. Kweniso likuyowoyapo yayi kuti Ahabu wakasintha, panji kuti wakapempha Eliya kuti wamulombere kwa Yehova kuti wamugowokere. Kweni likutiphalira waka kuti Ahabu “wakakwera kukarya na kumwa.” (1 Mathe. 18:41, 42) Kasi Eliya wakachita vichi?

6, 7. Kasi Eliya wakalombanga vichi, ndipo chifukwa wuli?

⁶ “Eliya wakakwera pachanya pa Karimeli na kusindama pasi, chisko chake chikaŵa pakati pa makongono ghake.” Apo Ahabu wakaluta kukarya, Eliya wakaŵa na mwaŵi wa kulomba kwa Awiske  ŵakuchanya. Wonani umo Eliya wakachitira. Wakasindama, ndipo mutu wake ukaŵa pafupi kukhwaska makongono. Kasi Eliya wakachitanga vichi? Ntchakumanyamanya. Baibolo, pa Yakobe 5:18, likutiphalira kuti “wakalombaso, ndipo vula yikalokwa, ntheura charu chikapambika vipambi vyake.” Nadi, Eliya wakalombanga pachanya pa Phiri la Karimeli.

⁷ Yehova wakayowoya kale kuti: “Ine nitumenge vula pa charu.” (1 Mathe. 18:1) Ntheura Eliya wakalombanga kuti khumbo la Yehova lichitike. Ivyo wakachita apa vikuyana waka na ivyo pamanyuma Yesu wakasambizga ŵasambiri ŵake kuti ŵalombenge.—Mat. 6:9, 10.

8. Kasi ivyo Eliya wakachita vikutisambizga vichi pa nkhani ya lurombo?

⁸ Ivyo Eliya wakachita vikutisambizga vinandi pa nkhani ya lurombo. Chakwamba, maghanoghano gha Eliya ghakaŵa pakuti khumbo la Chiuta lifiskike. Para tikulomba, tikumbukenge kuti: “Kanthu kalikose ako tingalomba mwakuyana na khumbo lake, [Chiuta] wakutipulika.” (1 Yoh. 5:14) Tikwenera kulimanya khumbo la Chiuta kuti tilizunurenge pakulomba. Lekani nyengo zose tikwenera kusambira Baibolo. Eliya wakakhumbanga kuti njara yimare mu charu chifukwa ŵanthu ŵakwake ŵakasuzgikanga chomene. Wakawonga chomene chifukwa cha munthondwe uwo Yehova wakachita zuŵa lira. Nase para tikulomba tiwongenge kufuma pasi pa mtima kweniso tilongorenge kuti tikufipira mtima ŵanyithu.—Ŵerengani 2 Ŵakorinte 1:11; Ŵafilipi 4:6.

9. Kasi Eliya wakamuphalira vichi muteŵeti wake? Zunurani vinthu viŵiri ivyo tikusambirapo.

⁹ Eliya wakagomezganga kuti Yehova wamazgenge chilangalanga, kweni wakamanyanga yayi nyengo iyo wachitirenge ivi. Kasi pa nyengo iyi, Eliya wakachitanga vichi? Baibolo likuti: “Wakati kwa muteŵeti wake: ‘Kwera, ulaŵiske chadera ku nyanja.’ Ntheura wakakwera na kulaŵiska, wakati: ‘Kulije kanthu.’ Kankhondi na kaŵiri Eliya wakati: ‘Lutaso.’” (1 Mathe. 18:43) Tikusambira vinthu viŵiri pa ivyo Eliya wakachita apa. Chakwamba, wakaŵa na chigomezgo. Chachiŵiri, wakaŵa maso.

10, 11. (a) Kasi Eliya wakalongora wuli kuti wakagomezganga ivyo Yehova wakalayizga? (b) Chifukwa wuli nase tikwenera kuŵa na chigomezgo chanthena?

¹⁰ Eliya wakagomezganga kuti Yehova wakufiska ivyo walayizga, lekani wakakhumbanga ukaboni wakuti Yehova wachitengepo nadi  kanthu. Wakatuma muteŵeti wake pachanya chomene pa phiri kuti wakawone kuchanya usange kuli chilongolero chilichose chakuti vula yizenge. Muteŵeti wakati wawerako, wakamuphalira kuti: “Kulije kanthu.” Kuchanya kukaŵa waka tetetete, kabingu na kamoza wuwo ha. Ichi ntchakuzizika nadi. Mwakumbuka kuti Eliya wakaphalira Themba Ahabu kuti: “Kuli kupoma kwa vula yikuru.” Kasi Eliya wakayowoyerachi mazgu agha uku kukaŵavya mabingu gha vula?

