ꞌMadöꞌö ĩ're ĩhöimana

E marĩ wa Jeová Watsuꞌuꞌwa norĩ tsiꞌrãꞌõno Jesus döꞌödzém na hã Datsipoꞌre puꞌudzé aiwab õ di danhimidzadzedzé ĩhöiba mono norĩ te ne hã.

E marĩ wa Jeová Watsuꞌuꞌwa norĩ tsiꞌrãꞌõno Jesus döꞌödzém na hã Datsipoꞌre puꞌudzé aiwab õ di danhimidzadzedzé ĩhöiba mono norĩ te ne hã.

 Wa ꞌmanharĩ dzaꞌra ni Ropotoꞌwai mreme dzarina tsi watsipoꞌre puꞌu dzaꞌra da Jesus döꞌödzém na, duré dama ĩwaihuꞌu pe “Datsa barana na” duré “Robꞌrãi waꞌu na”. (1 Coríntios 11:20) Tadzahã, aimawi danhimidzadze norĩ te te tsadawa dzamarĩ dzaꞌra õ di Ropotoꞌwai mreme te te ĩrowahutu dzarina hã.

E marĩ da ãhã datsipoꞌre puꞌudzé.

 Tahã wa ꞌmanharĩ dzaꞌra ni Jesus ãma watsipoꞌre puꞌu dzaꞌra da duré ãma wawata dzaꞌra da wadzada ĩdöꞌödzém na. (Mateus 20:28; 1 Coríntios 11:24) Niꞌwam norĩ te rotsaꞌrata dzaꞌra Ropotoꞌwa ĩwatsédé te te tãma ĩꞌapari dzaꞌra na hã dame höimana dzaꞌra wamhã, Datsipoꞌre puꞌudzém na Jesus döꞌödzém na. Tane nherẽ Ropotoꞌwai mreme ãne te te rowahutu õ di. Ropotoꞌwai mreme te tinha ĩtsada na hã wawatsédé te te wama apari dzaꞌra da Jesus wa te tsadze dzaꞌra waptsi, mare di marĩ ĩꞌmanharĩ uꞌöbö datsiꞌrãꞌõtõ ré danhimidzadze na. — Romanos 3:25; 1 João 2:1, 2.

E romhuri tsidöpötsi da te ĩꞌmanharĩ da tsi.

 Jesus te tinha tidzadawa dzamarĩꞌwa norĩ ma ĩdöꞌödzém na ꞌre tsipoꞌre puꞌu dzaꞌra mono da. Tadzahã, tsõꞌawi te te nharĩ õ di e niha uburé hã te te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra da hã. (Lucas 22:19) Niꞌwam norĩ te rotsaꞌrata dzaꞌra Datsipoꞌre puꞌudzé ĩhöimana da hã aꞌamo tsidöpötsi. Niꞌwam norĩ te rotsaꞌrata dzaꞌra ĩhöimana da hã mitsi na romhuri tsidöpötsi, bötö tsidöpötsi niwamhã ahö na mitsi bötö ꞌremhã. Niꞌwam norĩ te duré nharĩ dzaꞌra datsima ĩwẽ dzarina dza da te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra na hã Datsipoꞌre puꞌudzé hã Jesus döꞌödzém na. Tadzahã marĩ norĩ na wa te ãma ĩrotsaꞌrata dzaꞌra da tsi.

 Jesus ma ãma tsãnaꞌrata Datsipoꞌre puꞌudzé hã tidöꞌödzém na tô bödö judeu norĩ te te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra dzé Páscoa duré tô õhõ bötö na ma tô dörö. (Mateus 26:1, 2) Tahã taréi õ di. Ropotoꞌwai mreme te ãma tsimiréꞌé Jesus döꞌödzé poneꞌẽrebö döꞌödzém ne Páscoa na. (1 Coríntios 5:7, 8) Ma tô da te aré ꞌre ꞌmanharĩ dzaꞌra Páscoa mitsi na wahu tsidöpötsi. (Êxodo 12:1-6; Levítico 23:5 TNM) Ãne duré, Jesus dzadawa dzamarĩꞌwa ĩmorĩꞌrata norĩ te ꞌre tsiꞌrãꞌõtõ mitsi na wahup tsidöpötsi Jesus döꞌödzém na ꞌre tsipoꞌre puꞌu dzaꞌra mono da, a duré ãne na Jeová Watsuꞌuꞌwa norĩ te duré natsi ꞌmanharĩ dzaꞌra Ropotoꞌwai mreme dzarina.

