MA‵SAKI KOLĀ E LASI ‵KI TE FAKAMASEIGA KI TE OLAGA O SE TINO. Mai tua o te faka‵matega o toku foitino, ko pati a te tagata malosi kae gasuesue ko Ulf, telā ne fai mai penei: “Ne fanoanoa ‵ki eiloa au. Ne galo atu eiloa toku malosi mo toku loto malosi . . . E pelā eiloa me ko se ‘aoga au.’”

A te tala a Ulf e fakamasaua mai ki a tatou taki tokotasi me e se mafai pule katoatoa atu tatou ki ‵tou ola ‵lei. Kae e ui i ei, e fakaaoga eiloa ne tatou a auala ‵lei ke puipui i ei tatou mai ma‵saki. Kae e a māfai ko fanaifo eiloa ‵tou ola ‵lei? E mata ka fai loa i ei tatou ke pologa ki te fanoanoa? Ka se fai eiloa penā, e penei mo te mea ka lavea ne tatou. Muamua la, ke mafau‵fau tatou ki nāi fakatakitakiga fakavae kolā ka fesoasoani mai ke maua se foitino malosi.

KE ‘LEI ‵TOU UIGA.’ (1 Timoteo 3:2, 11) A te kai valea mo te inu malosi e se ‵lei ki ‵tou ola ‵lei—kae e ‵togi ‵mafa ‵ki! “Ke mo a ma aofia koe i a latou kolā e inu malosi ki uaina, mo latou kolā e ‵kai mānumanu ki meafasi, me i te tino inu kava mo te tino gafula ka ma‵tiva, kae ko te tino e fiafia ki te moe ka pei ki gatu masae‵sae.”—Faataoto 23:20, 21.

SA FAKALAILAIGINA TOU FOITINO. “Ke faka‵ma la tatou mai i so se mea e fakalailai ei te foitino mo te agaga.” (2 Kolinito 7:1) E fakalai‵lai eiloa ne tino olotou foitino mai te gau io me ‵pusi ki paka io me fakaaoga ‵se a meainu ma‵losi mo vailakau tapu. E pelā me se fakaakoakoga, a te ‵pusi, “e iku atu ki masaki mo foitino se katoatoa kae e fakamasei atu eiloa ki vaega i loto o te foitino,” ko pati a te U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

KE FAKATĀUA TOU FOITINO MO TOU OLA E PELĀ ME NE MEAALOFA TĀUA ‵KI. “E auala i a ia [te Atua] ko maua ei ne tatou a te ola.” (Galuega 17:28) A te loto fakafetai ki ei e fakamalosi mai eiloa ke fakaeteete tatou, faitalia me ‵nofo atu tatou i ‵tou koga ga‵lue, e fakateletele, io me filifili aka ne fakafiafiaga. A te fiafia mō se taimi toetoe e se mafai o fakatusa ki se olaga masaki se katoatoa ‵lei!

KE PULE FAKA‵LEI ATU KI LAGONAGA SĒ ‵LEI. E isi eiloa se sokoga o tou mafaufau ki tou foitino. Tela la, ke fakaeteete mai te sōna manavase, kaitaua, kaisanosano, ke oko foki eiloa ki nisi uiga kolā e mafai o fakamasei  mai. “Tuku kea‵tea te kaitaua kae tiaki te ita,” ko pati i te Salamo 37:8. E fai‵tau foki tatou penei: “Tela la, ke mo a ma manava‵se ki te aso ma taeao, me e manavase eiloa te aso ma taeao ki ana mea.”—Mataio 6:34.

TAUMAFAI KE SAGA ‵TONU ATU KI MAFAUFAUGA ‵LEI. “A te loto telā e filemu e tuku mai i ei te ola ki te foitino,” ko muna i te Faataoto 14:30. E fai mai foki te Tusi Tapu: “A te loto fiafia se vailakau ‵lei.” (Faataoto 17:22) Ne pati fakatonutonu kolā e ‵pau mo sukesukega fakasaenisi. “Kafai koe e fiafia,” ko pati a se tokita i Scotland, “ka se maua malosi eiloa ne koe ne masaki e uke i aso mai mua i lō tino kolā e mata fanoa‵noa.”

KE LOTO MALOSI. E pelā mo Ulf, telā ne fakamatala atu mai mua, i nisi taimi ko seai eiloa se ‵tou mea e mafai o fai kae nā ko te kufaki fua i se fakalavelave telā e tumau kae faigata. Kae e mafai eiloa o filifili aka te auala e mafai o kufaki ei tatou. A nisi tino ko tō loto vāi‵vai malosi, telā ko fai fua i ei ke na gasolo o lasi te fakalavelave. “Kafai koe e loto vāivāi i te aso o te puapuaga, ka foliki fua i ei a tou malosi,” ko pati i te Faataoto 24:10.

A ko nisi tino, kāti kafai ko oti atu olotou lagonaga fanoa‵noa, ne mafai eiloa o faka‵lei aka ne latou a olotou fakalavelave i a latou eiloa ke maua se lagonaga fiafia. E fakamasani ki ei. E ‵sala atu foki ki auala ke kufaki. Tenā loa te mea ne fai ne Ulf. Ne fai atu loa ana muna me i te otiga tena ‵talo mo te mafaufau ‵loto ki ne fuaiupu fakamalosi loto mai i te Tusi Tapu, “ne kamata ei o lavea ne au a auala ke faka‵lei aka ei toku fakalavelave i lō a mea kolā ne fakalavelave mai.” E se gata i ei, e pelā mo te tokoukega o tino kolā e fe‵paki mo fakalavalave ‵lasi, ne tauloto loa ne ia ne akoakoga tāua e uiga ki te atafai atu mo te loto malamalama, ko uiga kolā ne fakamalosi i ei tou tagata ke talai atu ne ia te fekau fakamafanafana loto mai i te Tusi Tapu ki nisi tino.

A te suā tino telā ne logo‵mae malosi ko Steve. I te taimi ko 15 ei ana tausaga ne tupu eiloa se fakalavelave telā ne faka‵mate eiloa tena foitino mai i tena ua o fano ki lalo. I te taimi ko 18 ei ana tausaga, ne ‵toe mafai o fakagasue‵sue ana lima. Ne fano eiloa a ia ki se Univesiti, ko te koga eiloa telā ne aofia vave i ei tou tagata i te fakaaogaga o vailakau tapu, meainu ma‵losi, mo faifaiga fakatauavaga sē ‵tau. Ko seai eiloa sena fakamoemoega—ke oko eiloa ki te taimi ne kamata i ei o fai ana sukesukega ki te Tusi Tapu, ne mafai eiloa o maua ne ia se kilokiloga fou kae ‵lei ki te olaga kae fesoasoani atu ke manumalo a ia i ana amioga matagā. “Ne galo atu eiloa a te lagonaga me ko seai soku fakamoemoega,” ne fai mai a ia. “Ko ‵fonu eiloa nei toku olaga i te filemu, fiafia mo te lotomalie.”

E fakamasaua mai ne tala o Steve mo Ulf a pati i te Salamo 19:7, 8: “A te tulafono a Ieova e ‵lei katoatoa, e fakafou ne ia te malosi . . . . A fakatonuga mai i a Ieova e amio‵tonu, e fai ne ia te loto ke fiafia; A te fakatonuga a Ieova e ‵ma, e fai ne ia a mata ke maina.”