¹¹ Eliya wakamanyanga ivyo Yehova wakalayizga. Pakuŵa ntchimi na mwimiliri wa Yehova, iyo wakagomezganga kuti Chiuta wafiskenge khumbo lake. Eliya wakaŵa na chigomezgo chose, vikaŵa nga kuti wakapulikanga vula yikulokwa. Ivi vikutikumbuska waka ivyo Baibolo likuyowoya vya Mozesi, apo likuti: “Wakalutilira kuŵa wakukhora nga wakuwona Uyo ngwambura kuwoneka.” Kasi ndimo namwe mukumuwonera Chiuta? Iyo wakutipa vifukwa vyakukwana vyakuti tiŵire na chipulikano chanthena ichi na kugomezga ivyo walayizga.—Heb. 11:1, 27.

12. Kasi Eliya wakalongora wuli kuti wakaŵa maso? Kasi wakachita wuli wakati wapulika kuti kuli kabingu kachoko?

¹² Wonaniso kuti Eliya wakaŵa maso. Iyo wakatuma muteŵeti wake kanandi waka, maulendo 7. Muteŵeti uyu wakwenera kuti wakavuka na kwenda. Kweni Eliya wakaŵa maso kuti wawone chimanyikwiro ndipo wakagongowa yayi. Paumaliro, pa ulendo wa 7, muteŵeti yura wakati: “Wonani, kuli kabingu kadoo kakuyana na woko la munthu kakukwera kufuma mu nyanja.” Muŵe nga mukuwona muteŵeti uyu wakunyoloska woko lake na kuyaniska uchoko wa kabingu ako kakufuma mu Nyanja Yikuru. Muteŵeti uyu wakwenera kuti wakawonanga nga kuti kabingu aka nkhambura ntchito. Kweni kwa Eliya kakaŵa kakuzirwa chomene. Ntheura wakaphalira muteŵeti wake kuti: “Kwera, kamuphalire Ahabu kuti: ‘Kwera gileta lako! Khiranga, vula yingakujalira.’”—1 Mathe. 18:44.

13, 14. (a) Kasi tingamuyezga wuli Eliya pa nkhani ya kuŵa maso? (b) Chifukwa wuli tikwenera kuchitapo kanthu mwaluŵiro?

¹³ Apa napo tikusambirapo chinthu chakuzirwa chomene kwa Eliya. Nase tikukhala mu nyengo iyo Chiuta wali pafupi kufiska khumbo lake. Eliya wakakhazganga kuti chilangalanga chimalenge. Lero napo ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakukhazga kuti charu chiheni ichi chimalenge. (1 Yoh. 2:17) Apo tikulindilira kuti Yehova wachitepo kanthu, nase tikwenera kuŵa maso chomene, nga umo wakachitira Eliya. Yesu, Mwana wa Chiuta, wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Muŵenge maso chifukwa mukumanya chara zuŵa ilo Fumu yinu yikwizira.” (Mat. 24:42) Kasi Yesu wakang’anamuranga kuti ŵasambiri ŵake ŵazamumanya yayi apo umaliro wizirenge? Yayi. Iyo  wakayowoya nyengo yitali umo vinthu vizamuŵira pambere umaliro undize. Tose tikuwona kuti chimanyikwiro cha “umaliro wa charu” chikufiskika.—Ŵerengani Mateyu 24:3-7.

¹⁴ Chigaŵa chilichose cha chimanyikwiro ichi mbukaboni wakukwana. Kasi ukaboni uwu ise ukutovwira kuti tilimbikirenge kuteŵetera Yehova? Eliya wakamanya kuti Yehova wali pafupi kuchitapo kanthu wakati wawona kabingu kamoza kachoko chomene. Kasi wakaphyokapo waka kulindilira?

15, 16. Kasi ni vinthu wuli ivyo vikachitika mwaluŵiro? Kasi Eliya wakakhazganga kuti Ahabu wachitenge vichi?