E niwa duré e mame bötö na.

 Jesus ma tô ãma atsanho e niwam na ãma ĩwatsipoꞌre puꞌu dzaꞌra da tsi ĩdöꞌödzém na. Ma ãma tsãnaꞌrata Datsipoꞌre puꞌudzé hã tidöꞌödzém na wahu 33 na, bödö 14 aꞌamo na, nisã na ĩtsitsi. (Mateus 26:18-20, 26) Wa natsi watsipoꞌre puꞌu dzaꞌra ni ĩdöꞌödzém na tô õhõ bötö na wahup tsidöpötsi ĩtsadawa dzamarĩꞌwa ĩmorĩꞌrata norĩ dzarina. b

 Bödö 14 nisã na, wahu 33 na ma waptãrã sexta na. Tadzahã ãhãna hã, bödö aimawi na romhuri ꞌremhã te natsi waptãrã. Wa te waihuꞌu dzaꞌra da e niwa 14 nisã na te dza waptãrã, wa ꞌmanharĩ dzaꞌra ni duréihã Jesus nhibötö na da te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra ne, mare di judeu norĩ ã bötö na te te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra ne. c

Ĩꞌuꞌẽtẽ wapu duré uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé

 Datsipoꞌre puꞌudzé Jesus te te ĩpitsutu na, ma tiꞌö ĩꞌuꞌẽtẽ wapu ĩmapudzé ãna duré robꞌrãi waꞌu ĩpré ĩtsiꞌatarẽme Páscoa na. (Mateus 26:26-28) Ĩtsarina wa ꞌmanharĩ dzaꞌra ni. Wa öri dzaꞌra ni ĩꞌuꞌẽtẽ wapu ĩmapudzé ãna duré marĩ ĩhöiba amo norĩ ãna. Wa duré öri dzaꞌra ni uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé, ĩpré duré ĩꞌuptabi, mare di uva waꞌu niwamhã ĩwadzari adze na, ödzé na niwamhã robꞌre na.

 Nimahã danhimidzadzedzém norĩ te tsiwi tiꞌö ĩꞌuꞌẽtẽ wapu ĩmapudzéb ré, tadzahã nimahã na Ropotoꞌwai mreme ma tô ãma ĩtsimiréꞌé ĩmapudzé dawatsété ne duré ĩꞌupa ne. (Lucas 12:1; 1 Coríntios 5:6-8; Gálatas 5:7-9) Taha wa, ĩꞌuꞌẽtẽ wapu tsi ĩmapudzéb ãna duré marĩ ĩhöiba mono norĩ ãna, ĩbö na te watsuꞌu Cristo höiba watsété ãna. (1 Pedro 2:22) Nimahã danhimidzadzedzém norĩ te öri dzaꞌra uva waꞌu ĩtséꞌõ, uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé upana. Ãne te ꞌmanharĩ dzaꞌra ödzé te te dawi tsawi dzaꞌra wa. Tadzahã tahã ĩböi õ di Ropotoꞌwai mreme dzarina. — 1 Timóteo 5:22-25.

Ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré uva ꞌrãi waꞌu hã taré romnhimiréꞌédzé

 Ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã ĩmapudzéb ãna duré uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé Datsipoꞌre puꞌudzéb ãma hã te ãma tsimiréꞌé dzahuré Cristo höiba duré ĩwapru hã. Ta norĩ hã tsiꞌmanharĩ dzahuré õ di duré romhõtsi nhipetse na tsiwadzari dzahuré õ di Jesus höiba uptabi na duré ĩwapru uptabi na niꞌwam norĩ te te ĩrotsaꞌrata dzaꞌra ne. ꞌMadöꞌö Ropotoꞌwai mreme te te ĩrowahutudzé hã taha na.

  •   Jesus te te ꞌrui õ di tidzadawa dzamarĩꞌwa norĩ ma ĩwapru hã te te öhuri da. Tãma waihuꞌu petse di Ropotoꞌwai nhimiroti hã te te dawi ĩtsawi hã rowapru hã, tahã ĩpetse na höimana wa. (Gênesis 9:4; Atos 15:28, 29 TNM) Jesus niwa te te dama roti õ di aré Ropotoꞌwa nhimiroti da te tsadawa rẽme da. — João 8:28, 29.

