KITA ngatanan nakakita na hin tawo nga nasisina, ngan sigurado nga usahay nasisina liwat kita. Bisan kon maaram kita nga an kasina negatibo nga emosyon nga sadang pugngan, agsob nga naabat kita nga may husto kita nga rason nga masina, labi na kon baga hin gintatamakan an aton pagkatawo. Usa nga artikulo han American Psychological Association an nasiring pa ngani nga “an kasina normal gud la nga emosyon nga kasagaran nga mapulsanon ha tawo.”

Ito nga ideya baga hin husto kon ikukonsiderar naton an iginpasurat han Dios kan apostol Pablo. Tungod kay maaram hi Pablo nga an mga tawo usahay nasisina, hiya nagsiring: “Kangalas, pero ayaw pakasala. Ayaw pabay-i nga matunod an adlaw nga nasisina pa kamo.” (Efeso 4:26) Salit sadang ba ipagawas an aton kasina, o sadang ito kontrolon?

Han magsagdon hi Pablo mahitungod ha kasina, klaro nga an nakada ha iya hunahuna amo an mga pulong han salmista nga nasiring nga kasina kondi “diri makasala.” (Salmo 4:4) Ano an katuyoan han sagdon ni Pablo? Hiya nagpadayon: “Bayai niyo an ngatanan nga klase hin pagdumot, kasina, kangalas, pagsinggit, ngan nakakasakit nga pulong, sugad man an ngatanan nga nakakadaot.” (Efeso 4:31) Ha pagkamatuod gindadasig ni Pablo an mga Kristiano nga kontrolon an ira kasina. Makapainteres, an artikulo han American Psychological Association nagpadayon: “Sumala ha research, kon ‘ipapagawas’ an kasina magtitikaduro la ito ngan mag-aaghat hin kamadarahog ngan waray maibubulig ha imo . . . ha pagsulbad han sitwasyon.”

Kon sugad, paonan-o naton ‘mababayaan’ an kasina ngan an magraot nga epekto hito? An maaramon nga hi Hadi Solomon han kadaan nga Israel nagsurat: “An kanan tawo pagturotimbang [o hilarom nga pagsabot] nakakahimo ha iya nga mahinay ha pagkasina; ngan an iya himaya amo an pagpasaylo han pagtalapas.” (Proberbios 19:11) Paonan-o makakabulig an hilarom nga pagsabot han usa kon nagtitikang na hiya masina?

An hilarom nga pagsabot amo an abilidad nga makita an bug-os nga sitwasyon. Kon an usa may hilarom nga pagsabot, nasasabtan niya bisan an diri nakikita han iya mga mata. Paonan-o ito nakakabulig kon naaaghat na kita nga masina?

Kon may nakikita kita nga kawaray-hustisya, bangin masina kita. Kondi kon magpapadara kita hito ngan magin madarahog, bangin masakitan kita o an iba. Sugad la nga an naglalarab nga kalayo makakaugtang hin balay, an duro nga kasina makakadaot han aton reputasyon, han aton relasyon ha iba, ngan han aton relasyon ha Dios. Salit kon tibuto na an aton kasina, maopay nga usisahon kon ano gud an sitwasyon. Kon bubuhaton naton ito, sigurado nga mabubuligan kita nga makontrol an aton emosyon.

An amay ni Solomon nga hi Hadi David, harapit na magin salaan ha dugo tungod kan Nabal. Maopay na la kay nabuligan hiya nga makita an bug-os nga sitwasyon. Ginproteksyonan ni David ngan han iya mga tawohan an kakarnerohan ni Nabal ha kamingawan han Judea. Ha panahon han pangarot ha kakarnerohan, naghangyo hi David kan Nabal hin pagkaon. Kondi nagsiring ito: “Makuha ba ngay-an ako han akon tinapay, ngan han akon tubig, ngan han akon unod nga akon gin-ihaw para ha akon mga mangangarot, ngan ihatag ini ngadto ha mga tawo nga diri ko kinikilala kon taga-diin hira?” Daku gud ito nga insulto! Han hinbatian ito ni David, nag-andam hiya pati an iya 400 nga tawohan basi patayon hi Nabal ngan an panimalay hito.—1 Samuel 25:4-13.

Hinbaroan ni Abigail nga asawa ni Nabal an nahitabo ngan nakigkita hiya kan David. Han iginkatapo hi David ngan an mga tawohan hito, yumukbo hiya ha tiilan hito ngan nagsiring: ‘Tuguti an imo surugoon nga babaye, nanginginyupo ako ha imo ha pagyakan ha imo, ngan pamatii an mga pulong han imo surugoon nga babaye.’ Katapos, iya iginsaysay kan David nga waray pulos hi Nabal ngan pagbabasolan la ni David an pagbulos ngan pagpaagay hin dugo.—1 Samuel 25:24-31.

Ano an nasantop ni David tikang ha ginsiring ni Abigail nga nagpakalma han tensyon? Siyahan, nasabtan niya nga waray pulos hi Nabal. Ikaduha, nasantop niya nga mahimo hiya magin salaan ha dugo kon bumulos hiya. Pariho kan David, bangin may makaaghat ha imo nga masina. Ano an sadang mo buhaton? “Ginhawa anay hin hilarom ngan pag-ihap tubtob 10,” siring han artikulo han Mayo Clinic mahitungod ha pagkontrol han kasina. Oo, undang anay ngan hunahunaa an hinungdan han problema ngan an magigin resulta han imo karuyag buhaton. Tuguti an hilarom nga pagsabot nga magpahinay o magwara han imo kasina.—1 Samuel 25:32-35.

Damu liwat yana an nabubuligan nga makontrol an ira kasina. Hi Sebastian nga 23 anyos nga priso ha Polandia nagsaysay kon paonan-o nakabulig ha iya an pag-aram han Biblia ha pagkontrol han iya kasina ngan kapungot. “Ginhuhunahuna ko anay an problema,” siring niya. “Katapos, nangangalimbasog ako nga iaplikar an sagdon han Biblia. Nakita ko nga an Biblia amo an gimaopayi nga giya.”

Ito liwat an ginbuhat ni Setsuo. Hiya nagsiring: “Nanininggit ako kon nasisina ako ha akon mga katrabaho. Yana nga nag-aaram na ako han Biblia, imbes nga suminggit naghuhunahuna ako: ‘Hin-o gud ba an sayop? Diri ba ako an hinungdan han problema?’” Hito nga paagi, napapahinay an iya kasina, salit nakukontrol niya ito antes pa ito bumuto.

Mahimo magin makusog an kasina, pero mas makusog gud an sagdon han Pulong han Dios. Kon iaaplikar an maaramon nga sagdon han Biblia ngan mag-aampo para han bulig han Dios, mapapahinay o makukontrol liwat han imo hilarom nga pagsabot an imo kasina.