Vhaṱoḓisisi vha amba uri mmbwa i a kona u ḓivha uri iṅwe mmbwa ndi nngafhani, ndi ya nduna kana tsadzi na uri i khou ḓipfa hani nga u tou nukhedza fhedzi. Mmbwa i a gudiswa na u nukhedza bomo na zwidzidzivhadzi zwi siho mulayoni. Vhathu vha shumisa maṱo u itela u ḓivha zwine zwa khou itea tsini navho, fhedzi mmbwa i zwi kona nga u tou nukhedza. Dzi shumisa ningo dzadzo.

 Humbulani nga ha hezwi: Mmbwa i kona u nukhedza lwa tshigidi u fhira na riṋe vhathu. Vha U.S. National Institute of Standards and Technology vha amba uri mmbwa “i kona u fembedza zwithu zwiṱuku vhukuma.” Zwenezwi ri nga zwi vhambedza na muthu o no kona u pfa swigiri yo shelwaho nga lebula ṱhukhu kha damu ḽa u bambela ḽa Olympic.

 Ndi ngani mmbwa i tshi kona u nukhedza u ri fhira?

•   Ningo ya mmbwa i dzula yo thaba, zwi ita uri i kone u fembedza nga hu leluwaho.

•   Ningo ya mmbwa i na fhethu huvhili hune muya wa tshimbila ngaho, ha u fema na ha u nukhedza. Musi mmbwa i tshi fembedza, muya u ya fhethu ha u nukhedza ngaho.

•   Fhethu hune mmbwa ya nukhedza ngaho ndi huhulu vhukuma u fhira ha muthu.

•   Mmbwa i na sele nnzhi dzine dza nga fhira 50 u fhira dza vhathu dzau nukhedza.

 Zwenezwi zwi ita uri i kone u fhambanya minukho. Sa tsumbo, vhaṅwe vhaḓivhi vha amba uri ri a kona u pfa munukho wa zwiḽiwa zwo no khou bikwa, fhedzi mmbwa i a kona u nukhedza zwoṱhe zwo shumiswaho hu tshi bikwa zwenezwo zwiḽiwa.

 Vhaṱoḓisisi vha vhulwadze ha khentsara vha Pine Street Foundation vha amba uri vhuluvhi ha mmbwa na ningo yayo zwi a shumisana uri “i kone u fembedza zwithu u fhira miṅwe mitshini yo serekanaho i re hone.” Vhorasaintsi vha khou ita mutshini une wa ḓo kona u fembedza bomo, zwidzidzivhadzi na malwadze, u katela na khentsara.

 Inwi ni zwi vhona hani? Naa vhukoni ha mmbwa ha u fembedza ho sokou bvelela kana ho tou sikwa?