  •   Tsadai õ di aré apóstolo norĩ ma te te öhuri da Jesus wapru uptabi hã dzahadu höibaré ré. Jesus tiwapru hã dzahadu te te dadzada tsaꞌwari õ di aré. — Mateus 26:28.

  •   Jesus ‘ma tô mitsi haré tãma tsitsõ ꞌRe ĩhöimana mono uꞌötsi ma hã dadzada döꞌö da’. (Hebreus 9:25, 26) Ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé Datsipoꞌre puꞌudzéb ãma hã tsiꞌmanharĩ dzahuré ꞌwaꞌöhã Jesus höiba na duré ĩwapru na, dame ĩhöimana dzaꞌra norĩ ãhã Datsipoꞌre puꞌudzéb ãma te aré ãma tsahu dzaꞌra ĩtsimiwaꞌöbödzé, ĩwapru hã apö te te ĩtsaꞌwari dzaꞌra ne.

  •   Jesus te tinha ãhã wa te ꞌmanharĩ dzaꞌra da: ‘Ĩ̱ꞌãma ꞌre atsipoꞌre puꞌu dzaꞌra waꞌaba mono’, mare di: ‘Ĩ̱nhimiwaꞌöbödzé ãma ꞌre tsahu uꞌötsi dzaꞌra waꞌaba mono apö.’ — 1 Coríntios 11:24.

 Niꞌwam norĩ te tsadze dzaꞌra ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé hã ĩtsiꞌmanharĩ dzahuré na hã Jesus höiba na duré ĩwapru na. Ãne te tsadaihuꞌu dzaꞌra nimahã Ropotoꞌwai mreme nhihötö na ãma ĩtsaprĩdzém norĩ uꞌöbö. Ãma ĩtsimiré ãma ĩtsaprĩdzém norĩ ahö na Ropotoꞌwai mreme na ma tô tsihötö ni Jesus mreme hã Mateus 26:28 ãne na: “Tahã ĩ̱wapru hã.” Tadzahã, tsada hã ãhã damreme norĩ hã da te ãma tsaprĩ da hã ãne na: “Tahã te watsuꞌu ĩ̱wapru hã” niwamhã “Tahã te ãma tsimiréꞌé ĩ̱wapru hã”. Ãmemhã Jesus te ãma tsimiréꞌé natsi te te ĩꞌmanharĩ ne te te dama rowahutu da. — Mateus 13:34, 35.

E ꞌwa te tiꞌrẽ ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré te höꞌrẽ uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé.

 Jeová Watsuꞌuꞌwa norĩ te te ꞌmanharĩ dzaꞌra wamhã Datsipoꞌre puꞌudzé Jesus döꞌödzém na umro na tsi te natsi ꞌrẽne dzaꞌra ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré te öhu uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé. E marĩ wa.

 Jesus wapru dzaꞌwari uꞌöbö ‘ropitsutudzép té’ ma ꞌmanharĩ ni ĩhöimana hã Ropotoꞌwa Jeová Israel nhihudu norĩ ma te te ĩropitsutudzéb upana. (Hebreus 8:10-13) Ãhã ropitsutudzép téb ꞌremhã ĩhöimana dzaꞌra norĩ te ꞌrẽne dzaꞌra ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré te öhu uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé Datsipoꞌre puꞌudzéb ré hã. Ãhã daꞌubumroi ꞌremhã höimana õ di uburé Jesus dzadawa dzamarĩꞌwa norĩ. Ĩꞌremhã te ꞌre höimana dzaꞌra Ropotoꞌwa ‘te te tsima ꞌre ĩꞌapitsutu mono norĩ tsi’ Cristo tsiré höiwa ãma te te ꞌre roti dzaꞌra mono da. (Hebreus 9:15; Lucas 22:20) Ropotoꞌwai mreme te tinha 144 mil norĩ ma tsi dza ĩhöimana hã ãhã danhibdzari ĩwẽ uptabi. — Lucas 22:28-30; Apocalipse 5:9, 10; 14:1, 3.

