O Iosepha, te tamuta o Nazareta, te papa faaamu o Iesu. O vai râ te metua tane o Iosepha? Ia au i te pǎpǎ tupuna o Iesu i roto i te evanelia a Mataio o Iakoba, area i roto ta Luka, e tamaiti oia “na Heli.” No te aha teie taa-ê-raa?—Luka 3:23; Mataio 1:16.

Te taiohia ra i roto i te Mataio: “Fanau aˈera ta Iakoba o Iosepha.” Te faaitehia ra ïa o Iakoba te metua tane o Iosepha e tera atoa te auraa mau o te taˈo Heleni i faaohipahia. Te faahiti ra ïa Mataio i te pǎpǎ tupuna o Iosepha, e huaai na te arii Davida, e mea na roto ia ˈna i noaa ˈi ia Iesu, te tamaiti faaamu a Iosepha, te tiaraa arii.

I roto râ i te faatiaraa a Luka, e tamaiti Iosepha “na Heli.” E nehenehe atoa te parau tamaiti e faaohipahia no te hunoa tane. Ei hiˈoraa, e tamaiti Salatiela, to ˈna metua tane o Iekonia, “na Neri” i roto i te Luka 3:27. (Paraleipomeno 1, 3:17; Mataio 1:12) E au ra ua faaipoipo Salatiela i te hoê tamahine a Neri, riro atura oia ei hunoa tane na ˈna. No tera atoa tumu e piihia ˈi Iosepha ei “tamaiti” na Heli no te mea ua riro o ˈna ei hunoa tane na ˈna a faaipoipo ai i ta ˈna tamahine o Maria. Te faahiti ra ïa Luka i te pǎpǎ tupuna o Iesu na roto mai i to ˈna metua vahine Maria. (Roma 1:3) Te horoa mai ra te Bibilia e piti pǎpǎ tupuna no Iesu, te tahi no te pae o to ˈna metua tane e te tahi atu no te pae o to ˈna mama.

I Hitia o te râ no Ropu, ua matauhia i te faaohipa i te huruhuru mamoe, puaaniho e kamela no te hamani i te ahu. O te huruhuru mamoe râ te mea rave-roa ˈˈe-hia e mea pinepine te Bibilia i te faahiti i te parau o te mamoe, te paotiraa e te ahu hamanihia i te huruhuru mamoe. (Samuela 1, 25:2; Te mau arii 2, 3:4; Ioba 31:20) E faaohipa-atoa-hia te aeho lino o te tupu i Aiphiti e Iseraela no te hamani i te ahu. (Genese 41:42; Iosua 2:6) Aita paha te mau Iseraela i tanu i te vavai, te faahiti ra râ te Bibilia i faaohipahia na te reira i Peresia. (Esetera 1:6) O te seriko te taoˈa moni roa no te hamani i te ahu, na te feia hoo taoˈa anaˈe o Hitia o te râ e hoo i te reira.—Apokalupo 18:​11, 12.

Ia au i te tahi buka: “Ua rau te û o te ahu o te hamanihia i te huruhuru mamoe, te vai ra mea uouo haere roa te mau û paˈo e tae roa atoa i te ereere.” (Jesus and His World) Mea pinepine te ahu hamanihia i te huruhuru mamoe i te penihia. E faaohipahia te tahi mau pûpû taratara no te hamani i te peni vareau moni roa. Area no te peni uteute, rearea, ninamu e ereere, e faaohipahia ïa e rave rau tumu raau, aˈa, rauere e manumanu.