¹⁵ Baibolo likutiphalira kuti: “Kanyengo kakati kajumphapo, mtambo ukabinkha na mabingu, mphepo yikaputa, ndipo vula yikuru yikalokwa. Ahabu wakalutilira kwenda m’paka wakafika ku Yezireli.” (1 Mathe. 18:45) Vinthu vikachitika mwaluŵiro chomene. Apo muteŵeti wa Eliya wakaphaliranga Ahabu uthenga uwo wakatumika, kabingu kachoko kara kakakura, ndipo mtambo ukabinkha. Chimphepo chikuru chikaputa. Vula iyo yikasoŵa mu Israyeli vyaka vitatu na hafu yikamba kulokwa. Vimaji vikazura pa charu. Vula yikalutilira kulokwa ndipo mlonga wa Kishoni ukatutuka. Ukwenera kuti ukaphyera ndopa zose za ntchimi za Baala izo zikakomeka. Ŵaisrayeli ŵakugaluka nawo ŵakaŵa na mwaŵi wa kuwuskamo Baala mu charu.

¹⁶ Eliya wakakhazganga kuti ndimo ŵachitirenge. Panyake wakaghanaghaniranga umo Ahabu wachitirenge pakuwona ivyo vikachitikanga. Kasi Ahabu wakasintha na kuleka kusopa Baala? Wakeneranga nadi kusintha pakuwona vinthu ivyo vikachitika pa zuŵa lira. Kweni tikumanya yayi ivyo vikaŵa mu maghanoghano gha Ahabu. Baibolo likutiphalira waka kuti Ahabu “wakalutilira kwenda m’paka wakafika ku Yezireli.” Kasi wakasambirapo kanthu? Kasi wakasintha nthowa zake? Ivyo vikachitika pamanyuma vikulongora kuti wakasintha yayi. Kweni pa zuŵa lira pakaŵa pachali vinandi vyakuti vichitike.

17, 18. (a) Ntchivichi chikachitikira Eliya pa nthowa yakuluta ku Yezireli? (b) Kasi chakuzizika ntchivichi pakuwona umo Eliya wakachimbilira kufuma ku Karimeli m’paka ku Yezireli? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

¹⁷ Eliya, ntchimi ya Yehova, wakanyamuka ulendo mu nthowa  iyo Ahabu wakenda. Kunthazi kukaŵa chidima bii. Kweni pakachitika chinthu chinyake chakuzizika.

¹⁸ “Woko la Yehova likiza pa Eliya, ndipo wakakaka chakuvwara chake mu chiwuno, wakachimbira panthazi pa Ahabu m’paka ku Yezireli.” (1 Mathe. 18:46) Nadi, “woko la Yehova” likawovwira Eliya munthowa yakuzizika. Kufuma ku Karimeli kukafika ku Yezireli ukaŵa mtunda wa makilomita 30, ndipo Eliya wakaŵa munthu mulara. * Muŵe nga mukuwona ntchimi iyi yikukwinda munjilira wake na kuwukakilira mu chiwuno mwakuti malundi ghaleke kukakika pakuchimbira. Kufuma apo, yikwamba kuchimbira mu nthowa yamathipa. Yikuchimbira chomene m’paka yasanga gileta la Ahabu na kulijumpha.

19. (a) Kasi nkhongono izo Eliya wakaŵa nazo pakuchimbira zikutikumbuska mauchimi wuli? (b) Kasi Eliya wakamanyanga vichi apo wakachimbiranga kuya ku Yezireli?

¹⁹ Ichi chikwenera kuti chikamovwira chomene Eliya. Nayo wakwenera kuti wakatindikika na umo wakasangira nkhongono zakuchimbilira chomene, panyake zikaluskaso izo wakaŵa nazo paunyamata. Tingakumbuka mauchimi ghanyake agho ghakuyowoya kuti mu Paradiso, ŵanthu ŵakugomezgeka ŵazamuŵa na umoyo uwemi kweniso ŵazamuŵa na nkhongono. (Ŵerengani Yesaya 35:6; Luka 23:43) Apo Eliya wakachimbiranga mu nthowa yamathipa yira, wakamanyanga kuti Yehova, Chiuta waunenesko yekha, wakukondwa nayo.

20. Kasi tingachita wuli kuti tisange vitumbiko vya Yehova?

²⁰ Yehova ngwakunozgeka kutitumbika. Tiyeni tijipeleke kuti tisange vitumbiko vyake. Tikwenera kuchita chilichose icho tingafiska kuti tisange vitumbiko ivi. Nga ni Eliya, tikwenera kuŵa maso, tiwonenge ukaboni uwo ukulongora kuti Yehova wali pafupi kuchitapo kanthu mu nyengo ziheni izi. Ndipo nga ni Eliya, nase tili na vifukwa vyakukwana vyakugomezgera ivyo Yehova walayizga, pakuti iyo ni “Chiuta waunenesko.”—Sal. 31:5.