 Ropotoꞌwai mreme te tinha Cristo tsiré rotiꞌwa norĩ ‘ĩꞌumro ꞌre na’. Taha waꞌrãmimhã, waꞌahö na wa ꞌre wanhimipari dzaꞌra ꞌre wanomro mono da ‘daꞌahö uptabi ꞌremhã’ dza ꞌre ĩdahöimana uꞌötsi dzaꞌra mono na Tiꞌai ãma. (Lucas 12:32; Apocalipse 7:9, 10) Tiꞌai ãma dza ꞌre ĩhöimana dzaꞌra mono norĩ hã te te ꞌrẽne dzaꞌra õ di dza ĩꞌuꞌẽtẽ wapu hã duré te te öhuri õ di dza uva ꞌrãi waꞌu ĩtsé hã Datsipoꞌre puꞌudzéb ré. Tadzahã te dza dame tihöimana dzaꞌra ãhã datsiꞌrãꞌõtõ na te te höiꞌré dzaꞌra da te te tsima ĩrowẽ dzaꞌra na hã Jesus dadzada ĩdöꞌödzém na. — 1 João 2:2.

a Nimahã ãma ĩtsaprĩdzé norĩ Ropotoꞌwai mreme na te nharĩ dzaꞌra ‘ꞌre öhuri aba mono tsidöpötsi’ romnhihötö na 1 Coríntios 11:25, 26, te te ãma ĩrowatsuꞌu Datsipoꞌre puꞌudzém na Jesus döꞌödzém na. Taha dzarina ĩꞌahö norĩ te tsadaihuꞌu dzaꞌra ãhã damreme te te ĩhöiꞌré na hã Datsipoꞌre puꞌudzé da te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra da na hã bötö tsidöpötsi niwamhã romhuri tsidöpötsi. Tadzahã ĩwaihuꞌudzé ĩꞌuptabi damreme ĩꞌrata na hã ãhã: ‘ꞌre öhuri aba mono wamhã’. — 1 Coríntios 11:25, 26.

b ꞌMadöꞌö The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge (Ĩhöiwarobo Ĩté Rowaihuꞌu duré Danhimidzadze na Schaff-Herzog nhimiꞌmanharĩ) ĩwaꞌõno IV, ĩtsu norĩ 43-44, duré Cyclopedia McClintock duré Strong nhimiꞌmanharĩ, ĩwaꞌõno VIII, ĩtsu 836.

c ꞌMadöꞌö The New Cambridge History of the Bible (Ropotoꞌwai mreme Watsuꞌu té Cambridge nhimiꞌmanharĩ), ĩwaꞌõno 1, ĩtsu 841.

Aꞌamo ꞌmadöꞌödzém na judeu norĩ te ãhãna hã, bödö ĩmorĩꞌrada aꞌamo nisã na te dza waptãrã tô bötö na aꞌamo ĩté da te ĩꞌmadöꞌö waihuꞌu petse dzé Tiꞌai hawi. Tadzahã ãne da te ꞌmanharĩ dzaꞌra õ di Jesus Tiꞌai ãma ꞌre morĩ ré. Aꞌamo dzaꞌratadzé te aré tinhanaꞌrata bödö da te ĩꞌmadöꞌö waihuꞌu petse dzaꞌra dzém na aꞌamo ĩmorĩꞌrata na Jerusalém hawi, tahã te aré waptãrã mitsi bödö niwamhã ĩtsipai u Tiꞌai hawi aꞌamo ĩtéb ꞌmadöꞌödzé wana ré niwamhã taha parimhã. Taha wa duré, Jeová Watsuꞌuꞌwa norĩ nimahã na te te ꞌmanharĩ dzaꞌra õ di Datsipoꞌre puꞌudzé Jesus döꞌödzém na tô bödö judeu norĩ ã bötö na te te ĩꞌmanharĩ dzaꞌra dzém na Páscoa.

ꞌMadöꞌö ãma ĩtsaprĩdzém norĩ Ropotoꞌwai mreme na New Translation of the Bible, James Moffatt nhimiꞌmanharĩ; The New Testament — A Translation in the Language of the People, Charles B. Williams nhimiꞌmanharĩ; duré The Original New Testament, Hugh J. Schonfield nhimiꞌmanharĩ.